Jo`rayeva A

Ca²⁺ yordamida gormonlar almashinuvini boshqarilish mexanizmi

Gormonal effektni kuchaytirishning boshqa muhim yo`li plazmatik membranani «sekinlashgan» Ca-kanallarini faollanishi - gormonal vositachi sifatida Ca<sup>2+</sup> ionlarini kiritishdir. Neyrogumoral faktorlar ta`sirida Ca²⁺ ionlarini katta miqdorda hujayraga kirishi natijasida sitozoldagi Ca²⁺ miqdori 10^-8 – 10^-7 dan 10^-5 mol/l gacha ortadi.

Ca²⁺ yo`li mexanizmi ishtirokida insulin, STG va mediatorlar sifatida glikopeptidlar ta`sir qiladi.

Plazmatik membranalarning «sekinlashgan» Ca-kanallarining strukturasi, va ularning gormon - retseptor komplekslari bilan o`zaro ta`siri hozircha

aniqlanmagan. Ca-kanallarini faollanishi plazmatik membrananing fosfolipid komponenti - fosfatidil - inozitolni parchalanishi bilan kuzatiladi, deb taxmin qalinmoqda. Ca²⁺ ionlari ta`sir mexanizmi asosini maxsus Ca-bog`lovchi oqsil - kalmodulin tashkil etadi. Proteinkinazalar sAMF effektlariga vositachilik qilgani kabi, kalmodulin Ca²⁺ effektlarining universal vositachisi vazifasini bajarsa kerak. CaM (kalmodulin) - gidrofil oqsil, mol. massasi - 16500, 148 ta aminokislotalar qoldiqlaridan tashkil topgan. Oqsilning fosforlangan ko`rinishi sitozolda, fosforlanmagan ko`rinishi esa hujayra membrana oqsillari bilan bog`lanadi.

CaM ko`pchilik to`qimalarda sAMF - fosfodiesterazalarini 10 barobar faollashtiradi, natijada gormonlar ta`sirini sAMF yo`li chegaralanadi. Ca²⁺ Mg²⁺ - CaM effektlari Ca²⁺ ga bog`liq proteinfosfokinazalar vositasida amalga oshiriladi. Lipomodulin kinaza – plazmatik membranalar oqsili bo`lib, fosfolipazalar faolligini boshqaradi.

4.