Jurnalistikaga

14.  Qaysi matbuotni xalqchil deb  ataym iz va и qanday shakllarga ega 
bo ‘lishi kerak?
150

---

6-BOB  JURNALISTIKA AMALIYOTINI BOSHQARISH
6.1. Matbuot erkinligi masalasi
Jurnalistika  amaliyotini  boshqarish  ommaviy  axborot  vositalari 
tizimida  ham  ichki,  ham  tashqi  tomondan  amalga  oshiriladi.  Ommaviy 
axborot  vositalari  nimani  va  qanday  yoritish  mumkin  yoki  mumkin  emas 
degan  savolning  javobi  matbuot  erkinligi  bilan  belgilanadi.  Bu  masala 
necha asrlar o ‘tibdiki, kun tartibidan tushmay keladi.
Matbuot  erkinligi  iborasi  taraqqiyotning  buyuk  qadriyatlari  b o ig an  
fikr,  vijdon,  ong  erkinligi  bilan  bir  qatorda turadi.  Insoniyatning  madaniy 
rivojlanishida  erishgan  barcha  yutuqlari  axborot  vositalari  ishtirokida 
amalga  oshirilgan.  Bu  o ‘zaro  aloqa  Birlashgan  Millatlar  Tashkilotining 
Inson Huquqlari umumiy Deklaratsiyasida ham o ‘z ifodasini topgan.  BMT 
Bosh  Assambleyasi  tomonidan  1948-yil  10  (Jekabrda  qabul  qilingan  bu 
Deklaratsiyada  “insoniyat  oilasinmg  hamma  a ’zolariga  xos  qadr  -  
qimmatni,  ularning teng va ajralmas, huquqlarini tan olish -  erkinlik, adolat 
va yalpi  tinchlik  negizi”  ekanligi  e io n   etilgan.13  Deklaratsiyada  insonning 
fikrlash,  vijdon,  din  erkinligi,  e ’tiqod  erkinligi  va  uni  erkin  ifodalash  va 
boshqa huquqlar ifodalangan.
Ushbu  Deklaratsiya  mustaqil  О ‘zbekiston  Respublikasi  imzolagan 
birinchi 
xalqaro 
hujjat 
hisoblanadi. 
0 ‘zbekiston 
Respublikasi 
Konstitutsiyasming  “Inson  va  fuqarolaming  asosiy  huquqlari  erkinliklari 
va  burchlari”  deb  atalgan  2 -bo iim i  mazkur  Deklaratsiya talablariga  t o ia  
mos  keladi.  Bundan  tashqari,  yuqorida  aytib  o ‘tganimizdek,  0 ‘zbekiston 
Respublikasi  Konstitutsiyasining  67-moddasida  “Ommaviy  axborot 
vositalari  erkindir  va  qonunga  muvofiq  ishlaydi.  Ular  axborotning 
to ‘g ‘riligi  uchun  belgilangan  tartibda  javobgardirlar.  Senzuraga  y o i  
qo‘yilmaydi”14, deyiladi.
0 ‘zbekiston m illiy entsiklopediyasi.  T  .  2001.  2 - j i l d   57 b
^  К ор ко н о сеяк о  С.Г.  О сновы   журналистики.  М .. 2001.  155-156 Ъ.
151

---

Matbuot  erkinligi  iborasiga hozir  ham turli qarashlar mavjud.  Chunki, 
senzuraga  y o i   q o‘yilmaydi,  degan  konstitutsiyaviy  huquq  bor  boiishiga 
qaramay  senzura  faoliyati  bir  -   necha  yil  davom  qilgani,  hatto  hozir  ham 
ko‘pgina  muassislar  tomonidan  tahririyat  ishiga  to ‘g‘ridan  -   to ‘g ‘ri 
aralashish  va  maqolalarni  senzura  qilish  davom  etayotgani,  o ‘sha 
boshliqlarning  qonunga  loqayd  qarashlari,  o cz  lavozimlarini  suiste’mol 
qilayotganliklari  deb  qaralm ogi  kerak.  Chunki  matbuot  erkinligi  so‘z, 
shaxs, vijdon erkinligi singari siyosiy huquqlardan biri b o iib , matbuotning 
erkin faoliyat15 k o ‘rsatishini, kishilarning matbuotda o ‘z fikr va tuyg'ularini 
to ‘siqlarsiz  ifoda eta  olishini  ifodalaydi.  Aslida erkinlik  anglangan zarurat 
ekanligim  ham  yoddan  chiqarmaslik  kerak.  Matbuot  erkinligining  3  asosi 
mavjudli to ‘g ‘risida fikr yuritamiz.