K ic h ik bizn es V a X u su siy t a d b ir k o r L ik

У з б е к и с т о н Р е с п у б л и к а с и т и ж о р а т б а н к л а р и
т о м о н и д а н а м а л г а о ш и р и л г а н к у ш и м ч а
а к ц и я л а р б у й и ч а я н г и э м и с с и я х а ж м и н и н г
1
 
у з г а р и ш и , м л р д . сум
600,0
500.0 
j 400,0
300.0
2 0 0 . 0
j 
100 ,0
- 
i 
0 ,0
-
6.5.2-rasm. O'zbekiston Respublikasi tijorat banklari tomonidan
amalga oshirilgan qo'shimcha aksiyalar bo'yicha yangi emissiya
hajmining o'zgarishi
2 0 1 0
-yilda tijorat banklarining jami kapitalini kamida 
2 0
foizga 
oshirish va yaqin 2 yilda banklar jami banklar kapitali darajasini YalMga 
nisbatan 
1 0
foizga yetkazish ko'zda tutilmoqda.
2010-yilda tijorat banklari tomonidan yana 250 mlrd. so'mlik 
qo'shimcha aksiyalar muomalaga chiqarilib, banklar ustav kapitallarining 
oshirilishi kutilmoqda. Masalan, Xalq banki keyingi 4 yil davomida o'z 
ustav kapitalini 
1 0
mlrd. so'mdan avval 
1 0 0
mlrd. so'mga, keyin 
2 0 0
mlrd. 
so'mgacha oshirishni mo'ljallamo qda.

---

2009-yildagi bank sohasidagi islohotlardan yana biri shuki, endilikda 
barcha mulkchilik shaklidagi tijorat banklari korporativ obligatsiyalar 
chiqarish huquqiga ega bo'lishdi. Bu o'z navbatida respublika 
obligatsiyalar 
bozorining 
rivojlanishiga 
ijobiy 
tabsir 
ko'rsatadi, 
shuningdek tijorat banklarining «Toshkent» Respublika Fond birjasidagi 
ishtirokini ham jadallashtiradi. 2009-yilda «Toshkent» Respublika Fond 
birjasidagi savdolaming deyarli 44 foizini respublika tijorat banklarining 
aksiyalari tashkil qildi va 39,4 mlrd. so'mga teng bo'ldi. Ushbu 
summaning 37,1 mlrd. so'mi nodavlat banklar va ustav kapitalida 
davlatning ulushi «nazorat paketi»ga teng bo'lmagan banklar hisobiga 
to'g 'ri keladi.
2008-2009-yillarda qo'shimcha emissiya qilingan aksiyalaming 
tarkibida imtiyozli aksiyalar sonining hissasi oldingi yillardagi 
1
,
1
-
2 , 2
foizdan 0,6-0,7 foizgacha pasaydi. Ushbu holat qo'shimcha emissiyalarda 
davlat ishtirokining oshganligi, ya’ni davlat tomonidan banklardagi 
nazoratni olishga bo'lgan qiziqishning yuqoriligi bilan izohlanadi.
Markaziy 
bank 
tomonidan 
ichki 
valyuta 
bozorini 
yanada 
rivojlantirish va erkinlashtirish, uning doimiy barqaror faoliyat yuritishini 
ta’minlash yuzasidan tegishli chora-tadbirlar amalga oshirib borildi.
O'tgan yillar ichida mamlakatda iqtisodiyotning strategik ahamiyatga 
ega tarmoqlarini shakllantirishga qapatilgan samarali iqtisodiy islohotlar 
amalga oshirildi, barqaror iqtisodiy o'sish, valyuta mablag'larining doimiy 
tushumi manbalari va yetarli darajada valyuta zahiralarini shakllantirish 
orqali milliy valyutaning xarid quvvatini chetdan olinadigan qarz 
mablag'larisiz saqlab turishga zamin yaratildi.
Joriy yilda Markaziy bank pul-kredit siyosatining bilvosita 
dastaklaridan foydalanishni yanada kengaytirish bilan bir qatorda, 
o'zgaruvchan foiz stavkalarini tezkor boshqarish davom ettirildi. 
2 0 1 0
-yil 
1-yanvar holatiga O'zbekiston Respublikasi tijorat banklari tomonidan 
jami 293 ta milliy valyutadagi va 118 ta xorijiy valyutadagi omonat turiari 
aholi, korxona va tashkilotlarga taqdim etilmoqda.
O'zbekiston Respublikasi iqtisodiyotida hozirgi vaqtda amalga 
oshirilayotgan tarkibiy o'zgarish, avvalo, bank tizimi bilan bevosita 
bog'liq bo'lib kelmoqda. Shuning uchun ham bank kreditlaridan samarali 
foydalanish, ulaming eng qulay shakllaridan, jumladan, iste’mol va 
ipoteka kreditidan foydalanish ham muhim masalalardan biri bo'lib 
qolmoqda.
Hozirgi kunda respublikamiz aholisi uchun iste’mol va ipoteka 
kreditining turli variantlari joriy etilgan bo'lib, respublika tijorat banklari

---

tomonidan aholining ushbu kreditlarga ehtiyojlarini qondirishga alohida 
e’tibor qaratilgan. Chunki, iste’mol kreditlarining berilishi aholi uchun 
respublikada ishlab chiqarilgan iste’mol tovarlarini sotib olish uchun keng 
imkoniyatlar yaratib bersa, ipoteka kreditlari yosh oilalar va boshqa 
toifadagi aholining uy-joy bilan ta’minlanish darajasini oshiradi.
2010-yil 1-yanvar holatiga O'zbekiston banklari Assotsiatsiyasiga 
a’zo 19 ta tijorat banki tomonidan 40 dan ortiq turdagi iste’mol krediti 
joriy etilgan bo'lib, ular 
6
oydan 3 yilgacha muddatga beriladi. 2009- 
yilning oktyabrb-noyabrb oylari davomida 
11
ta yangi turdagi iste’mol 
kreditlari muomalaga chiqarildi. Bundan tashqari ba’zi banklar tomonidan 
amaldagi iste’mol kreditlarining shart va talablariga biroz o'zgarishlar 
kiritildi.
Hozirda 20 ta tijorat banklari tomonidan 37 ta turdagi ipoteka krediti 
joriy etilgan bo'lib, ular 3 yildan 15 yilgacha muddatga beriladi. Ipoteka 
krediti uy-joy sotib olish, qurish va oldindan sotib olingan uy-joylami 
ta’mirlash uchun ajratiladi.
O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2007-yil 12-iyuldagi 670- 
sonli «Banklarning kapitallashuvini yanada oshirish va iqtisodiyotni 
modemizatsiyalashdagi investitsiya jarayonlarida ularning ishtirokini 
faollashtirish chora-tadbirlari to'g'risida» gi va 2007-yil 7-noyabrdagi 
726-sonli «Bank tizimini yanada rivojlantirish va bo'sh pul mablag'larini 
bank aylanmasiga jalb etish chora-tadbirlari to'g'risida»gi qarorlariga 
muvofiq banklarning minimal ustav kapitallari miqdoriga o'zgartirishlar 
kiritildi.
Ushbu qarorlarga muvofiq yangi tashkil etilayotgan tijorat 
banklarining minimal ustav kapitali 2008-yilning 
1
-yanvaridan boshlab, 
quyidagicha miqdorda belgilab qo'yildi:
-tijorat banklari uchun so'm ekvivalentida 5 mln. yevro miqdorida;
-xususiy banklar uchun so'm ekvivalentida 2,5 mln. yevro 
miqdorida.
2 0 1 0
-yilda tijorat banklari tomonidan kichik biznes va xususiy 
tadbirkorlikni qo'llab-quvvatlash maqsadida 2009-yildagiga nisbatan 1,4 
barobar ko'proq kredit resurslarini ajratish ustuvor yo'nalish qilib 
belgilandi.
Bugungi kunda bank faoliyati barqarorligining asosi bo'lgan 
Markaziy bank nochor banklami aniqlash va ularga iqtisodiy madad 
berish, ularning sinishiga yo'l qo'ymaslik chora-tadbirlarini ko'rmoqda. 
Bu o'z navbatida tijorat banklari moliyaviy barqarorligining oshirilishi

---

hamda aholining bank tizimiga ishonchini yanada mustahkamlanishiga 
imkon yaratmoqda.
1 , 4 5
1,4
1,35
1,3
1,25