K. J. Matkarimov b. J. Mahmudov a. A. Norqulov avtomobillarda ishlatiladigan ashyolar

Benzin tarkibidagi oltingugurt miqdori 
S
 ning
dvigatel detallari yemirilishiga ta’siri:
1 
– klapan slerjeni; 
2 
– porshen bobishkasi; 
3 
– shatun bo‘yrn; 
4 
– kla-
pan vtulkasi. 
2. 10.
 Benzin tarkibidagi mexanik aralashmalar
va suvning miqdori
Davlat standartining texnik talablariga binoan, benzinlar va dizel 
yonilg‘ilari tarkibida mexanik aralashmalar bo‘lmasligi lozim. Le-
kin saqlash, tashish, qabul qilib olish va tarqatish vaqtida yonilg‘i 
chang hamda qum bilan ifloslanadi. Hatto tashqi ko‘rinishi toza 
49
bo‘lgan yonilg‘ilarda ham ma’lum miqdorda aralashmalar bo‘ladi. 
Bu begona aralashmalar smolali va koks hosil qiluvchi moddalar bi-
lan yuqori haroratli qurumlarning ko‘payishiga olib keladi. Bundan 
tashqari, dvigatelga tushuvchi chang uning yeyilishini tezlashtira-
di. Qum, chang, zang va boshqa qattiq zarralar karburatorlarning 
jiklorlarini, forsunkalarning to‘zitkichlari va ta’minlash tizimining 
boshqa detallari ifloslanishiga olib keladi. Shuningdek, dvigatel 
detallarini va yonilg‘i uzatuvchi apparatlar elementlarining yuqori 
darajadagi abraziv yeyilishiga sabab bo‘ladi (2. 12- rasm). 
2. 12- rasm. 
Benzin tarkibidagi mexanik aralashmalarning
ЗИЛ–130 avtomobili dvigatelining silindri gilzasining yeyilish
darajasiga bog‘liqligi (7 ming km masofani bosib o‘tganidan so‘ng):
1 
– mexanik aralashmalar yo‘q; 
2
– mexanik aralashmalar miqdori 
40 g/t bo‘lgan; 
3 – 
o‘rtacha ekspluatatsion yeyilish. 
Yonish kamerasiga ifloslangan benzin quyilganida mexanik ara­
lashmalar porshen halqalari bilan silindr gilzasi orasidagi tirqishga 
kirib, ularning tez yeyilishiga sabab bo‘ladi, natijada dvigatelning 
quvvati pasayadi, tejamkorligi yomonlashadi, muddatidan oldin 
ta’mirlash zarurati tug‘iladi. 
Dvigatellarda ishlatiladigan barcha yonilg‘ilar tarkibida suv 
bo‘lishiga ruxsat etilmaydi. Yonilg‘i tarkibida suv bo‘lishi quyi-

---

50
dagi salbiy holatlarni keltirib chiqarishi mumkin: dvigatel va 
ta’ minlash tizimi detallarini, yonilg‘i saqlanadigan sig‘imlarni, 
av tomobillar ning yonilg‘i baklarini va boshqalarni kuchli korro-
ziyalaydi; yonilg‘i tarkibidagi ingibitorlarni yuvib yuborishi nati-
jasida yonilg‘i tarkibida smola hosil bo‘lish jarayoni tezlashadi; 
qish mavsumida yonilg‘i tarkibidagi suv muzlaydi, natijada dviga-
tel ishida noqulayliklar yuzaga kelishi mumkin. 
Yonilg‘ilar ishlab chiqarilgan paytda yuqoridagi kamchiliklar-
dan xoli bo‘ladi. Lekin, yuqorida aytib o‘tilganidek, yonilg‘ini 
tashish, saqlash va tarqatish jarayonlarida yonilg‘iga turli mexanik 
aralashmalar va suv tushishi mumkin. Shu bois bunday holatlar-
ning oldini olish ushun yonilg‘ini avtomobillarga quyishdan oldin 
uni tindirish va yonilg‘i baklariga quyishda filtrlash lozim. 
2. 11.