K. J. Matkarimov b. J. Mahmudov a. A. Norqulov avtomobillarda ishlatiladigan ashyolar

Kinematik qovusho-
qlikni aniqlash asbobi.
(ikki kengayishlar oralig‘ida), 
sekundomer ishga tushiriladi va 
B
belgisiga yetganida to‘xtatiladi, 
o‘tgan vaqt qayd etiladi. Shu 
tariqa tajriba besh marta takrorla-
nadi hamda o‘rtacha vaqt aniqlab 
olinadi. O‘rtacha arifmetik qiy-
matga asoslanib, kinematik qo-
vushoqlik quyidagi formula yor-
damida aniqlanadi:
v
20
= 
Cτ
o‘r.
,
bunda: 
τ
o‘r.
 – 
suyuqlik oqib tushi-
shi uchun s
arflanadigan vaqtning 
o‘rtacha arifmetigi, s;
 C
– vis-
kozimetr doimiysi, mm
2
/s.
Avtomobil benzinlarining 
20°C haroratdagi qovushoqligi 0,5 mm
2
/s dan 0,7 mm
2
/s gacha 
bo‘ladi. Haroratning pasayishi natijasida avtomobil benzinlarining 
qovushoqligi sezilarli darajada ortadi (yonilg‘i zichligining haro-
ratga bog‘liq o‘zgarishiga nisbatan taxminan 10 barobar tezroq) 
ortadi (2. 4- rasm).
Yoz mavsumidan qish mavsumiga o‘tilganida, havo harorati-
ning 50°C gacha o‘zgarishi (pasayishi) natijasida benzinning qo-
vushoqligi 1,5 barobar ortadi. Yonilg‘ining qovushoqligi qancha 
past bo‘lsa, u havo bilan shuncha yaxshi aralashadi.
Yonuvchi aralashmani tayyorlashning benzinning diffuzor zo-
nasiga uzatilishidan keyingi bosqichi yonilg‘ining to‘zitilishidir. 
Yonilg‘i to‘zitilganda hosil bo‘ladigan tomchilar qancha may-
da bo‘lsa, yonilg‘i shuncha tez va to‘la bug‘lanadi. Yonilg‘ining 
to‘zitilish darajasiga, birinchi navbatda, yonilg‘ining qovushoqligi 
va sirt taranglik kuchi ta’sir ko‘rsatadi. Yonilg‘ining qovushoqligi 

---

28
va sirt taranglik kuchi qancha kichik bo‘lsa, yonilg‘ini to‘zitilishida 
hosil bo‘ladigan tomchilarning o‘lchamlari shuncha kichik bo‘ladi. 
Avtomobil benzinlarining barcha markalari sirt taranglik kuchlari 
deyarli bir xil bo‘lib, 20°C haroratda 20–24 mN/m ni tashkil etadi, 
ya’ni suvning sirt taranglik kuchidan 3,5 barobar kam.
2. 4- rasm.