K. J. Matkarimov b. J. Mahmudov a. A. Norqulov avtomobillarda ishlatiladigan ashyolar

 Avtomobil benzinlarining zichligi, qovushoqligi,
sirt taranglik kuchi va issiqlik sig‘imi
Zamonaviy benzinli va tezyurar dizelli dvigatellar silindrlarida 
yonilg‘ining yonishi juda jadal sur’atlarda kechadi (yonilg‘ining 
yonishi uchun soniyaning mingdan bir ulushi miqdorida vaqt sarf-
lanadi). Yonilg‘ining bu darajada tez yonishi ta’minlanishi uchun 
yonish jarayoni boshlanishidan oldin to‘la bug‘lanishi va, shu bilan 
birga, yonilg‘i bug‘lari havo bilan ma’lum nisbatlarda (1 : 15 nis-
batdagi aralashma me’yoridagi aralashma hisoblanadi) yaxshi aral-
ashishi (ishchi aralashma hosil qilish jarayoni) lozim. Karburatorli 
dvigatellarda ishchi aralashmadagi benzin miqdori ma’lum kesim 
va shaklli teshigi bo‘lgan jiklorlar yordamida rostlanadi. Qalqo-
vuchli kameradan aralashtirish kamerasiga uzatiladigan benzin 
miqdori benzinning qovushoqligiga va zichligiga bevosita bog‘liq.
Yonilg‘ining zichligi
deganda, hajm
2. 2- rasm. 
Pinkevich 
viskozimetri.
birligiga to‘g‘ri keladigan yonilg‘i massa-
si tushuniladi. Avtomobil benzinlarining 
zichligi 690–810 kg/m
3
oralig‘ida bo‘ladi. 
Yonilg‘i zachligi haroratning o‘zgarishi 
ta’sirida kam o‘zgaradi. Havo harorati har 
10° ga pasayganida, yonilg‘ining zichligi 
faqat 1 foizga ortadi (2. 2- rasm).
Yonilg‘ining qovushoqligi
(yopish-
qoqlik, ichki ishqalanish) suyuqliklar ning 
ular oqimini yuzaga keltiruvchi tashqi 
kuchlar ta’siriga qarshiligini ifodalovchi 
xossadir. Qovushoqlik, asosan, harorat va 
yonilg‘i tarkibiga bog‘liq. Yonilg‘ining 
qovushoqligiga ko‘ra absolut (dinamik 
va kinematik) va shartli qovushoqlik tu-
shunchalari ishlatiladi. Yonilg‘ining qovu-
shoqligi maxsus asboblar – 
viskozimetrlar
yordamida aniqlanadi.

---

26