K. J. Matkarimov b. J. Mahmudov a. A. Norqulov avtomobillarda ishlatiladigan ashyolar

Oqartiruvchi tuproq (adsorbentlar) bilan tozalash.
Bu usul 
adsorbentlarning g‘ovak sirtlarida qutbli aktiv birikmalarni (ma-
salan, smolali asfalt moddalarni) tutib qolish xususiyatiga asoslan-
gan. Adsorbent sifatida alumoslikatlar (tarkibida 75–80 foiz SiO
2
va 10–25 foiz Al
2
SO
3
) ishlatiladi. Bu usuldan tarkibida to‘yinma-
gan uglevodorodlar miqdori ko‘p bo‘lgan, termik kreking usulida 
olingan benzinlarni tozalashda foydalaniladi. 
Smolali, azotli va oltingugurtli birikmalar adsorbentlarning 
g‘ovak sirtlarida yig‘ilib, ular bilan birgalikda chiqarib yuboriladi. 
Adsorbsion tozalashda yonilg‘i bug‘lari adsorbentlar (oqartiruv-
chi tuproq)ning ma’lum qatlamidan o‘tkazilib, filtrlash yo‘li bilan 
bajariladi. Adsorbentlar miqdori yonilg‘i massasining 1–2 foizini 
tashkil etadi. 
Qishki dizel yonilg‘ilarini ishlab chiqarishda yonilg‘i tarkibida-
gi yuqori qaynash haroratiga ega bo‘lgan parafinli uglevodorodlar
-
21
ni chiqarib tashlash zarurati paydo bo‘ladi. Bu jarayon 
parafinsiz­
lantirish
 
deb ataladi, bunda yonilg‘i karbomid (NH
2
)
2
CO bilan 
aralashtiriladi. Natijada parafin cho‘kindiga tushadi. P
ar
afinsizlan
-
tirishdan oldingi oquvchanlik chegarasi minus 10°C bo‘lgan dizel 
yonilg‘isining parafinsizlantirilganidan keyingi oquvchanligi mi
-
nus 45°C va hatto minus 60°C ga yetadi. 
Neftning ikkilamchi usullar bilan qayta ishlab olingan yonilg‘i 
distillatlari tarkibiga ko‘p miqdorda turg‘un bo‘lmagan uglevo-
dorodlar kiradi, ularning turg‘unligini maxsus qo‘shilmalar qo‘-
shish yo‘li bilan oshirish mumkin. 
Qo‘shilmalar deganda yonilg‘ining u yoki bu xossasini yax-
shilash maqsadida oz miqdorda (15 foizgacha) qo‘shiladigan mod-
dalar tushuniladi.