Jurnalistikaga

Jurnalist  kim?  Bu  masala  dunyo  miqyosida jurnalistika  haqida  gap 
ketganda  ko‘tariladigan  masala,  chunki  jurnalist  stress  holatining  paydo 
bo ‘lishi,  shaxtyor  bilan  politsiyachidan  keyin,  ammo  taksi  haydovchisi, 
yong‘in  o‘chiruvchisi,  harbiy  shaxtyor  bilan  politsiyachidan  keyin,  ammo 
taksi  haydovchisi,  yong‘in o ‘chiruvchisi,  harbiy xizmatchi  kabi  o ‘ta xavfli 
kasb  egalaridan  va  boshqalardan  yuqorida  turarkan.  Ayniqsa,  o ‘ta  yuqori
141

---

va  hayotiga  to ‘g ‘ridan  -   to ‘g ‘ri  xavf soladigan  “Olovli  nuqta”  da  bo‘lish 
ommaviy  axborot  vositalari  xodimlarining  hayotini  tahlikaga  soladi.  Buni 
aniqlaydigan  va  e ’lon  qiladigan  “Reportyorlar  chegara  bilmas”  xalqaro 
tashkilotining m a’lumotlariga qaraganda har yili yuzdan ortiq jurnalistning 
o ‘ldirilgani  va nom a’lum  yo‘qolgani  haqida  axborot  yoritadi.  Bu  raqamga 
kaltaklangan,  sog‘lig‘iga  putur  yetganlar,  terror  va  tazyiq  qilinganlarni 
ham  qo  shish  adolatdan  bo‘ladi.  Lekin  afsuski,  haligacha  jumalistlarga 
militsiya,  favqulotda  vaziyatlar,  harbiylar  va  boshqa  shu  kabi  davlat 
tasarrufidagi xodimlarga beriladigan imtiyozlar berilmaydi.
Shuni  e ’tirof  etish  kerakki,  ba'zi  mamlakatlarda  jurnalistlarning 
normal  faoliyat k o ‘rsatishi  uchun zarur sharoitlar yaratish yo‘lida tashkiliy 
ishlar  arnalga  oshirila  boshlandi.  Jumladan,  Turkiyada  reporterlarga 
msbatan  zo‘rlik  ishlatish  sodir bo‘layotgani uchun Milliy xavfsizlik orgam 
tarkibida  ommaviy  tadbirlar  vaqtida  ommaviy  axborot  vositalari 
xodimlarini himoya qilish boclinmasi tuzildi.
Jurnalist  kasbining  o ‘ziga  xosligini  e’tiborga  olib,  uning  ijtimoiy  -  
kasbiy  maqomini  aniq  belgilashga  zarurat  paydo  b o id i.  Buni  nafaqat 
mamiakat  ichida,  balki  xalqaro  munosabatlarda  ham  ishlab  chiqish  kerak. 
Biz mavjud  bo ‘lgan ko'plab ta’rifdan ikkitasiga to‘xtalamiz.
O'zbekiston  Respublikasining  “Jurnalistlik  faoliyatini  himoya  qilish 
to ‘g ‘risida”gi  qonunda  “Jurnalist  0 ‘zbekiston  Respublikasining  yoki 
xorijiy  davlatning  ommaviy  axborot  vositalarida  xizmat  qiladigan  yoxud 
ularda  shartnoma  asosida  ishlaydigan  va  m a'lum   mavzudagi  axborotni 
to ‘plash,  tahlil  etish hamda tarqatish  bilan  shug‘ ullanuvchi  shaxsdir”10 deb 
yozilgan..
Demak,  bu  maqom  talablariga  turli  xil  axborot  xizmati  xodimlari 
(vazirliklar qoshida tuzilgan matbuot markazi xodimlari, reklama agentlari, 
“Tasviriy  oyina”  xodimlari,  matbuot  markazlari,  kitob  nashriyotlari  va 
matbuot  tarqatuvchi  va boshqa jamiyatlar, jam g‘armalar  xodimlari) javob 
bermaydi,  ular  jurnalist  maqomiga  ega  bo‘la  olmaydilar.  Shu  o ‘rmda 
aytish  o ‘rinliki,  ba’zi  mamlakatlarda jurnalistning  reklama -  tijorat  ishlari 
bilan  shug‘ullanmasligi  alohida  ko ‘rsatib  o ‘tilgan.  Bizda  bunday  cheklash 
yo ‘q.
|4' 0 ‘zbckiston m atbuotr jurnali.  1999. 4-son.  9 b.
10
142

---

Jurnalistikamizning 
yanada 
rivojlanishi 
uchun, 
eng 
avvalo, 
jurnalistikaga  oid  Qonunlarni  yana  bir  marta  chuqur  o ‘rganib  chiqish  va 
unga  ba’zi  to ‘ldirishlar  kiritish  maqsadga  muvofiq.  ikkinchidan,  albatta 
qonun  ijrosini  amalga  oshiruvchi  va  uni  nazorat  qiluvchi  qat’iy  hujjat 
qabul  qilinishi lozim.11 Uchinchidan,  ommaviy  axborot vositalari xodimlari 
faqat  0 ‘zbekiston  jumalistlar  ijodiy  uyushmasining  hujjatisiz,  y a’ni 
0 ‘zbekiston jumalistlar  ijodiy  uyushmasining  a ’zosi  degan  guvohnomasiz 
jurnalist maqomi huquqlaridan foydalana olmasligi kerak.
Ommaviy  axborot  vositalari  xodimlarining  maqomi  haqida  mustaqil 
qonun ishlab chiqish vaqti keldi.
Qonunda ommaviy  axborot vositalariga kiritilgan sohalar soni  mingga 
yetdi.  Kiritilmagan  ammo  jurnalistikaga  aloqador  sohalar  ham  ancha. 
Ularda ishlovchilar soni ham ancha yuqori.
Shu masalalar 0 ‘zbekiston qonunchiligida o ‘z ifodasini topishi kerak.
Ommaviy  axborot  vositalarida  ishlashga  qanday  jurnaiistlar  jalb 
etilishi lozim?