К а р и м о в а. А., И с л о м о в ф. Р., А в л о қ у л о в а. З

Ҳ и собл ан ган сум м а қуйидаги ёзув билан иф одаланади:
Д -т 9 4 3 0 —“ Бош қа оп ер ац и он харажатлар” — 6 1 8 4 ,7 м инг
сўм
К -т 6 4 1 0 —“ Б ю дж ет га тўловлар бўй и ч а қ а р зд о р л и к ” —
6 184.7 м инг сўм.
У ш бу со л и қ бю дж етга тўланганда куйидагича проводка
берилади:
Д -т 6 4 1 0 —“ Б ю дж етга тўловлар бўй и ч а қ а р зд о р л и к ” —
6184.7 м и н г сўм
К -т 51 1 0 — “Ҳ и с о б -к и т о б сч ёти ” — 6184,7 м инг сўм .
21.3. Юридик шахсларнинг мол-мулкига
солинадиган солиқни ҳисоблаш ва
тўлаш тартиби
Юридик шахслар мол-мулкига солиқ солишнинг 
мақсади кераксиз ва ортиқча ускуналар ҳамда бошқа 
мулкларнинг корхоналарда меъёрдан ортиқча сақлани- 
шини бартараф этишдан, корхоналарда товар обороти 
жараёнини жадаллаштиришдан иборат.
Узбекистон Республикаси ҳудудида жойлашган, мус­
тацил балансга эга бўлган, мулкчиликнинг турли шакл­
ларига асосланган барча юридик шахслар солиқ тўлов- 
чилар ҳисобланади.
Шунингдек корхоналарнинг Узбекистон Респуб­
ликаси ҳудудида жойлашган, мустақил балансга эга 
бўлган филиал, ваколатхона ёки бошқа шаклдаги 
таркибий қисмлари ҳам мол-мулк учун солиқ тўлов- 
чилар саналади. Солиқ солиш ставкалари ва солиқ 
солиш объектлари Вазирлар Маҳкамаси томонидан 
белгиланади.
Ушбу солиқ корхонанинг мол-мулкининг ўртача 
йиллик қолдиқ қийматидан олинади. Юридик шахс­
лардан олинадиган мол-мулк солиғи ставкаси куйида­
гича:

---

Тўловчилар
Солиқ солинадиган базага 
нисбатан % ларда солнқ 
ставкалари
Ю ридик шахслар
3
Ўзи ишлаб чиқарган товарлар (ишлар, 
хизматлар) экспортининг эркин 
алмаштириладиган валютадаги 
ҳиссасиқуйидаги микпорларни 
ташкил этадиган экспортчи корхона­
лар учун:
С отиш нинг умумий ҳажмида 15% дан 
25%гача
белгиланган ставка 30%га 
пасайтирилади
Сотиш нинг умумий ҳажмида 25% дан 
50%гача
белгиланган ставка 30%га 
пасайтирилади
С отиш нинг умумий қажмида 50% ва 
ундан ортиқ
Солиқ ундирилмайди
Солиқ солиш объекта бўлиб, корхона асосий воси­
таларининг, шу жумладан лизинг шартномаси бўйича 
қабул қилинган асосий воситаларнинг) уртача йиллик 
қолдиқ қиймати, номоддий активларнинг уртача йил­
лик қолдиқ қиймати ва корхоналарнинг ўз вақтида 
ўрнатилмаган ва ишлатилмаган ускуналари ҳисоблана- 
ди. Корхона балансида бўлган асосий воситалар, шу 
жумладан, лизинг шартномасига кўра сотиб олинган 
воситалар ва номоддий активларнинг эскириши чеги­
риб ташланган ўртача йиллик қолдиқ қиймати солиққа 
тортиш объекти ҳисобланади, бундай объектлар ке­
йинги ўринларда мол-мулк деб аталади.
Амортизация қилиниши керак бўлган асосий воси­
таларнинг ижараси агар куйидаги шартлардан бири му­
вофик келса, лизинг ҳисобланади:
♦ ижара муддати асосий воситалар хизмат муддати- 
дан 80 фоизидан ортиқ бўлса;
♦ ижарачи асосий воситаларни қатъий белгиланган 
нархда ёки ижара тугаганидан сўнг белгиланадиган нарх 
бўйича харид қилиш ҳукуқига эга бўлса;
♦ ижарага олинган асосий воситаларнинг ижара ту- 
галланганидаги қолдиқ қиймати уларнинг ижара бош- 
ланишидаги қийматининг 20 фоизидан камни ташкил 
этса;

---

♦ 
ижарага олинган бутун давр учун жорий тўлов- 
ларнинг суммаси ижарага олинган воситалар қиймати- 
нинг 90 фоизидан ортиқ бўлса.
С
Корхона мол-мулкининг ўртача йиллик қолдиқ қий- 
мати мол-мулкнинг ҳисобот йили 1 январидаги қол- 
диқ қиймати ярмини ҳисобот йилидан кейинги йил 1 
январидаги қолдиқ қийматининг ярмига кўшилишига 
ҳосил бўлган суммани, шунингдек мол-мулкнинг ҳисо- 
бот давридаги қолган барча ойларнинг биринчи куни- 
даги қолдиқ қиймати суммасини 12 га бўлишдан ҳосил 
бўлган хусусий ҳосила сифатида куйидаги формулага 
кўра белгиланади:
Ўртача йиллик қолдиқ қиймати =
_ (1 янв/2)+1 фев.га+...+ 1дек.га+(1 янв/2)
12
М исол
: Корхона 20 октябрда ишга туширилган.^
200_ йил учун корхона мол-мулки ўртача қолдиқ қийматининг 
ҳисоб-китоби
Баланс модда- 
лари номи
Ҳисоб
варақ
коди
Баланс
сатри
коди
Баланс моддалари бўйича қуйида- 
ги саналардагн суммалари:
01.01
01.11
01.12 01.01
Асосий
воситалар
0110-
0199,03
10
010
845
845
835
Номоддий
активлар
0410-
0490
020
Асосий восита­
лар ва номод­
дий активлар­
н и н г э с к и р и ­
ши
011,
021
100
100
100
Солиқ солини- 
ши лозим бўл- 
ган мол-мулк-
Н И Н Г
Қ О Л Д И Қ
қиймати
012,
022
745
745
735
Солиқ солишнинг лозим бўлган мол-мулкнинг қолдиқ
(745 - 2 + 745 + 735 - 2 )
қиимати = 
f-----
—
-------
-
-----
’— =
123,75

---

Йил давомида мол-мулкнинг ҳисобот давридаги 
(йил чораги, ярим йиллик, 9 ойлик) қолдиқ қиймати 
мол-мулкнинг биринчи ойининг 1 кунидаги қолдиқ 
қийматининг ярмини ҳисобот даврида кейинги ойнинг 
1 кунидаги қолдиқ қийматининг ярмига қўшилишидан 
ҳосил бўлган суммани, шунингдек мол-мулк қолдиқ 
қийматининг ҳисобот давридаги қолган барча ойлар- 
нинг 1 кунидаги суммасини ҳисобот давридаги ойлар 
сонига бўлишдан ҳосил бўлган хусусий ҳосила сифа­
тида белгиланади.