K. J. Matkarimov b. J. Mahmudov a. A. Norqulov avtomobillarda ishlatiladigan ashyolar

Termik kreking 
usulida olingan benzin
-
ning induksion davri 
T
 ga 
antioksidlovchilar konsen-
tratsiyasining ta’siri.
2. 10- rasm.
Termik kreking usulida 
olingan benzin tarkibida haqiqiy 
smola 
С
 hosil bo‘lishiga paraokside-
fenilamin ta’sirining benzinni saqlash 
muddati 
τ
 ga bog‘liqligi.
Antioksidlovchilar qo‘shilgan benzinlarni ishlatishda alohida 
qoidalarga rioya etish talab etiladi. Jumladan, bunday benzinlar 
tarkibida suv bo‘lmasligi lozim, chunki benzin tarkibidagi antiok-
sid lovchilar suvda eriydi. Natijada benzin tarkibidagi antioksid-
lovchilar miqdori kamayadi va bu benzin tarkibida muddatidan 
avval smolalar hosil bo‘lishiga olib keladi. 

---

46
2. 9.
 Benzinning aktiv yemirilish ko‘rsatkichlari
Yonilg‘ining korroziyalash xususiyati faqatgina uni dvigatelda 
ishlatishni baholash uchungina zarur bo‘lib qolmay, balki saqlash, 
tashish, uzatish jarayonlari uchun ham ahamiyatlidir. 
Benzinlarning metallarga korrozion ta’siri boshqa neft mah-
sulotlari kabi minimal bo‘lishi lozim. Yonilg‘i tarkibida kislota-
lar, ishqorlar, oltingugurt va oltingugurtli birikmalarning bo‘li-
shi metallarning korrozion yeyilishiga sabab bo‘ladi. Benzinning 
metallarga korrozion ta’sirini yonilg‘i tarkibidagi korroziyalovchi 
birikmalarning korroziyalashdagi o‘rni nuqtayi nazaridan ko‘rib 
chiqamiz. 
Suvda eriydigan kislota va ishqorlar. 
Mineral kislotalar va 
boshqa suvda eriydigan birikmalar qora va rangli metallarga nis-
batan kuchli korrozion ta’sir ko‘rsatadi. Shuning uchun ularning 
yonilg‘i tarkibida bo‘lishiga ruxsat etilmaydi. Ishqorlar esa rang-
li metallarga kuchli korrozion ta’sir ko‘rsatadi. Shuning uchun 
yonilg‘i tarkibida ishqorlarning bo‘lishiga yo‘l qo‘yilmaydi. 
Suvda eruvchi kislotalar va ishqorlar metallarga kuchli korro-
zion ta’sir etadi. Shuning uchun ham yonilg‘i tarkibida ularning 
bo‘lishiga yo‘l qo‘yilmaydi. Ularning miqdorini davlat standarti 
(DS 6307–75) asosida aniqlanadi. Buning uchun o‘rtasidan ikki 
bo‘lakka bo‘lingan voronkaga 50 ml tekshirilayotgan yonilg‘i qu-
yi ladi, yarmiga esa distillangan suv quyiladi va ular aralashtiriladi. 
Keyin indikatorlar (metiloranj kislotalar uchun; fenolftalein ishqor-
lar uchun) ta’sir ettirilib, aralashmada suvda eruvchi kislota va ish-
qor bor yoki yo‘qligi aniqlanadi. Agar ularning mavjudligi aniqlan-
sa, bu yonilg‘i dvigatelda ishlatilmaydi.