К. М. Рафиков – Ўзбекистон касаба уюшмалари Федерацияси раиси

Ҳар бир шахснинг меҳнат потенциали таркиби
га эса қуйидагилар 
киради (6.2-расм): 
1. Саломатлик. Иш билан банд шахс учун саломатлик унинг меҳнатга 
қодирлиги, касалланиши сабабли ишга чиқмаслик ҳолатлари бўлмаслиги 
тушунилади. Корхона учун ходимларнинг саломатлиги иш вақти 
йўқотилиши миқдорига, шунингдек ўз ходимлари саломатлигини 
таъминлаш учун қўшимча харажатлар даражасига таъсир кўрсатади. 
Умуман жамият учун эса саломатлик аҳолининг ўртача умр кечириши ва 
давлатнинг соғлиқни сақлаш тизимига харажатларига боғлиқдир. 
2. Фаоллик. Инсон ўзининг меҳнат потенциалини тўла намоён эта 
олиши учун у муайян даражада фаол бўлиши талаб этилади. Фаоллик, энг 
аввало, янгиликларга интилишда, ўз вазифасига ижодий ёндашишда, меҳнат 
унумдорлигини оширишга, умуман ўз меҳнат фаолиятига муносабатида 
намоён бўлади. 
3. Ижодий потенциал. У иқтисодиётни ривожлантиришнинг энг муҳим 
омилларидан биридир. Корхонада меҳнат унумдорлигини ошириш ҳисобига 
махсулот ҳажми ва сифатини ошириш кўп жиҳатдан ходимлар ўз ижодий 
қобилиятларини намоён этишлари учун қулай шарт-шароитлар яратилишига 
боғлиқдир. 
4. Таълим даражаси. Ҳозирги даврда таълимга инвестициялар энг 
самарали сармоя ҳисобланади. Меҳнат потенциали ҳам ана шу таълим 
даражаси билан белгиланади. Унинг самарадорлиги билимдан оқилона 

---

199 
фойдаланилган ҳолда юксак натижаларга эришилишида ўз ифодасини 
топади. 
5. Компетентлик. У таълим даражаси каби меҳнат потенциалининг 
муҳим таркибий қисмларидан биридир. Компетентлик дейилганда, биринчи 
навбатда, ходимнинг малакаси тушунилади. Замонавий ишлаб чиқаришда 
юқори малакали меҳнатга талаб ниҳоятда катта. Ходимлар малакасининг 
пастлиги техникавий тараққиёт учун салбий омил бўлиб қолмасдан, ҳам 
алоҳида ходимлар, шунингдек умуман мамлакат иқтисодиёти учун кўнгилсиз 
оқибатларга олиб келадиган ишлаб чиқаришдаги турли нохуш вазиятларга 
олиб келиши мумкин.
6. Тартиблилик. Тартиблилик дейилганда ходимнинг иш вақтидан 
оқилона фойдаланиши, унинг интизомлилиги ва шу каби бошқа хусусиятлари 
назарда тутилади. 
7. Ассертивлик. Ассертивлик ёки шахсий фазилатлар жамланмасининг 
уйғунлиги тартиблилик тушунчаси билан узвий боғлиқдир. Ассертивлик 
дейилганда ходимнинг вазиятни тўғри баҳолай олиши, ўз фикрларини аниқ 
ифода этиши, шахсига ва атрофдагиларга ҳолис баҳо беришга қодирлиги, 
бошқаларнинг фикрига диққат билан муносабатда бўлиши, асос бўлганида ўз 
нуқтаи назарини ўзгартириши мумкинлиги ва бошқалар тушунилади.