Jurnal 1918-yil dekabr oyidan chiqa boshlagan


perceptual so‘zi  наивная



Download 1,3 Mb.
Pdf ko'rish
bet44/121
Sana13.10.2022
Hajmi1,3 Mb.
#852976
1   ...   40   41   42   43   44   45   46   47   ...   121
Bog'liq
pdffox.com xalq-talimi

perceptual
so‘zi 
наивная
so‘zi bilan ham tarjima qilingan. Bunda sheva 
faktlarini idrok qilishga psixologiya va sotsiologiya fanlari bilimlari asosida yondashiladi.
Annotatsiya
Maqolada o‘zbek dialektologiyasi kursi mazmunining standart talablari va fanning eng 
so‘nggi yutuqlarini hisobga olgan holda yangilanish jarayonlari yoritilgan. Shuningdek, muallif
-
ning yaqinda nashr etilgan yangi – “O‘zbek dialektologiyasi” darsligi haqida, darslikda ko‘taril
-
gan dialektologiyaga oid ilmiy qarashlari bayon etilgan.
Kalit so‘zlar. 
Sheva, dialekt, lahja, darslik, ta’lim, shevalar tasnifi, terminalogik tizim, ata
-
ma, milliy til.
В статье освещены вопросы обновления содержания курса узбекской диалектологии 
в соответствии с требованиями госстандарта за счёт включения новых исследований по 
данному вопросу. Автором приведены подходы и теории, изложенные новом учебнике 
“узбекская диалектология”.
Ключевые слова. 
Говор, диалект, наречие, учебник, образование, классификация 
говоров, терминологическая система, термин, национальный язык.
The article deals with the issues of updating the content of Uzbek dialectology course 
according to the standard requirements and new research.
Kew words. 
Pronunciation, dialect, textbook, education, classification of dialect.
Samixon ASHIRBOYEV, 
Nizomiy nomidagi TdPU professori
О‘ZBek diALekTOLOGiYASi TA’LiMi: 
YANGiLANiSH TAMOYiLLAri


57
Shuni aytish lozimki, О‘zbekistonda “О‘zbek dialektologiyasi” fanini о‘qitish о‘tgan 
asrning о‘rtalarida izga tushdi. Bu davrda uning dastlabki о‘quv dasturi
2
va darsligi 
dunyo yuzini kо‘rdi
3
. U keyinchalik qayta nashr qilindi. Bu kitobdan to mustaqillik yil
-
larigacha asosiy darslik sifatida foydalanib kelindi. Mustaqillik yillarida N.rajabovning 
“О‘zbek shevashunosligi” (1996), B.Tо‘ychiboyev va B.Hasanovning “О‘zbek dialek
-
tologiyasi” (2004) darsliklari e’lon qilindi. Shunisi muhimki, bu darsliklar о‘zbek tilining 
shevalari tо‘g‘risida dastlabki tizimlashtirilgan bilimni aks ettirar edi. Garchand, о‘zbek 
dialektologiyasi darsliklar bilan ta’minlangan bо‘lsa-da, ular darslik talablariga javob 
bermas edi. Shu munosabat bilan mavjud darsliklarni tahlil qilishdan oldin unga bо‘l
-
gan talablarni eslatib о‘tishni ma’qul kо‘ramiz. 
v.P.Bespalkoning fikricha, darslik о‘quv maqsadlariga erishishni tashxislash 
uchun qulay bо‘lishi, mazmunan ixcham, didaktik jarayonlarning aniqligi va maqsad-
ga eri shishni kafolatlagan bо‘lishi zarur
4
. Shuningdek, darslik davlat ta’lim standarti 
va uning mazmuniga mos ravishda tuzilgan fanning о‘quv dasturi asosida yaratilishi
5
hamda fan va ta’lim tizimining rivojlanishi bilan bog‘liq ravishda yangi bilimlarni ket
-
ma-ket aks ettirib borishi lozim. Shu ma’noda, darslikni tezkor ravishda takomillashtirib 
borish zaruriyati kelib chiqadi. Buni hisobga olgan holda ushbu maqola muallifi “О‘zbek 
dialektologiyasi” fani mazmunini yangilashga kirishdi va uning standart talablari hamda 
1998-yildan beri bu fanning dasturini takomillashtirish ustida ishlab keldi va nihoyat, 
uning eng sо‘nggi, takomillashtirilgan nusxasi tayyorlandi
6
. Ular asosida esa “О‘zbek 
dialektologiyasi” darsligi yaratildi
7
.
Bu darslikni yaratishda quyidagi tamoyillardan kelib chiqildi:
1. Tо‘g‘ridan-tо‘g‘ri fanning о‘z obyektiga taalluqli bо‘lgan masalalar bо‘yicha fikr 
yuritildi, ya’ni avvalgi darsliklardagi boshqa fanlarga tegishli bо‘lgan ma’lumotlardan 
chetlab о‘tildi, jumladan, v.v.reshetov va Sh.Sh.Shoabdurahmonovlar darsligida “Tur
-
kiy tillar” degan mavzu beriladi
8
. Bu masala yо‘nalishning о‘quv rejasidagi “Tilshunoslik 
asoslari” fanida “Jahon tillarining tasnifi” mavzusida yoritiladi
9
, qolaversa, magistratura 
mutaxassisligida “Turkiy tillarning qiyosiy-tarixiy grammatikasi” о‘quv fanining obyekti 
sifatida о‘qitib kelinmoqda. Bizningcha, bu mavzu “О‘zbek dialektologiyasi”dagi she
-
valar tasnifi uchun kirish qism sifatida kо‘zda tutilgan bо‘lishi mumkin, lekin davr о‘zga-
rishi va shu bilan bog‘liq ravishda fan mazmuniga qо‘yilayotgan talablarga binoan bu 
masalani “О‘zbek dialektologiyasi”da takrorlashga hojat qolmadi. N.rajabovning “О‘z
-
bek shevashunosligi” darsligida “О‘tmish tariximizga bir nazar” (5-20-betlar) mavzusi 
ham bevosita mazkur fanga aloqador emas, balki u о‘zbek tili tarixi kursining obyekti 
2
reshetov v. v. O‘zbek dialektologiyasidan programma. – T.: O‘zbekison respublikasi ta’lim 
markazi, 1966.

reshetov v.v., Shoabdurahmonov Sh. Sh. O‘zbek dialektologiyasi. – T.: O‘rta va oliy maktab, 
1962. 
4
Беспалько В. П. учебник. Теория создания и применение. – М.: Народное образование, 2006. 
– С. 3.
5
xasanboyev J., Sariboyev H., Hasanboyeva O‘., Usmonboyeva M. Pedagogika. – T.: Fan, 
2006. – 178-185-b.
6
O‘zbek dialektologiyasi (o‘quv dasturi), 2011-yil 17-noyabrda Bd 5111200-3/09 – raqami bilan 
ro‘yxatga olingan. 
7
Ashirboyev S. O‘zbek dialektologiyasi. – T.: Navro‘z, 2016. – 134-b.
8
reshetov v. v. Shoabdurahmonov Sh. Sh. O‘zbek dialektologiyasi. – T.: O‘rta va oliy maktab, 
1962. – 43-62-b.
9
Yo‘ldoshev i., Muhamedova S., Sharipova O‘., Majidova r., To‘xtamatov H. Tilshunoslik asos-
lari (elektron darslik). – T.: 2015, 

Jahon tillari tasnifi” bo‘limi.


58

Download 1,3 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   40   41   42   43   44   45   46   47   ...   121




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish