К а р и м о в а. А., И с л о м о в ф. Р., А в л о қ у л о в а. З

Пассив ҳисобварақлар 
мажбуриятлар ва сармоянинг 
ошишини акс эттириш учун мўлжалланган, фақатгина 
кредит сальдосига эга бўлади, мажбуриятлар ва сар­
моя ошиши мазкур ҳисобварақларнинг кредитида акс 
эттирилади.
Контрар ҳисобварақлар 
— молиявий ҳисоботда ак­
тивлар ёки 
мажбуриятларнинг соф қийматини акс 
эттириш учун сальдолари уларга боғлиқ бўлган асосий 
ҳисобварак.лар сальдосидан чегириладиган ҳисобварақ- 
лардир.
Контрактив ҳисобварақлар 
сальдоси ҳисоботда улар­
нинг соф (баланс) қийматини акс эттириш учун асо­
сий воситаларнинг бошланғич қийматидан чегирилади­
ган асосий воситаларнинг эскириши мисол бўлади. Асо­
сий воситаларнинг эскириши ҳисобварақлари балансда 
уларнинг бошланғич қийматини камайтириб курсатади.
Контрпассив ҳисобвараққа 
сотиб олинган хусусий 
акцияларни мисол қилиб келтириш мумкин, ҳисобот- 
да устав капиталининг ҳақиқий ҳажмини акс эттириш 
учун “Устав сармояси” ҳисобварағи сальдосидан унинг 
сальдоси чегирилади.
Ҳисобвараспар режасининг 9-бўлими 
транзит (вац­
тинчалик) ҳисобварақлар 
— даромад ва харажатлар 
қисобварақларидан иборат ва ҳисобварақларни жой- 
лаштириш тартиби бўйича “Молиявий натижалар тўғри- 
сидаги ҳисобот” шаклига мувофиқ келади. Уларнинг 
транзит (вақтинчалик) ҳисобварак,яар деб аталишининг 
сабаби шундаки, улар ҳар бир ҳисобот даврининг охи­
рида ёпилади ҳамда кейинги ҳисобот даври бошида 
ноллик сальдога эга бўлади. Ҳисобварақлар режасида 
“жамлама” ҳисобварақ тушунчаси, илова қисобварақ- 
лар мавжуд эмас, яъни иккинчи тартиб ҳисобваранута- 
ри жамлама ҳисобварак^арининг таҳлилий таркибий 
қисмларидир. Барча ҳисобварақлар энди тўрт белгили 
рақамланишга эга ва актив, мажбуриятлар ҳамда сар­
моянинг ҳар бир тури бўйича очилади.

---

Корхонанинг баланс ҳисоботида оборот (жорий) 
ва узоқ муддатли активлар ва пассивларни алоҳида 
ҳисобга олишлари керак. Бу оборот сармояси сифатида 
айланаётган активлар ва корхонанинг узоқ муддатли 
операцияларида фойдаланаётган активларни бир-бири- 
дан ажратиш лозим. Шунингдек яқин даврда ҳақ тўла- 
ниши лозим бўлган мажбуриятлар (жорий мажбурият­
лар) ҳақида тасаввурга эга бўлиш керак, чунки уларни 
сўндириш учун оборот активларидан фойдаланилади.