Jurnalistikaga

Axborot  almashinuvi.  Axborot  almashinuvida  ikki  tomon  ishtirok 
qilishi  hammaga  m a’lum.  Bir  tomoni  axborot  manbai  b o is a ,  ikkinchi 
tomonida  axborot  oluvchi  turadi.  Jurnalistikada  shu  ikkinchi  tomonni 
auditoriya  deb  nomlanadi.  Bu  so‘zning  asl  m a’nosi  bugun,  tinglovchi, 
tomoshabin,  o ‘quvchi  guruhi yoki  omma deganidir.  Bu  guruh yoki omma 
ikki toifaga bo ‘linadi.
Birinchisi,  faollar 
(unga_to_‘g_‘ridan_to_g_ri_tahririyatlarga_xat_bilan__m_urojaat_qiluvchi_yoki_teleradio_dasturlari_haqida_o_z_fikrlarini__bildiruvchilar)'>(unga  to ‘g  ‘ridan  to 'g 'ri  tahririyatlarga  xat  bilan 
m urojaat  qiluvchi  yoki  teleradio  dasturlari  haqida  o 'z  fikrlarini 
bildiruvchilar),
 
ikkinchisi,  faol  b oim agan  sust  toifadagilar 
(unga 
tahririyatlar mahsulotini qabul qiluvchilar)
  dir.  Auditoriya -  bu ommaviy 
ongni  odatiy  yetkazuvchisi  degan  fikrga  kelish  mumkin.  U  aniq  bir 
tartibga,  o ‘zmi  ravshan  belgilariga,  u  tashkil  etgan  qismlar  orasida  biron 
bir  “to ‘siqqa”  ega  emas.  Xuddi  shu  xususiyatlari  bilan  u  guruhiy  ongdan 
keskin farqlanadi.
Auditoriya  qaysi  axborotni  qabul  qilishi  masalasi  chuqur  o ‘rganilishi 
lozim b o ig a n  muammo.  Chunki nashr yoki eshittirishni ishga tushirishdan 
oldin,  u  kimga  qaratilgani,  uni  qanday  qabul  qilishlari,  u  qanday  ta ’sir 
etishi mumkinligi kabi  savollarga aniq javob topish lozim b o iad i.  Bularni 
tahririyatlarning biznes rejasiga kiritish kerak.
Tadqiqotlar  natijasiga  ko‘ra,  tahririyatlarning  eng  asosiy  muammosi 
o ‘quvchilar  yoki  tomoshabinlar  bilan  o ‘zaro  aloqasiga  erishishdan  iborat. 
Jurnalistika  uchun  auditoriya  bilan jonli  aloqa juda  ham  muhim.  Har  bir
147

---

televideniye va radio hatto o ‘z mahsulotining sotilishi bilan hisoblanadigan 
gazeta,  jurnal  va  nashriyotlar  faoliyatini  auditoriya  bilan  o ‘rnatilgan 
aloqaga qarab baho berish o ‘rmli bo‘ladi.
Eshittirishu ko‘rsatuv, kitobmi yoki  gazeta -  jurnal xalq  hayoti,  uning 
muammolari,  orzu  —  istagi,  dardini  yoritsagina,  uni  omma  xalqchil 
ommaviy. axborot vositalari  deb ataydi va uni  q o‘llab -  quvvatlaydi.  Lekin 
buning  uchun  ommaviy  axborot  vositalarining  xalq  bilan  qayta 
bog‘lanishiga  erishish  y o ‘li  ko‘p.  Tajriba  asosida  quyidagi  shakllarga 
to'xtal amiz.
•  Epistolyar*  y a’ni  tahririyatlarga  keladigan  xatlar,  telefon  orqali 
murojaatlar;
•  Te/.kor,  y a ’ni  telefon  orqali  tele  yoki  radio  orqali  berilayotgan 
ko'rsatuv  yoki  eshittirishga  o ;z  munosabatini  aytish  auditoriyadan 
to cg ‘ridan  -   to ‘g ‘ri  eshittirish  qilib,  xalq  fikrini  bilishga  harakat  qilish, 
hatto  gazetachilik  tajribasida  b o ig an   “Qaynoq  telefon”  orqali  suhbatlar 
uyushtirish, 
>■
, .  •  Hammuassislarni,  navbatdagi  nashr  sonini  yoki  teleradio  dasturini 
tayyorlashgajalb qilish;
•  Test  y a’ni  tahririyat  ishini  yoki  ommaviy  axborot  vositalari 
k olargan biron  bir mavzu  bo‘yicha auditoriya qarashlarini varaqa,  shaxsiy 
muloqot, telefon orqali aniqlash;
.  •.  Konsultativ  y a’ni  tahririyat  faoliyatini  o ‘quvchi  va  tomoshabinlar 
anjumanlari, ochiq xat kunlari va boshqalar orqali maslahat olish;
•  Ekspert  qilish  ya’ni  ommaviy  axborot  vositalari  ishini  jurnalistika 
tajribasi  haqida  tadqiqot  va  ilmiy  -   tanqidiy  materiallarni,  mutaxassis 
ekspertlar fikrini o ‘rganish;
•  Tadqiqot  o ‘tkazish  y a’ni  nashr  yoki  dastur  b o ‘yicha real  auditoriya 
reytingi o ‘sishini hisoblab chiqish hamda auditoriyani  chuqur o'rganishdan 
iborat. Bu shakllaming birontasi ham bir -  birining o ‘m ini bosa olmaydi;
•  Ulardan  unumli  foydalangan  nashrlar  ham,  teleradio  ham 
muvaffaqiyatga erishishi mumkin.12
К орконосенко  С.Г.  О сновы   ж урналистики.  М ..  2001.  155-156 b.
148

---