K. A. Tursunmetov V bob. "Nisbiylik nazariyasi", VI bob. "Kvant fizikasi"

iii 
bob
.
ElEktroMagnit tEbranishlar
kirish
Biz jonajon respublikamizning turli shahar va qishloqlarida yashaymiz. 
Ular poytaxtdan yuzlab va minglab kilometr uzoqlikda joylashgan. Ular 
bir-biridan shunchalik uzoqda joylashganligiga qaramasdan bir-birimizning 
yutuqlarimizdan doimo xabardormiz. shu bilan birga butun dunyoda 
bo‘layotgan voqealardan ham xabardor bo‘lib turamiz. Bu xabarlarni biz 
har kuni ko‘radigan televizor, eshitadigan radio, gaplashadigan telefon 
orqali ko‘proq bilamiz. Xo‘sh, bu xabarlarni dunyoning turli joylaridan 
televizorimizga, radiopriyomnikka, uyali telefonimizga nima olib keladi?
so‘z, tovush, tasvir yoki boshqa axborotlarni uzoq masofalarga elektron
yoki elektromagnit signallari ko‘rinishida uzatishga
telekommunikatsiya 
deyiladi. axborotlarni elektr signallari ko‘rinishida o‘tkazgichlar vositasida 
uzatishni 1837-yilda ingliz ixtirochilari
 
U. kuk va Ch. Uitstonlar ixtiro qilgan 
edi. asli kasbi rassom bo‘lgan amerikalik
 
s. Morze xabarni maxsus nuqta va 
tirelardan iborat alfavit orqali uzatishni o‘ylab topadi. Bu usul so‘ngra butun 
dunyo bo‘ylab qo‘llanila boshlandi. 1876-yilda
 
a. g. Bell telefonni ixtiro 
qiladi. hozirda uylarimizga va turli muassasalarga ulangan telefonlar stansiya 
bilan metall o‘tkazgichlar orqali ulangan bo‘lsa, shaharlararo va mamlakatlar- 
aro telefon stansiyalari optik tolali kabellar bilan ulangan. Bunday kabellar 
orqali xabarlar lazer nuri yordamida uzatiladi. Bir juft kabel orqali bir 
vaqtning o‘zida 6000 ta telefon abonentlari gaplashishlari mumkin. Bundan 
tashqari, bizning radiopriyomniklarimiz va televizorlarimiz simsiz holda 
axborotlarni oladi. Qo‘l telefonlarimiz orqali simsiz axborot almashamiz. Bu 
axborotlar elektromagnit to‘lqinlar vositasida tashilar ekan.
Xabarlar orqali kelgan tasvir va ovozlar televizor, radiopriyomnik va qo‘l 
telefonlarimizda qanday hosil bo‘ladi? Bu savollarga mazkur bobda Siz aziz 
o‘quvchilar javob topasiz.

---

42