K arim a q osim ova

Falak,  libos  so'zini  qaysi  so'zlar  bilan  almashtirish  mumkin?
 
(falak  —  osm on  gum bazi,  osm on,  ko‘k;  libos  —  kiyim,  ust-bosh)
— 
Bahoroyning gullari nomini sanab  bering.
3-guruh  uchun.
—  ,,S h ito b “  so'zin in g   m a’nosini  izohlang  (harak atnin g  b ajari- 
lishidagi  tezlik)
—  S araton  qaysi  payt  ekanini  ayting.
4-guruh  uchun.
—  Bahor  tabiatida  yuz  beradigan  hodisalarni  ayting.
—  Z a ’far,  zarg'aldoq  ranglar  qanday  rang?  Ranglar  ichidan  olib 
ko'rsating.  (zarg'aldoq  —  to 'q   sariq  rang,  z a ’far  —  sap-sariq,  som on 
rang).
5-guruh  uchun.
—  Qish  chillasi  necha  kun  va  unga  qaysi  vaqt  kiradi?
—  E rtakda  badiiy  vositalardan  nim a  k o 'p ro q   qo'llan ilgan ?  (jo n ­
lantirish)
Darsni  yakunlash  va  tarbiyaviy  xulosa  chiqarish.  Bunda  quyi­
dagicha  savollar beriladi:
—  Dars  sizga  yoqdimi?  N im asi  yoqdi?
—  Bugun  darsda  nim alarni  bilib  oldingiz?
—  Siz  qishda  tabiatni,  tabiat  ehsonlarini  asrash  uchun  nim alar 
qilyapsiz?
S o'ngra  o'qu vch ilam ing   um um iy  ballari  e’lon  qilinadi.
Uyga  vazifa:  ertak  m atnini  ifodali  qilib  o'qishga,  unga  reja  tuzib, 
shu  reja  asosida  qayta  hikoyalashga  tayyorlanib  kelish.
Hikoyani  o'qish  m etodikasi
Hikoya kichik hajmli badiiy asar bo'lib, u nda kishi hayotidagi m a’lum 
bir voqea,  hayotning  m uhim   tom onlari  um um lashtirib  tasvirlanadi.
„H ikoya  k o 'p in ch a   kishi  hayotida bo'lgan  bir epizodni  tasvir etadi. 
U ning  m azm uni  ertakdagidan  ortiqroq  h ay o tiy dir"14.
14  S u lto n   I.  A dabiyot  nazariyasi.  -   T o sh k e n t:  „ 0 ‘q itu v c h i" ,  1980.  245-
bet.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

H ikoya  m azm u nan   boshlang'ich  sin f o'quvchilari  u ch u n   m os ja n r 
hisoblanadi.  K ichik  yoshdagi  o'quvchilarni  q ahram onlam ing  x atti- 
harakati,  tashqi  k o 'rin ishi,  p o rtret  tasviri,  voqea-hodisalar  haqidagi 
hikoyalar  k o 'p ro q   qiziqtiradi.  Shuning  uchun  bolalam i  hikoya  bilan 
tanishtirish  uning  sujetini  tushuntirishga  bog'lab  olib  boriladi.
B oshlang'ich  sinflarda  hikoyani  o'qishga  bag'ishlangan  izohli 
o 'q ish   darslarida  o'q ilg an   hikoya  m azm unini  ochish,  lug 'at  ustida 
ishlash,  o'q ilg an  m atn ni  qayta  hikoyalash  kabilar  asosiy  ish  turlaridan  
hisoblanadi.  H ikoya  m azm uni  o d atda  savollar  asosida  tahlil  qilinadi. 
S o 'roq lardan   ikki  m aqsadda:  hikoya  m azm unini  tahlil  qilish  ham da 
dalillar,  m ulohazalar,  xulosalarni  taqqoslash,  voqea-hodisalar,  xatti- 
harakat  o'rtasidagi  bog'lanish lam i  aniqlash  va  um um lashtirish  u c h u n  
foydalaniladi.
Hikoyani  o 'q ish   darsida  o 'quvchilar  tushunm aydigan  so 'z   va 
iboralar  m a’nosini  tushuntirish  ham   m uhim ,  aks  holda  u la r  hikoya 
m azm unini  tu sh u n a  olm aydilar.
Hikoyani  o 'q ish d a   uning  m azm unini  tahlil  qilish  va  shu  asosda 
o 'q u v ch ilar  n u tq in i  o'stirish  m arkaziy  o 'rin   egallaydi.  H ikoya  o 'q ib  
bo'ling ach,  o 'q u v c h ila r  o'ylashi,  o 'z   m ulohazalarini  aytishi  uch u n  
tayyorlanishga  vaqt  berish  kerak.  O 'qilgan  asar  yuzasidan  beriladigan 
dastlabki  savollardan  m aqsad  hikoya  bolalarga  yoqqan-yoqm aganligi, 
undagi  qaysi  q ah ram o n n in g   xarakteri  bolaga  ta ’sir  etganini  bilishdan 
iborat.  S h undan  keyingina  hikoya  sujeti,  voqeaning  y o'nalishini 
ochishga,  personajlar xarakterini  tushunishga,  nihoyat,  asarning  asosiy 
g'oyasini  bilib  olishga  yordam   beradigan  savollardan  foydalaniladi.
Badiiy  asarni  tahlil  qilishda  sujetni  to 'liq   tushuntirishga  berilib 
ketib,  q ah ram on larga  tavsif berish,  asar  qurilishi  va  tilini  tahlil  qilish 
kabi  ish  turlari  e ’tib o rd an   chetda  qolmasligi  lozim.
E rtak  janriga  xos  m atn lar  jozibadorligi  bilan  bolani  o 'z ig a   to r- 
tadi.  L ekin  hik o y a jan ri  ham   hayotiyligi  bilan  o'zig a  xos.  H ikoyada 
v oqealar  tez  rivojlanib  boradi.  U n d a   inson  hayoti,  u  bilan  b o g 'liq  
hayotiy  lavhalar  b ay o n   etiladi.  O 'q u v ch ilar  q a h ra m o n la m in g   xarak ­
teri,  ulardagi  xususiy atlar  bilan  qiziqadilar.  M asalan,  3 -sin f  „ O 'q ish  
k ito b i“ dagi