Jurnalistikaga

5

---

BIRINCH I B O ‘LIM  
UM UM IY TUSHUNCHALAR
1-BOB. JURNALISTIK A TARIXI
1.1. Jahon jurnalistik taraqqiyotining asosiy bosqichlari
Jumalistikaning  paydo  b o lis h   sabablari  kishilikning  ilk  davrlariga 
borib  taqaladi.  Insonlaming  bir-birlariga  biron  tushunchani  yetkazish 
ehtiyoji  avvalo  tilning  paydo  bo‘lishiga,  so‘zning  vujudga  kelishiga  asos 
b o ‘lgan.  Jumalistikaning  paydo  bo iish i  sabablarini  hamda  mavjud  shart- 
sharoitlami  t o la   bilib  olgach  jahon  jurnalistik  taraqqiyotining  asosiy 
bosqichlari  haqida  fikr  yuritish  mumkin  bo‘ladi.  Shu  bois  eng  avvalo 
jumalistikaning  paydo  boiish ig a  nimalar  sabab  b o id i?-  degan  savolga 
javob  bermoq  kerak.  Dunyoning  yetakchi  olimlarining  “kishilaming 
yangilikka b o ig a n  ehtiyoji jumalistikaning paydo b o iishiga asos b o ig a n ” 
deb 
koisatishlariga 
qo‘shilamiz. 
Chunki 
jumalistikaning 
paydo 
boiishining  tub  sabablari  F.Sibert,  T.  Piterson,  U.Shrammlarning 
“Matbuotning  to ‘rt  nazariyasi”,  F.Fatorelloning  “Axborotning  ijtimoiy 
texnikasi”  kitoblarida  ham  bayon  qilingan.  Keyinchalik  jamiyat,  inson 
tafakkurining  taraqqiyoti  bilan yozuv  vujudga  keldi,  bu  esa  o ‘z  navbatida 
bosma  so‘z  -  matbuotining  kelib  chiqishiga  sabab  b o id i.  Ammo 
jurnalistika  so‘zdan  avval  paydo  bolganini  unutmaslik  kerak.  U  o‘z- 
o ‘zidan  paydo  b o iib   qolmadi.  Uning  vujudga  kelishida  qator  g ‘oyaviy 
ijtimoiy,  iqtisodiy,  m a’naviy va  moddiy  -  texnikaviy  shart -  sharoitlar ham 
mavjud b o iish i kerak edi.
Eramizdan  oldingi  I  asrda  Rim  imperatori  Yuliy  Tsezar’  tomonidan 
chiqarilgan  ganchdan  yasalgan  maxsus  taxtachalarga  yozilgan  axborotlar 
jurnalisUkaning ilk kurtaklari edi.  Keyinchalik VIII asrda Xitoyda “Poytaxt 
yangiliklari”  paydo  b o id i.  Yaponiyada  ham  xuddi  shu  usulda  taxtaga 
o ‘yib  yozilgan  gazetalar  chiqarildi.  0 ‘sha  mamlakatlar  hukumatlarining 
ijtimoiy  -  siyosiy,  m a’naviy  qarashlari,  yanada  aniqroq  qilib  aytganda
6

---

manfaatlarini  aks  etgan  o ‘sha  davr  jumalistikasini  jahon  jumalistik 
taraqqiyotining birinchi ilk bosqichi deb ta ’riflash to ‘g ‘ri bo iad i.
XVI 
asming  o ‘rtaiarida  Germaniyalik  Iogan  Gutenberg  ilk  bosma 
dastgohni ixtiro qilib insoniyatning madaniy- ma’naviy taraqqiyotiga ulkan 
hissa  qo‘shdi.  Bu  esa