Jyul Vern, «O‘n besh yoshli kapitan». «Yangi asr avlodi»

49
«O‘n besh yoshli kapitan»
u hozirgacha olimlarga noma’lum bo‘lgan «savodli itlar» 
jinsidandir.
Ammo hasadchi entomologning bu xildagi so‘zlari ke-
madagilar o‘rtasida Dingoning obro‘sini sira tushirmadi, 
kemadagilar xuddi ilgarigiday, uni itlar jinsining karo-
matlisi der edilar.
Faqatgina Negoro itning qiliqlariga ajablanmas edi. 
Ehtimol, u itni juda ham aqlli deb hisoblagandir. Ammo 
Dingo Negoroni hamon ko‘rgani ko‘zi yo‘q edi. Buning 
uchun Negoro albatta itning adabini berib qo‘yardi-yu, 
lekin bunga ikki narsa to‘sqinlik qiladi: birinchidan, Din-
go unga bo‘sh kelmaydigan it bo‘lsa, ikkinchidan, butun 
ke madagilar Dingoni yaxshi ko‘rardi.
Endi Negoro Dingodan ilgarigidan ham ko‘proq qochar 
edi. Kubiklar voqeasidan keyin Negoro bilan it o‘rtasidagi 
dushmanlik yanada kuchayganini Dik Send fahmlab 
qoldi. Bu esa hech bir tushunib bo‘lmas hodisa edi.
10-fevralgacha dengizda kishini toliqtiradigan jimlik 
hukm surdi, shu vaqt ichida «Piligrim» joyidan qimir-
lamadi. Ammo shu 10-fevral kuni shimoli-sharqdan 
esayotgan shamol ancha bosilib qoldi; ka pitan Gul esa 
shamolning yo‘li tezda o‘zgarishini kuta boshladi. U 
shamolning shimoli-g‘arbdan esishini istar edi, bu esa 
kemadagi hamma yelkanlarni ko‘tarish uchun imkon 
berardi. «Piligrim»ning Oklend portidan chiqqaniga atigi 
o‘n to‘qqiz kun bo‘lgandi. Unchalik kechikilgani yo‘q va 
agarda shamol o‘ngdan esa qolsa, yaxshi uskunalangan 
ke ma kechikilgan vaqtni birpasda bosib o‘ta oladi. Ammo 
hali hozircha bunaqa shamol turgani yo‘q. Uni bir necha 
kun kutib turishga to‘g‘ri keldi.
Okean ilgarigiday bo‘m-bo‘sh. Janubiy qutb dengiz-
larida kit ovlash uchun chiqqan kemalar hali yurtlariga 
qaytganlaricha yo‘q. Shuning uchun boshqa bir mush-
kul sabablar bilan ov joyidan ertaroq qaytib kelayotgan 
«Piligrim» Kozerog tropigida ketayotgan kemalar bilan 
uchrashuvga umid qilmasa ham bo‘lardi.

---

50
Jyul Vern
Amerika bilan Avstraliya o‘rtasida qatnovchi paket-
botlar esa, ma’lumki, okeanning past kengliklaridan 
o‘tadilar.
Biroq dengiz ana shunday bo‘m-bo‘sh vaqtida uni, 
ayniqsa, yaxshi kuzatish kerak. Yuzaki qaragan kishiga 
dengiz usti bir xilda bo‘lib ko‘rinsa ham, lekin asl dengiz-
chi undan juda ko‘p qiziq narsalarni payqaydi.
Dengiz manzarasining andakkina o‘zgarishi ham 
dengizni sevuvchi odamni darrov hayron qoldiradi. Ana, 
bir tutam dengiz o‘ti oqib kelyapti; uzun dengiz o‘simli-
gi suv ustida iz qoldirib kelyap ti: ana, bir parcha taxta 
suzib kelyapti, bu taxtachaning boshidan nima voqealar 
kechmadi ekan! Cheksiz dengiz xayolni olib qochadi.
Goh bug‘lanib osmonga ko‘tarilib ketayotgan, goh 
yomg‘ir bo‘lib dengizga yog‘ayotgan suv tomchisidagi har 
bir zarracha, ehtimol, katta-katta falokatlarning guvohi 
bo‘lgandir. Dengiz sirlarini ocha olgan aql egalariga balli!
Suv ustidagi ham, suv ostida ham, hamma joyda 
hayot qaynaydi! «Piligrim» kemasidagi yo‘lovchilar qish 
yaqinlashib kelayotgani uchun qutb tomondan uchib ke-
layotgan to‘da-to‘da qushlarning mayda-chuyda baliqlar-
ni ovlayotganini tomosha qilar edi lar. Dik Send o‘zining 
merganligini ko‘rsatdi. Miltiq bilan ham, to‘pponchasi 
bilan ham mo‘ljalga yaxshi uradigan Dik uchib ketayot-
gan qushlardan bir nechasini otib tushirdi.
Dengiz ustida bir gala oppoq bo‘ronqushlar parvoz qilib 
yurardi. Balanddan kattakon dengiz kaptarlari ajoyib 
parvoz qilib o‘tdilar. Ular suvda o‘zlariga oziq ko‘rgan 
hamono dengiz ustiga uchib tushadilar, goh u tomonlari-
ga, goh bu tomonlariga chiroyli qilib buriladilar. Dengiz 
kaptari baliqni tutib olgandan keyin to‘lqinlar ustida biroz 
uchib boradi-da, keyin tikkasiga osmonga ko‘tariladi.
Ana shu doim o‘zgarib turuvchi manzaralarni kuzatish 
juda qiziq. Tabiatga beparvo qarovchi kishigagina dengiz 
harakatsizday tuyulishi mum kin.
10-fevral kunduz kuni missis Ueldon «Pilig rim»ning 
sahnida tomosha qilib yurganida dengiz suvining bir-

---