K arim a q osim ova

BADIIY ASAR USTIDA ISHLASH
Badiiy asar ustida ishlash va uning asosiy bosqichlarini belgilashda 
o 'qituvchi badiiy asarning san’at asari sifatida o'ziga xos xususiyatlari 
va o 'quvchilam ing tayyorgarlik darajasini nazarda tutadi.
Badiiy asarda barcha qism lar (g'oyaviy asos, kom pozitsiya, sujet, 
tasviriy vositalar) o'zaro bog'liq bo'ladi. Sujet rivoji asosida asar qah- 
ram onlarining yangi-yangi qirralari ochila boradi. Bu xususiyatlar asar 
ustida ishlashda uni yaxlit o'q ish va idrok etishni talab etadi.
O 'quvchilarni badiiy asar ustida ishlashga o'rgatish ularda adabiy- 
estetik tahlil m alakasini shakllantirish va o'stirish orqali ta ’lim -tarbiya 
berishni nazarda tutadi. Asar m atnini tahlil qilish m uallif fikrini, hissi- 
yoti va xulosalarini tushunishga yordam beradi, asarda ifoda etilgan 
voqealarga m unosabat uyg'otadi. Asar tahlili o'qituvchidan o'quvchilar 
faoliyatini m a ’lum maqsadiga yo'naltirishni taqozo qiladi.
„M aktabda badiiy asarni tahlil qilishdan asosiy m aqsad asarda if­
odalangan hayotiy voqeani yoritish orqali o 'quvchilarni badiiy adabiyot 
olam iga olib kirish, tasvirlanayotgan voqealarga nisbatan m uallifning 
m unosabati va niyatlarini payqab olishga im koniyat yaratishdan ibo- 
ratdir. O 'quvchilam ing yozuvchi oldinga surgan g'oya, m uam m olarni 
to 'liq tushunishlariga erishm ay turib, adabiyotning yoshlam i tarbi- 
yalashdagi vazifasini amalga oshirib b o 'lm a y d i" 13.
O 'quvchi asarning m azm uni bilan uni m utolaa qilish paytida 
tanishsa, tahlil qilishda uning poetik vositalariga m urojaat qiladi. M u ­
tolaa hissiyotni boyitib, aqlni peshlasa, tahlil asar zam iridagi m a’noni 
c h u q u r o'rganishga yordam beradi.
O 'qituvchi badiiy asar ustida ishlashda quyidagi m asalalarni hal 
qilishi lozim:
1. Asar ustida ishlashning maqsad va m azm unini aniqlab olishi.
2. Asarni tahlil qilish uchun dars bosqichlarini belgilab olishi.
3. H ar bir asar tahlili uchun topshiriqlar tizimini ishlab chiqishi.
4. A sam i qanday m etodlar asosida o'rganishni aniqlashi.
13 
Z u n n u n o v A. va boshq. A dabiyot o 'q itis h m etodikasi. — Т.: , , 0 ‘q itu v c h i“ , 
1992. 160-bet.

---

5. 
0 ‘quvchilar egallaydigan bilim, k o 'n ik m a va m alakalar doirasini 
belgilab olishi.
B oshlang'ich sinflarda badiiy asar ustida ishlash uch asosiy bos­
qichga bo'linadi:
Birinchi bosqich