Jo`rayeva A

17-ma’ruza mavzusi: Energiyaning anaerob hosil bo`lishi. Glikoliz va 
uning ahamiyati. Glyukozaning anaerob parchalanishining energetik balansi. 
Glyukoneogenez. 
Reja: 
17.1. Energiyaning anaerob hosil bo`lishi.
17.2. Glikoliz va uning biologik ahamiyati. 
17.3. Glikolizning energetik balansi va biologik vazifalari. 
17.4. Glyukoneogenez. 
 
17.1. Energiyaning anaerob hosil bo`lishi. 
Hujayrada energiyaning hosil 
bo`lishi faqat oksidlanishli fosforlanish, ya’ni aerob yo`l bilan emas, balki oziq 
moddalarning molekulyar kislorodsiz parchalanishidan ham hosil bo`ladi. 
Energiyaning bunday kislorodsiz yoki anaerob hosil bo`lishiga achish deb ataladi. 
Anaerob yo`l energiya ishlab chiqarishda eng qadimgi va past (quyi pog`onadagi)
shakl hisoblanadi; hujayra “iqtisodiyoti” uchun samarali emas, chunki bu yerda 
ko`p material sarf qilinib, juda kam energiya olinadi. U sodda organizmlarda Yer 
atmosferasida kislorod bo`lmagan vaqtlarda shakllangan. Bu yo`l asosan 
mikroorganizmlar va achitqilar uchun xos, yuqori rivojlangan organizmlar bu 
yo`ldan faqat kislorod yetishmagan ba’zi holatlarda, masalan, muskul qisqarishida 
energiya bilan ta’min qilish uchun foydalaniladi. Bundan tashqari normal hujayra 
rak kasalligida ayniganda undagi aerob oksidlanish qobiliyati yo`qolib, hujayra 
hayoti uchun kerakli energiyani achish reaktsiyasidan oladi. Bu xil hujayra 
o`zining tashkiliy jihati va vazifasi bo`yicha haqiqiy hujayradan quyi pog`onaga 
o`tadi deb hisoblanadi. 
Hamma yuksak tuzilgan o`simliklar va hayvonlarda, shu jumladan odamda 
ham achish saqlanib qolgan bo`lib, ikki tomonlama vazifani bajaradi. U hosil 
bo`lgan oraliq mahsulotlarning aerob oksidlanishi bilan yakunlanadigan energetik 
resurslar parchalanishining boshlang`ich bosqichi hamda energiya ishlab 
chiqarishning qo`shimcha usuli hisoblanadi.
Hujayrada anaerob usulda energiya hosil bo`lishining asosiy manbai 
geksozalar, avvalo D-glyukoza bo`lib xizmat qiladi (ayrim mikroorganizmlar 
pentozalar, aminokislotalar, yog` kislotalarini ham achitish xossasiga ega). 
Uglevodlar parchalanishining bir-biridan va oxirgi mahsulotlari bilan farq qiluvchi 
bir nechta yo`llari mavjud: