Jurnalistikaga

6.  OAV  faoliyatini  yanada  yaxshilashda 
О ‘zbekistonning  qaysi 
qonunlari muhim ahamiyat kasb etadi?
1.3. X X  asr o ‘zbek jurnalistikasi 
(1906-1990 y.)
XX  asrning  boshlariga  kelib,  dunyoning  bir  qancha  hududlaridagi 
o ‘zgarishlar  shamoli  Turkistonga  ham  yetib  keldi.  XIX  asrning  oxirlarida 
ijtimoiy-siyosiy-ma’rifiy  harakat  avval  Kavkaz,  Qrim,  Tatariston  kabi 
o ‘lkalarda  vujudga  kelgan  b o isa ,  1895-yillardan  boshlab  Turkistonda, 
Buxoroyu Xivada ham sodir bo ‘ldi.
Bu harakat jadidchilik  (
arabchada  “j a d i d ”so ‘zi yangi  degan  та  oni 
anglatadi)
  nomi  bilan tarixga kirdi.  0 ‘zlarini  taraqqiyparvar  deb 
_,an 
bu  harakat  namoyandalari  Turkiston  mehnat  ahlini  ijtimoiy-siyosiy 
kurashga  tayyorlash  uchun  avvalo  ulami  savodxon  qilish  maqsadida 
ma’rifiy  ishlarga  urg‘u  berishdi.  Yangi  usul  maktablari  ochib,  darsliklar 
yaratishdi.  Lekin  bu  ishlar hali yetarli  emasdi.  Ular  o ‘z kelajak  maqsadlari 
Turkiston Mustaqilligiga erishish maqsadida bir qancha rejalar belgilashdi. 
Buning  uchun  albatta  xalqning  siyosiy  ongini  yuksaltirish  uchun  ishni 
gazeta va jum allar chop etishdan boshlash zamratiga tushinishdi.
Turkistonni  o ‘z  zulmi  ostida  ushlab  turgan  podsho  Rossiyasining 
barcha  kirdikorlarini  ochib  tashlash,  xalqni  eng  avvalo  chorizmga  qarshi 
kurashga otlantirish uchun ularga matbuot kerakligi kun tartibiga qo‘yildi.
Jadidchilik  harakatiga  o ‘sha  davming  yetuk  ziyolilari  bosh-qosh 
bo ‘ldilar.
Mahmudxo‘ja  Behbudiyu  Abduqodir  Shukuriy,  Munavvarqoriyu 
Abdulla Avloniy,  Fitratu Fayzulla X o‘jaev, Hamzayu  Cho‘lpon va boshqa 
millat  istiqbolini  o cylashga va shu y o ‘lda barcha qiyinchiliklarga chidagan 
vatandoshlar  yuqorida  aytganimizdek,  ishni  eng  asosiy  vazifalardan  biri 
gazeta - jurnal yaratishdan boshladilar.
XX 
asr  birinchi  o ‘n  yilligidayoq  ulaming  o ‘z  matbuoti  shakllandi. 
Shuni  ham  e’tirof  etish  kerakki,  jadidlar  asosan  gazeta  va  jurnallar
18

---

tahririyatlarida, 
havaskor 
teatr 
tmppalari 
tevaragida  to ‘planishib, 
o ‘zlarining  asosiy  g ‘oyalari  va  maqsadlari  y o‘lidagi  harakatlarini  tahlil 
qilardilar.
Ular  nafaqat  matbuot  orqali,  balki  o ‘z  ta ’sirlarini  yangi  usul 
maktablariga  hamda  teatrga  katta  e ’tibor  qaratib,  xalqni  san’at  orqali 
tarbiyalashga,  san’atning  barcha  turlarini  yuksaltirish  orqali  ta ’sir 
ko ‘rsatishga  intildilar.  Yuqorida  ta’kidlaganimizdek,  shakllangan  milliy 
matbuot - jadid matbuoti paydo bo‘Idi.