Jobasi: Rawajlanıp atırǵan mámleketler ekonomikasında sırtqı faktorlardıń ornı

Tema: Ja’ha’nde rawajlanib atirg’an ma’mleketler ekonomikasi

Jobasi:
1. Rawajlanıp atırǵan mámleketler ekonomikasında sırtqı faktorlardıń ornı.

2. Rawajlanıp atırǵan mámleketlikler jaǵdayı
3. " Úshinshi dúnya" mámleketleriniń tiykarǵı bólegi olar arasında jaylasqan.

TMKlar menen bir qatarda dúnyanıń rawajlanǵan mámleketleri de jáhán ekonomikasınıń tiykarǵı sub'ektleri qatarına kiredi. Bular qatarına otızǵa jaqın mámleket kiredi, olardıń kópshiligi Ekonomikalıq sheriklik hám rawajlanıw shólkemi (OECD, OECD) sheńberinde rásmiy túrde birlesken; geyde bul mámleketler " joqarı dúnya" dep ataladı, bunda burınǵı " úshinshi dúnya" mámleketleriniń rawajlanıw dárejesiniń sezilerli dárejede zamanagóy parıqlanishi esapqa alınadı.

 Rawajlanǵan mámleketlerdiń jáhán ekonomikası daǵı ornı tekǵana olardıń Evropa Birlespesi óndirisindegi úlesiniń rásmiy kórsetkishi menen belgilenedi, bul házirde shama menen 53-55% (50 -jıllarda - 65%), bálki tayın ónim óndiriste de. tovarlar - shama menen 80%, ilimiy -izertlew hám joqarı texnologiyalı ónimler óndiriste - shama menen 90%. Jáhán tavar sawdasında rawajlanǵan mámleketlerdiń úlesi sherek uchga jaqın. Xalıq jan basına jalpı ónim islep shıǵarıw boyınsha olar dúnyadaǵı basqa mámleketlerden talay aldında - shama menen 27-28 mıń dollar / kisi, ortasha jáhán dárejesi shama menen 5 mıń dollar / kisi. hám 1300 dollar / kisi. Ortasha dúnyanıń basqa mámleketlerinde, sol sebepli bul kórsetkish boyınsha rawajlanǵan mámleketlerden 20 teńdey kem.

 Rawajlanǵan mámleketler jıyındısında jáhán ekonomikalıq hám siyasiy tásiriniń ush orayı - " úshlıq" dep ataladı - bul AQSh basshılıǵındaǵı Arqa Amerika (bul region dáramat oraylarınıń derlik sherek bólegin islep shıǵaradı ); Batıs Evropa (hám, birinshi náwbette, Evropa Birlespesi mámleketleri; qabıl etilgen jańa aǵzalardı esapqa alǵan halda, IMP óndiriste bul gruppanıń úlesi tórtdan birdan asadı ) hám Yaponiya (onıń úlesi 7-8%). Dúnya " ushlıgi" elementleriniń hár biri jáhán ekonomikasında ayriqsha periferik hám yarım periferik zonalarǵa iye hám nátiyjede rawajlanǵan mámleketlerdiń global roli joqarıdaǵı rásmiy kórsetkishler menen shegaralanıp qalmaydı ; faktorlar kombinatsiyası arqalı bul rol talay joqarı. Evropa Birlespesi ushın ekonomikalıq tásir zonası Evropaning basqa mámleketleri, Orta er teńizi háwizi hám Evropa mámleketleriniń burınǵı koloniyalarining zárúrli bólegi esaplanadı. Ekinshisidan, shama menen o'nga jaqın, ACPni birlestiriw sheńberinde - Aziya, Karib teńizi hám Tınısh okeanı mámleketleri - Evropa Birlespesi menen sawda hám sheriklik boyınsha arnawlı ekonomikalıq pitimler tuzdilar. Qospa Shtatlardıń ekonomikalıq tásir sheńberi, birinshi náwbette, NAFTA integratsion toparın, Batıs yarım sharning basqa mámleketlerin, sonıń menen birge, Jaqın Shıǵıs regionin óz ishine aladı. Yaponiyanıń roli ásirese Arqa hám Qublası -Arqa Aziyada úlken bolsa -de aqırǵı jıllar Kitaydıń ekonomikalıq tásiri bul regionda tez ósip barıp atır.

 Jigirmalanshı ásirdiń ekinshi yarımı daǵı " úshlıq" sheńberindegi kúshler teń salmaqlılıqınıń dinamikası. Amerika Qospa Shtatları úlesiniń basqıshpa-basqısh azayıwı menen xarakterlenedi: 1960 jılda olardıń rawajlanǵan mámleketler jalpı ónimindegi ulıwma úlesi 53% ni quradı, 80-jıllardıń ortalarında.- 41%; sol dáwirde Batıs Evropa mámleketleri úlesiniń kiyim-kenshek ósiwi gúzetildi - 35 procentten 37 procentkeshe, Yaponiyanıń úlesi bolsa 5 procentten 15 procentkeshe keskin asdı. Keyingi jıllarda AQShning úlesi turaqlılasdı ; 90 -jıllarda Yaponiya úlesiniń tómenlewi menen Batıs Evropa mámleketleri úlesiniń basqıshma -basqısh ósiwi dawam etdi. artıwınıń páseytiwuviga dus penenkeldi. Bul on jıl dawamında AQShning poziciyasi mikroelektronika salasında hám ilimiy -texnikalıq rawajlanıwdıń rawajlanıwın belgileytuǵın basqa jańa tarawlarda etakchilik etiwi sebepli bekkemlandi; 90 -jıllardaǵı ekonomikalıq ósiwdiń ortasha jıllıq pátleri. 2, 2% ni, Batıs Evropa mámleketlerinde - 2, 0% ni, Yaponiyada - 1, 8% ni quradı.

 Rawajlanǵan mámleketlikler hám jáhán " ushlıgi" sheńberinde global ekonomikalıq hám siyasiy processlerge sheshiwshi tásir kórsetetuǵın " úlken ettilik" (G-7) mámleketleri ajratıladı. Bularǵa AQSh, Yaponiya, Germaniya, Frantsiya, Ullı Britaniya, Italiya hám Kanada kiredi.

SSSR bóleklenip ketkeninen hám burınǵı xalıq aralıq huqıq sisteması qulaǵanınan keyin, BMT Qawipsizlik Sovetiniń xalıq aralıq mashqalalardi sheshiw degi tiykarǵı roli menen, global óz-ara tásirinler sistemasındaǵı etakchi orınlar G7 mámleketlerine ótti. máseleler, ol Rossiya qatnasıwında G8 ge aylantırildi) - bul etakchi mámleketlikler toparı hátte " jáhán siyasiy byurosi" dep atala basladı. G-7 sheńberinde ayriqsha qarama-qarsılıqlar ámeldegi, tiykarınan AQSh birden-bir global gegemon rolin oynaw qálewi sebepli, basqa mámleketlikler " kóp qutbli" dúnyanıń ekonomikalıq hám siyasiy modelin qáliplestiriwge intilmoqda.

 Rawajlanǵan mámleketlikler jáhán ekonomikasınıń sub'ekti retinde transmilliy kapital menen qarama -qarsı tásir ótkerediler. Bul mámleketlerdiń mámleket sistemaları bir waqtıniń ózinde de transmilliy kapital quralı retinde, de óz mámleketleri mápleri wákili retinde háreket etedi; olar finanslıq oligarxiyaning túrli gruppaları basımı astında, hár tárepden milliy-mámleket ekonomikası menen baylanıslı, basqa tárepden bolsa global finanslıq kapital. TMKlar barlıq mámleketlerdiń, sonday-aq rawajlanǵan mámleketlerdiń suverenitetti sheklewge umtılıwadı, lekin usınıń menen birge, bul mámleketlerdiń mámleket sistemalarınıń múmkinshiliklerinen óz mápleri jolında, ásirese, diplomatik, huqıqıy hám áskeriy-siyasiy usıllardan paydalanǵan halda málim maqsetlerge erisiwde paydalanadılar.

 80-90 -jıllarda NISning jedel rawajlanıwı sebepli olardıń bir bólegi (Qubla Kareya, Singapur hám basqalar ) ekonomikanıń muǵdarlıq hám sapa kórsetkishleri boyınsha rawajlanǵan mámleketlerge jaqınlasdı hám rásmiy OECDga kirdi. sonıń menen birge, BMTning rásmiy statistikalıq maǵlıwmatlarına kóre, bul mámleketlerdi gruppalawda ; kelesi on jıl ishinde, prognozlarǵa kóre, taǵı bir yarım -o'nlab shtatlar rawajlanǵan mámleketlikler qatarına qosıladı.

 Jáhán jalpı ishki ónimi 2000 jıldan 2010 jılǵa shekem derlik eki ese asdı, rawajlanǵan mámleketlikler jalpı ónimin 61 procentke asırdı. Rawajlanǵan mámleketlerdiń úlesi 13, 4% ga kemeydi hám házirde olardıń jáhán jalpı ishki ónimindegi úlesi 66% ni quraydı. Rawajlanǵan mámleketlerge investitsiyalar 2010 y XvJ maǵlıwmatlarına kóre, 7712, 3 milliard dollardı quradı.

 Házirgi waqıtta rawajlanǵan mámleketler xalqınıń 25% ten kamrog'ini, usınıń menen birge, milliy ónimdiń 80% ni hám rawajlanıp atırǵan mámleketler sanaat óndirisiniń 80% ten aslamın quraydı.

Rawajlanǵan mámleketlerdiń global miynet bólistiriwindegi pozitsiyalari olardıń joqarı dárejede rawajlanǵan ilimiy-qarjılıq hám informacion-sanoat kompleksleri hám de xalıq aralıq infratuzilmaning kóp bólegin baqlawları menen belgilenedi. ekonomikalıq munasábetler.
 Rawajlanǵan mámleketlikler mashinasozlik hám úskeneler, texnologiyalar, xızmetler, sheki onim hám janar may, metallar, toqımashılıq ónimleri hám jeńil sanaat, xojalıq texnika, butlovchi bólimler.

 Sońǵı jıllarda rawajlanǵan kapitalıstik mámleketlerde kóplegen tovarlar islep shıǵarıw keskin azayǵan, hátte birpara jaǵdaylarda ulıwma toqtap qalǵan. Bul birinshi náwbette dástúriy ónimlerge tiyisli, yaǵnıy. salıstırǵanda uzaq waqıt islep shıǵarılǵanlar.

Jańa Zelandiya 

 • 4. AQSh

 • 5. Irlandiya 

 • 6. Lixtenshteyn

 • 7. Gollandiya 

 • 8. Kanada 

 • 9. Shved

 • 10. Germaniya 

 • 11. Yaponiya 

 • 12. Kareya Respublikası 

 • 13. Shveytsariya 

 • 14. Frantsiya 

 • 15. Izrail 

 • 16. Finlyandiya 

 • 17. Islandiya 

 • 18. Belgiya 

 • 19. Daniya 

 • 20. Ispaniya 

 • 21. Gonkong (Kitay )

 • 22. Gretsiya 

 • 23. Italiya 

 • 24. Lyuksemburg 

 • 25. Avstriya 

 • 26. Ullı Britaniya 

 • 27. Singapur 

 • 28. Chexiya 

 • 29. Sloveniya 

 • 30. Andorra 

 • 31. Slovakiya 

 • 32. BAA

 • 33. Malta 

 • 34. Estoniya

 • 35. Kipr

 • 36. Vengriya 

 • 37. Bruney

 • 38. Katar 

 • 39. Paydayn

 • 40. Portugaliya 

 • 41. Polsha 

 • 42. Barbados 

 Endi rawajlanǵan kapitalıstik mámleketler ekonomikasınıń básekige shıdamlılıǵı máselesin kórip shıǵayıq. Túrli mámleketlerdiń básekige shıdamlılıǵı boyınsha reytingin eń abıraylı bahaları búgin Shveytsariyanıń World shólkemi jıllıq esabatlarında ótkeriledi. ekonomikalıq forum (vEF). WEF óziniń ekonomikalıq bahosini básekige shıdamlılıq faktorlarınıń tómendegi segiz toparı boyınsha gruppalanǵan 200 den artıq kórsetkishlerge tiykarlanadı : 1) ashıqlıq, 2) húkimet, 3) finans, 4) infratuzilma, 5) texnologiya, 6 ) menejment, 7) miynet, 8 ) mákemeler... WEF esap -kitaplarında mámleketler básekige shıdamlılıǵınıń tiykarǵı kórsetkishleri sanı turaqlı túrde ózgerip turadı. Mısalı, 1996 jılda esap -kitaplar 49 mámleketke, 2005 jılda bolsa 117 mámleketke tiyisli edi. Usınıń sebepinen, túrli mámleketler reytinginde túrli jıllar iyelegen jaylardı bir-biri menen salıstırıp bolmaydı. Soǵan qaramay, keling, WEF tárepinen sońǵı jıllarda alınǵan básekige shıdamlılıq boyınsha mámleketlerdiń juwmaqlawshı reytinglerin kórip shıǵayıq (9 -keste).

 9 -keste - AQSh, Yaponiya hám Batıs Evropa mámleketleriniń ulıwma básekige shıdamlılıq boyınsha jáhán ekonomikası daǵı ornı.

Usınıs etilgen maǵlıwmatlar Skandinaviya mámleketleri, Germaniya, Gollandiya hám Ullı Britaniyanıń joqarı básekige shıdamlılıǵın kórsetedi. Soǵan qaramay, Qospa Shtatlar birgelikte Batıs Evropadan aldında.
 Rawajlanǵan mámleketlikler toparı jáhán ekonomikasınıń jetiskenliklerin ózinde jámlegen. Rawajlanǵan kapitalıstik mámleketlerdiń tómen sisteması jáhán ekonomikasında ústin orındı iyeleydi.

 XXI ásir baslarında rawajlanıp atırǵan mámleketlikler toparına (SD) XIX hám XX ásirlerde siyasiy ǵárezsizlikke erisken 125 mámleket kiredi. Olarda dúnya xalqınıń 77, 9 procenti jasaw etedi. Biraq olardıń jáhán ónimin óndiristegi úlesi tek 37% ni, jáhán kiripinde bolsa 20% ni quraydı. "

Ilgeri bunday mámleketlikler kóbirek bolǵan. Biraq jaqında rawajlanıp atırǵan mámleketlikler toparınan tórtew mámleket rawajlanǵan mámleketlikler toparına ótiwge eristi. Gáp Qubla Kareya, Tayvan, Gonkong hám Singapur haqqında ketmekte.

 RS penenarasında neft kiripshileri bar: Saudiya Araviyası, Kuveyt, Túbi joq teńiz, OAI, Katar. Olar xalıq jan basına salıstırǵanda salıstırǵanda joqarı dáramatqa iye, jılına 6 mıń dollardan asadı, lekin ishki bazar rawajlanbaǵanlıǵı sebepli olar sanaat mámleketleri qatlamına kirmaydi.

 Qalǵan mámleketlerde xalıq jan basına ortasha hám tómen dáramatları bar (sonday-aq 58 mámlekette jan basına dáramatları 1200 tonna hám 39 mámlekette 270 tonna ). Bul mámleketler sanaattan aldınǵı rawajlanıw túrine kiredi. Sanaatǵa shekem bolǵan ekonomikalıq sistema, tiykarǵı energiya dáregi retinde adamlar hám haywanlardıń turmıslıq kúshlerinen paydalanıw, ǵalabalıq óndiristiń joq ekenligi, erga iyelik qılıw nátiyjesinde húkimran klasstıń bar ekenligi, ekonomikalıq bolmaǵan miynetke májbúrlew menen xarakterlenedi. hám tavar munasábetleriniń joq ekenligi. Sanaattan aldınǵı dúnya tiykarınan islep shıǵarıw emes, taw kenshilik bolıp tabıladı.

 Rawajlanıp atırǵan mámleketler ekonomikası tómendegi ekonomikalıq ayrıqshalıqlar menen xarakterlenedi:

• Awıl xojalıǵı ónimleri hám taw -kán sanaatı ústinligi;

 

• Texnikalıq bazanıń qalaqlıǵı ;

 

• Kóp tarmaqlı ekonomika ;

 

• Xalıqtıń tómen professionallıǵı ;

 

• Ishki kapitaldıń zaifligi hám keskin etiwmasligi;

 

• Xalıqtıń dáramatları tómenligi - sol sebepli jiynawlardıń tómenligi hám ishki bazardıń kishi múmkinshilikleri;

 

• Fondlar deficitligi nátiyjesinde investitsiyalardıń tómen dárejesi;

 

• Óndiristiń hálsiz rawajlanıwı nátiyjesinde jumıssızlıqtıń joqarı dárejesi;

• Bazar infratuzilmasining rawajlanbaǵanlıǵı.

 Ekonomikalıq bolmaǵan faktorlardan ekonomikalıq ósiw mexanizmin jumısqa túsiriwde saldamlı qıyınshılıqlardı keltirip shıǵaratuǵın social táreplerdi atap ótiw kerek:

 

• Ekonomikalıq ósiwdiń unamlı tásirin ózlestirgen xalıq sanınıń joqarı ósiwi;

 

• Xalıq ortasında bazar mentalitetining joq ekenligi;

 

• Birden-bir bazar mákanın qáliplestiriw ushın zárúr bolǵan mámlekettiń birligine tosqınlıq etetuǵın qáwimlik dawlar ;

 

• Mámleket byudjetiniń onsha úlken bolmaǵan bólegin kelileytuǵın joqarı dárejedegi ayıpkerlik, paraxorlıq hám korruptsiya.

Rawajlanıp atırǵan mámleketlerdiń ekonomikalıq mexanizmin jarlılıq ekonomikasınıń modeli dep ataw múmkin, ol kem tabıslı hám usı waqıtta ekonomikalıq ósiw múmkinshilikleriniń zaifligi menen ajralıp turadı.

 Sırtqı ekonomikalıq baylanıslar rawajlanıp atırǵan mámleketlerdiń jáhán ekonomikası daǵı ornın anıqlawda zárúrli rol oynaydı. Rawajlanıw profilinen tekǵana basqa tómen sistemalar menen munasábetler, bálki olardıń ishki bazarǵa tásiri dárejesi.

 Rawajlanıp atırǵan mámleketlerdiń sırtqı ekonomikalıq baylanısları segmentinde oraylıq orındı sırtqı sawda iyeleydi. Ol tegis emes rawajlandi. Aqırǵı on jıllıqta 80-jıllardıń ortalarına shekem. tavar kiripiniń ósiw páti sanaatı rawajlanǵan mámleketlerdiń tiyisli kórsetkishlerinen artta qaldı. 80 -jıllardıń ekinshi yarımınan baslap. rawajlanıp atırǵan mámleketlerden tovarlardı kirip qılıw tezligi sezilerli dárejede asdı, bul NISda sanaatlashtirishning tereńleskenin hám qarızdar mámleketlerdiń qarız jugin kemeytiw ushın valyuta tushumini kóbeytiwge urınısların kórsetdi.

 Rawajlanıp atırǵan mámleketlerden islep shıǵarıw ónimlerin kiripin keńeytiw kóp tárepten miynet resursları hám tábiy resurslarǵa baylanıslı. Kiripti keńeytiwde kapital talap etetuǵın ónimler salıstırǵanda kishi rol oynaydı hám tiykarınan NISda jıynanǵan. Sanaat potencialınıń asıwı úshinshi jáhán mámleketleriniń mashinasozlik ónimleri - qozaqlar, avtomobiller, kemeler, qara metallar, sonıń menen birge tigiwshilik ónimleri bazarındaǵı ornın bekkemladi. Ásirese, elektron ónimler kiripinde olardıń jetiskenlikleri sezilerli. 90 -jıllardıń aqırında bul ónimdiń jáhán kiripindegi rawajlanıp atırǵan mámleketler úlesi 35% ge shekem, sonday-aq xojalıq elektronika 38% ge shekem asdı. Qayta islengen ónimler kiripinde tiykarǵı orındı Uzaq Shıǵıstıń tórtew mámleketi hám aymaǵı iyeledi.

 Dúnya importınıń eń zárúrli ózgeriwi, bir qatar mámleketlerde, ásirese Lotin Amerikası hám Tropik Afrikada tiykarǵı kapitaldıń jańalanıwı azayıwı esabına, kórip shıǵılıp atırǵan mámleketlerdiń avtomobil hám transport quralların satıp alıw daǵı úlesiniń azayıwı boldı. Rawajlanıp atırǵan mámleketler jáhán ásbap -úskeneleri, sanaat úskeneleri importınıń tek 13-14 payızın hám ulıwma elektron úskenelerdiń 15, 6 payızın quraydı. Jáhán tutınıwında joqarı texnologiyalı úskenelerdiń úlesiniń tómenligi jáhán ekonomikasınıń bul tómen sistemasında sanaat avtomatizatsiyasining rawajlanbaǵanlıǵınan dárek beredi.

 Rawajlanıp atırǵan mámleketlerde júz berip atırǵan sanaat revolyuciyası waqıtında ilimiy -texnikalıq revolyuciyaǵa tuwrı keledi. Ózleriniń ilimiy -texnikalıq bazasınıń qalaqlıǵı sebepli, bul anıq túrde olardıń Batıs mámleketleriniń ilimiy -texnikalıq potencialınan keń paydalanıwın talap etedi. Texnologiyalar aǵımı 1970 -jıllardıń bası daǵı 13, 3% ten 1990 -jıllardıń aqırında 5, 1% ge shekem azayǵan. Rawajlanıp atırǵan mámleketlerge texnologiya aǵımınıń ulıwma tómenlewi bólekan kapital importınıń tómenlewi, kapitaldıń shıǵıp ketiwi hám kiripden túsken paydanıń tómenlewi sebepli jamanlasqan makroekonomikalıq ortalıq sebepli Afrika hám Lotin Amerikasına aǵıslardıń azayıwı menen baylanıslı. Aziyadaǵı tórtew NIS penentexnologiya háreketi azayıw tendentsiyasınan esaptan tısqarı edi. Texnologiyalar aǵımı rawajlanıp atırǵan iri mámleketliklerge - Argentina, Braziliya, Kitay, Indoneziya hám Meksikaǵa da sho'ba kárxanaları, da mámleket birlespeleriniń litsenziyalaw shártnamaları arqalı dawam etdi.

 Texnologiyalar háreketiniń eń zárúrli ózgesheligi-bul sırtqı TNKlarning firma ishindegi sawdası menen baylanıslı úlesiniń asıwı. Ekonomikalıq ósiwdi xoshametlentiretuǵın texnologiyalar importı tekǵana zárúr finanslıq resursların, bálki oqıtılǵan jumısshı kúshin, import etilgen texnologiyadan paydalanıw qábiletin de talap etedi. Buǵan baylanıslı kópshilik rawajlanıp atırǵan mámleketlerdiń múmkinshilikleri sheklengen.

 Ózińizdiń jaqsı jumıslarıńızdı maǵlıwmatlar bazasına jiberiw júdá ápiwayı. Tómendegi formadan paydalanıń 

 Bilimler bazasınan oqıw hám ishda paydalanatuǵın studentler, aspirantlar, jas ilimpazlar sizge júdá minnatdor bolıwadı.

• Kirisiw

 • 1 -bap. Rawajlanıp atırǵan mámleketler klassifikaciyası 

 • 2 -bap. XXI ásir jáhán ekonomikasında rawajlanıp atırǵan mámleketlikler

 • 3 -bap. Rawajlanıp atırǵan mámleketlerdiń xalıq aralıq sawda daǵı ornı 

 • Juwmaq 

 • Paydalanılǵan ádebiyatlar dizimi

 Kirisiw

 Búgingi kúnde rawajlanıp atırǵan mámleketlikler dúnya boylap 141 mámleketti quraydı hám Aziya (Yaponiya bunnan tısqarı ), Afrika, Lotin Amerikası hám Okeanıya mámleketlerin óz ishine aladı. Bul mámleketlerdiń ekonomikalıq jaǵdayı kópshilik insaniyatqa tásir etedi. Bul mámleketler ushın ekonomikanıń payda bolıwı ayriqsha ayrıqshalıqlarǵa iye. Birinshi mashqala -kolonizatorlik ótken zamanınan miyraslar qalǵan sociallıq-ekonomikalıq qalaqlıq. Kolonizatorlik sistemasınıń qulashi nátiyjesinde dúnyada xalıqtıń úlken bólegi tóplanǵan 130 ǵa jaqın jańa mámleketlikler payda boldı. Bul mámleketlikler siyasiy ǵárezsizlikke eriskenine qaramay, kolonizatorlik ótken zamanınıń aqıbetlerin ele da basdan keshirip atır.

 Kolonizatorlik sisteması qulagandan keyin, rawajlanıp atırǵan mámleketlerdiń ekonomikalıq ósiw pátleri tezlashdi hám birinshi ret rawajlanǵan mámleketlerdiń ekonomikalıq ósiw pátlerinen asıp ketti.

 Meniń jumısımnan maqset - rawajlanıp atırǵan mámleketlerdiń jáhán ekonomikası daǵı ornı hám rolin analiz qılıw.

 Bul maqsetke erisiw ushın men tómendegi wazıypalardı sheshiwim kerek:

 

• Rawajlanıp atırǵan mámleketlerdi klassifikaciyalaw ;

 

• Rawajlanıp atırǵan mámleketlerdiń jáhán ekonomikası daǵı rolin kórip shıǵıń ;

Rawajlanıp atırǵan mámleketler ekonomikasınıń qásiyetlerin kórip shıǵıń ;

 

• Jáhán ekonomikasında rawajlanıp atırǵan mámleketler máselelerin analiz qılıw ;

 Shıǵarmanı jazıwdıń stilistik hám informaciya bazası jergilikli hám shet el ekonomistlerdiń dóretpeleri, statistikalıq materiallar, jıllıq esabatlar edi.

 Kurs jumısı kirisiw, 3 bólim, juwmaq, isletilingen derekler diziminen ibarat.

 1 -bap. Rawajlanıp atırǵan mámleketler klassifikaciyası 

 2000 -jıllarda. rawajlanıp atırǵan mámleketler yamasa olar delingeni sıyaqlı, " úshinshi dúnya" mámleketleri tegis emes rawajlandi, bunıń nátiyjesinde olar arasında eki gruppa mámleketlikler payda boldı :

Kem rawajlanǵan ;

 

• Eń rawajlanǵan.

 " Úshinshi dúnya" mámleketleriniń tiykarǵı bólegi olar arasında jaylasqan.
 Rawajlanıp atırǵan mámleketlikler quramına basqa mámleketlerge qaraǵanda xalıq jan basına YaIM dárejesi tómen bolǵan mámleketlikler kiredi. Olar sanaattıń kem rawajlanǵanlıǵı hám rawajlanǵan mámleketlerge kúshli ekonomikalıq qaramligi menen ajralıp turadı.

 Jáhán klassifikaciyaına kóre, jarlı adam jılına 456 dollardan kem dáramat alatuǵın adam bolıp tabıladı. XXI ásir baslarında dáramat dárejesi tómen bolǵan 20 ta mámleket bar edi. Ótken on etti jıl dawamında 140 mámleketten 70 tasi dáramatlarınıń tómenlewine dus penenkeldi. Eń kem rawajlanǵan 42 mámleket jáne de qıyın jaǵdayda, xalıq jan basına YaIMning ortasha kólemi 385 dollarǵa shekem kemeydi. Xalıq jan basına YaIM islep shıǵarıw boyınsha bul mámleketler toparınıń ortasha kórsetkishten ayırmashılıǵı 4 danege etdi. ret.

 Xalqı 700 millionnan artıq bolǵan 42 shtat eń kem rawajlanǵan (Aziyada - 8, Afrikada - 29, qalǵanları - Lotin Amerikası hám Okeanıyada).
 Basqa tárepden, de -fakto turaqlılıq jaǵdayında bolǵan turaqlı mámleketler. Olar arasında Afrikanıń birpara mámleketleri, atap aytqanda Tanzaniya (250 dollar ), Mozambik (YaIM - hár bir kisi ushın jılına 230 dollar ), Efiopiya (100 dollar ), Uganda (290 dollar ), Burundi (350 dollar ), Chad hám Ruanda ($) 300), Syerra -Leone (210 dollar ). Joqarıdaǵı mámleketlerden tısqarı, bul gruppaǵa birpara Aziya mámleketleri kiredi: Butan hám Vetnam ($ 145), Nepal ($ 220 ), Myanma hám basqalar (Jáhán banki maǵlıwmatlarına kóre).

 Rawajlanıp atırǵan mámleketler qatlamına dúnyanıń eń iri eki mámleketi - Kitay (1, 36 milliardqa jaqın xalıq ) hám Indiya (shama menen 1, 2 milliard kisi) kiredi. Xalıq jan basına YaIMning tómen dárejesine (shama menen 480 dollar ) qaramay, bul mámleketlerdiń sociallıq-ekonomikalıq rawajlanıwınıń maqsetli strategiyası hám insan hám tábiy resurslarınıń úlken potencialı sebepli olar qashannan berli úlken islep shıǵarıw potencialın qáliplestirdiler. reformalar nátiyjesinde azıq -awqat mashqalası hal etińip atır.

 Rawajlanıp atırǵan mámleketler klassifikaciyaın tómendegi kriteryalarǵa kóre ajıratıw múmkin:
 

• Aktiv tólew balansına iye bolǵan mámleketlikler, yaǵnıy. sırtqı dáramatları sırtqı ǵárejetlerinen asıp ketetuǵın mámleketlikler: Irak, Katar, Bruney -Darussalom, BAA, Saudiya Araviyası, Iran, Kuveyt ;

Tólew balansı passiv bolǵan mámleketlikler:

 v energiya dárekleri kiripshileri: Egipet, Peru, Tunis, Ekvador, Kongo, Jazair, Boliviya, Angola, Paydayn, Venesuela, Nigeriya, Meksika, Túbi joq teńiz, Malayziya, Tobago, Siriya Arab Respublikası ;

 v energiya resurslariniń anıq importshıları - basqa barlıq rawajlanıp atırǵan mámleketler;

 § jańa qáliplesken tólewler profitsiti bolǵan mámleketlikler: Qubla Kareya, Tayvan, Gonkong, Singapur ;

 § mámleketler - iri qarızdarlar : Argentina, Kot -d -Ivuar, Boliviya, Braziliya, Ekvador, Venesuela, Nigeriya, Kolumbiya, Meksika, Urugvay, Marokash, Filippin, Chili, Peru, burınǵı Yugoslaviya ;
 § kem rawajlanǵan mámleketlikler: Botsvana, Gambiya, Afganistan, Gvineya -Bisau, Kambodja, Jibuti, Zair, Butan, Bangladesh, Benin, Burkina -Faso, Gvineya, Burundi, Vanuatu, Gaiti, Zambiya, Emen hám basqalar ;
 § Sahra Sahrası Afrikası : Afrika mámleketleri hám jaqın aral mámleketleri, Nigeriya, Qubla hám Arqa Afrikadan tısqarı ;

 § Qubla hám Arqa Aziya mámleketleri: Qubla hám Qublası -Arqa Aziya mámleketleri, sonıń menen birge Arqa Aziya, Kitaydan tısqarı ;

 § Orta er teńizi mámleketleri: Malta, Kipr, Turkiya, burınǵı Yugoslaviya ;

 § Batıs Aziya mámleketleri: Irak, Livan, Túbi joq teńiz, BAA, Izrail, Iordaniya, Iran, Saudiya Araviyası, Emen, Katar, Paydayn, Kuveyt, Siriya Arab Respublikası ;

 Jańa sanaatı rawajlanǵan mámleketler rawajlanıp atırǵan mámleketlerdiń tiykarǵı bóleginen bir qansha tárepleri menen ajralıp turadı. Olardı rawajlanıp atırǵan mámleketlerden de, ayırımları qatarına qosılǵan rawajlanǵan kapitalıstik mámleketlerden ajıratıp turatuǵın ayrıqshalıqlar, rawajlanıwdıń " jańa sanaat modeli" dıń payda bolıwı haqqında sóylewge múmkinshilik beredi.

 Lotin Amerikasınıń " jańa sanaatı rawajlanǵan mámleketleri" tájiriybesiniń zárúrli rolin kemeytirmesten, sonı atap ótiw kerek, Aziya " jańa sanaatlasqan mámleketlikler" - Tayvan, Qubla Kareya, Singapur, Gonkong kópshilik ushın rawajlanıw modeline aynalǵan. milliy ekonomikanıń ishki dinamikası hám sırtqı ekonomikalıq keńeyiwine salıstırǵanda azat etilgen mámleketler.

 " Jańa sanaatlasqan mámleketler" ga Meksika, Qubla Kareya, Argentina, Tayvan, Gonkong, Singapur, Braziliya kiredi. Bul mámleketlerdiń barlıǵı 1 -áwladtıń " jańa sanaat mámleketleri" bolıp tabıladı. Olardan keyingi áwladlardıń " jańa sanaat mámleketleri" keledi. Mısalı, 2 -áwlad : Indiya, Tailand, Malayziya, Chili; 3 -áwlad : Tunis, Turkiya, Kipr hám Indoneziya ; 4 -áwlad : Filippin, Kitaydıń qubla wálayatları hám basqalar.

 Birlesken Milletler Shólkeminiń metodologiyasiga muwapıq túrli mámleketlikler " jańa sanaatlasqan mámleketlikler" dep atalatuǵın kriteryalar ámeldegi:

 1. xalıq jan basına YaIM kólemi;

 2. sanaat ónimleri kiripi kólemi hám olardıń ulıwma kirip degi úlesi;

 3. sırt elge tuwrınan -tuwrı investitsiyalar kólemi;

4. onıń artıwınıń ortasha jıllıq pátleri;

 5.jalpı ishki ónim degi qayta islew sanaatınıń úlesi (bul 20% ten artıq bolıwı kerek).

 Bul kórsetkishlerdiń barlıǵı ushın " jańa sanaatlasqan mámleketler" basqa rawajlanıp atırǵan mámleketlikler fonında ajralıp turadı hám kóbinese hátte birpara sanaatı rawajlanǵan mámleketlerden de asıp ketedi.
 Bul mámleketlerdiń joqarı ósiw pátleri xalıq párawanlıǵınıń sezilerli ósiwi menen birge keledi.

 Rawajlanıp atırǵan mámleketlerdiń sanaatı rawajlanǵan mámleketlerden artta qalıwı pútkil jáhán ekonomikası ushın saldamlı mashqala esaplanadı. Túrli " polyus" dagi kúshli kórsetilgen uyqaspawshılıqler jáhán ekonomikalıq baylanıslarınıń dúzilisi hám rawajlanıw dárejesine tásir kórsetedi. Sheki onim kiriptiń hasası bolǵan rawajlanıp atırǵan mámleketler jáhán bazarında óz pozitsiyalarini qollap -quwatlaytuǵın qosımsha kirip resurslarini tabıwı kerek. Dúnya kiripiniń ulıwma kóleminde rawajlanıp atırǵan mámleketlerdiń úlesi tavar kiripin keńeytiw máselelerine qaramay artıp barıp atır.

 2 -bap. XXI ásir jáhán ekonomikasında rawajlanıp atırǵan mámleketlikler
 2007-2010 jıllardaǵı jáhán finanslıq-ekonomikalıq daǵdarısınan aldın, jáhán ekonomikası júdá dinamikalıq túrde rawajlanıp, tutınıwdıń eń joqarı ósiw pátlerin kórsetdi. Kelesi jigirma jıl dawamında bul tez ósiw global xalıq sanınıń ósiwi jáne onıń tutınıwı kólemine alıp keledi.

 Zamanagóy jáhán ekonomikasınıń uyqaspawshılıqlerinen biri bul global rawajlanıwdıń tarmaq hám regionlıq tegis emesligi bolıp tabıladı, bunı akademikalıq N. A. Simony. XXI ásir jáhán rawajlanıwınıń ayriqsha ózgesheligi - Kitay, Indiya, Braziliya hám basqa mámleketler ekonomikasınıń jáhán ekonomikasınıń eskisidan jańa ekonomikalıq modelge ótiw processinde global áhmiyetiniń tez ósiwi. Rawajlanıp atırǵan hám rawajlanǵan mámleketlikler ortasındaǵı jáhán ekonomikası daǵı ulıwma kúshler teń salmaqlılıqı ózgerdi dep tartısıw múmkin.

 Usınıń menen birge, tekǵana Kitay, Indiya sıyaqlı iri rawajlanıp atırǵan mámleketlikler, bálki pútkil rawajlanıp atırǵan dúnya, sonday-aq Afrika mámleketleri de dúnyada barǵan sayın artıp baratırǵan rol oynaydı. Bunı bir qatar ekonomikalıq kórsetkishler hám birinshi náwbette jalpı ishki ónimdiń jıllıq ortasha ósiw páti tastıyıqlaydı.

 1 -kesteden kórinip turıptı, olda, 1990 jıldan 2013 jılǵa shekem bolǵan dáwirde rawajlanıp atırǵan mámleketler jalpı ishki óniminiń ortasha jıllıq ósiw pátleri tekǵana ótken jıllardaǵınan joqarı, bálki rawajlanǵan mámleketler jalpı ishki óniminiń ósiw pátlerinen de asıp ketti. Jáhán finanslıq -ekonomikalıq daǵdarısı dáwirinde tek rawajlanıp atırǵan mámleketler jalpı ishki ónim artıwınıń unamlı dinamikasın kórsetdi, rawajlanǵan mámleketlerde bolsa bul kórsetkish 2013 jılda unamsız edi. Eń úlken tómenlew Yaponiyada gúzetildi - 2013 jılda minus penen5, 2%, sonıń menen birge Evropada - 2013 jılda minus penen4, 1%, AQShda sol jılı YaIMning unamsız ósiwi 2, 4% ni quradı R. 438-440 UNCTAD. Statistikalıq málimleme 2014. N. Y. hám Jeneva, 2014 jıl.

Nátiyjede rawajlanıp atırǵan mámleketlerdiń jáhán ekonomikası daǵı úlesi 1980 jıldaǵı 21, 8% ten asdı. 2013 jılda 30% ge shekem Ekonomist S. Ponsning prognozlarına kóre, 2025 jılda rawajlanıp atırǵan mámleketler jalpı ishki ónimi 68 trillion dollardı, rawajlanǵan mámleketlerde bolsa 54, 3 trillion dollardı, 2050 jılda bolsa rawajlanıp atırǵan mámleketlerdiń jalpı ishki ónimi rawajlanǵan mámleketler jalpı ishki óniminen asıp ketedi. mámleketler 85% ga asdı hám uyqas penentúrde 160 hám 86, 6 trln.

 XXI ásir baslarında.jedel rawajlanıp atırǵan Kitay hám Indiya tásiri astında Arqa hám Qubla Aziya regioni global ekonomikalıq ósiwdiń jańa polisine aylandı. IMEMO prognozı avtorları aytıp ótkeni sıyaqlı, naǵız ózi mámleketlikler globallasıwdıń jańa etakchilariga aylanıp, jáhándıń joqarı dinamikasına tiykarǵı úles qosadılar, bul bolsa burınǵı baslıqtıń sózsiz artiqmashliǵin shubha astına qóyadı. Rossiya Pánler Akademiyası Jáhán ekonomikası hám xalıq aralıq munasábetler institutı (IMEMO)

 XXI ásirdiń birinshi on jıllıǵında. dúnyadaǵı eń tez rawajlanıp atırǵan Aziya regioni ekonomikası edi. BMT maǵlıwmatlarına kóre, 2000-2014 jıllarda bul regionda YaIM ósiw pátleri. 7% ni quraydı, sonday-aq 2006 jılda - 8, 2%, 2007 jılda - 8, 6%, bul kórsetkishler krizis jıllarında uyqas penentúrde 5, 7 hám 3, 8% ge shekem kemeydi, lekin baribir olar dúnyadaǵı eń joqarı kórsetkish bolıp qolaverdi. Bul regiondıń ekonomikalıq ósiwi, birinshi náwbette, XXR esabınan támiyinlendi (2000-2014 jıllarda YaIM ósiw páti 11, 13%, 2007 jılda - 11, 6%, 2008 jılda - 13, 0%, 2009 jılda - 9, 0). % hám 2010 jılda - 8, 7%) hám Indiya (2000-2014 jıllar - 7, 9%, 2007 jıl - 9, 7%, 2008 jıl - 9, 1%, 2009 jıl - 7, 3% hám 2010 jıl - 5, 7%).

 Indiya hám Kitay menen bir qatarda Indoneziya, Gonkong, Pakistan, Malayziya, Kareya Respublikası, Singapur hám Filippin ekonomikası talay jedel rawajlandi. Rawajlanıwdıń joqarı dinamikası tuwrınan -tuwrı hám portfelli investitsiyalar kórinisindegi joqarı dárejedegi jeke kapital aǵımı hám bul region ónimlerine joqarı sırtqı talap menen támiyinlendi.

 2004 jıldan beri Lotin Amerikası ekonomikasında jaqsılanıw gúzetildi, bul erda krizis hám 5 jıllıq turaqlılıqtan keyin 5, 7% ósiw jazıp qoyıldı. Ekonomikalıq aktivlik kirip kóleminiń asıwı, sawda shártleriniń jaqsılanıwı hám Braziliya hám Meksikada pul -kredit siyasatınıń kusheytiwi menen baylanıslı edi.

 XXI asirde kópshilik Afrika mámleketlerinde. ǵárezsizlikke eriskeninen berli turaqlı ekonomikalıq ósiwdiń eń uzaq dáwiri boldı. BMT maǵlıwmatlarına kóre, 2000-2014 jıllarda. YaIMning ortasha jıllıq ósiw páti Afrikada 6, 7% ni quradı, sonday-aq 2004 jıldaǵı rekord dárejedegi 8, 9% hám 2005-2008 jıllarda. kórsetkishler jılına 6% ni quradı hám tek 2009 krizis jılında 2, 7% ge shekem túsip ketti. Biraq, 2010 jılda Afrikada YaIM ósiw páti 5% ten asdı. Bunnan tısqarı, YaIMning eń joqarı ósiw pátleri 2000-2007 jıllarda neft kirip etiwshi mámleketler ushın belgilengen. 7-8% ni quradı P. 434 UNCTAD. Statistikalıq málimleme 2014. N. Y. hám Jeneva, 2014 jıl.

 Sırtqı faktorlar kóplegen rawajlanıp atırǵan mámleketlerdiń ekonomikalıq ósiwinde mudami zárúrli rol oynaǵan hám globallasıw sharayatında olardıń roli jáne de asqan. Rawajlanıp atırǵan mámleketlerde toplanıw hám tákirar islep shıǵarıw procesi tavar ayırbaslaw shártlerine, texnologiyalardı tartıwǵa hám kapital aǵımına kóbirek baylanıslı boladı.

 Rawajlanıp atırǵan mámleketler kiripi, birpara joqarı sanaatlasqan Lotin Amerikası hám Qublası -Arqa Aziya mámleketleri bunnan tısqarı, " ele da tiykarınan tábiy resurslardan paydalanıw hám ilmiy tájriybesiz jumısshılardı isletiwge tayanadi". UNCTAD esabatı Birlesken Milletler Shólkeminiń Sawda hám rawajlanıw boyınsha konferenciyası avtorlarınıń pikrine qaraǵanda, bul faktor " olardıń jáhán bazarlarında óz ornın iyelew hám miynet ónimliligin asırıw qábiletin pasaytiradi".

Rawajlanıp atırǵan mámleketlerdiń sırtqı sawda aylanbası hám olardıń jáhán bazarındaǵı roliniń ósiw pátleriniń ósiwine sońǵı jıllarda bul mámleketlerdiń jáhán ekonomikası daǵı pozitsiyalarining bekkemleniwi sebep bolǵan. Rawajlanıp atırǵan mámleketlerdiń jáhán kiripindegi úlesi 1980 jılda 29, 4% ni shólkemlesken bolsa, 1990 jılǵa kelip ol 24, 3% ge shekem tústi, lekin 2000 jılǵa kelip kirip kólemi 31, 9%, 2007 jılda - 37, 8%, 2008 y.- 39%, 2009 jılda - 39, 5%, 2010 jılda - 39, 8%, 2011 jılda - 40, 3%, 2012 jılda - 41%, 2013 jılda -- 41, 7% hám 2014 jılda.- 42, 1%. hám importda kórsetkishler tómendegishe: 1980 jılda 23, 9%, 1990 jılda 22, 4%, 2000 jılda - 28, 8%, 2007 jılda - 33, 3%, 2008 jılda - 35%, 2009 jılda - 36, 7%, 2010 jılda - 38, 6%, 2011 jıl - 40, 6%, 2012 jılda - 42, 7%, 2013 jılda - 44, 8%, 2014 jılda - 47, 1%. Maǵlıwmatlar rawajlanıp atırǵan mámleketlerdiń jáhán ekonomikası daǵı roli artıp baratırǵanın tastıyıqlaydı.

 Sonı da atap ótiw kerek, bul kórsetkishtiń túrli mámleketlerde ósiwi parıqlandi. Atap aytqanda, rawajlanıp atırǵan Aziya mámleketleri jáhán tovarları kiripindegi úlesin 1980 jıldaǵı 17, 9% ten 2014 jılda 33, 1% ge shekem, sonday-aq Arqa Aziyada - 3, 7% ten 19% ge shekem, Kitayda bolsa uyqas penentúrde 0, 8% ten 11, 3% ge shekem asırdı. Jáhán importında Aziya mámleketleriniń úlesi 1980 jıldan 2014 jılǵa shekem bolǵan dáwirde 13 ten 30, 5% ge shekem, sonday-aq Arqa Aziya mámleketleri - 4, 1 den 16, 5% ge shekem, Kitay - 0, 96 - 9, 17% ge shekem. Lotin Amerikası mámleketleri kirip hám import boyınsha óz pozitsiyalarini ámelde 5, 7-5, 9% dárejesinde saqlap qalıwdı, Afrika mámleketleri kirip kórsetkishlerin 1980 jıldaǵı 5, 9% ten 2014 jılda 3% ge shekem, import boyınsha bolsa uyqas penentúrde 4, 7 den 2, 6% ge shekem kemeytirdiler.

 Jáhán miynet bólistiriwinde (MRT) hár qanday mámlekettiń haqıyqıy poziciyasin bahalaw ushın xalıq aralıq ekonomikalıq almasinuv tarawına tuwrı keletuǵın YaIM úlesin belgileytuǵın kirip kvotası sıyaqlı kórsetkish zárúrli áhmiyetke iye.

Juwmaq 

 regionlıq rawajlanıp atırǵan globallasıw kiripi

 Joqarıda aytılǵanlardıń barlıǵınan juwmaq etiwimiz múmkin, ósiw pátlerindegi ayırmashılıqlar, ekonomikalıq modernizaciya tezligi hám jáhán ekonomikasınıń tásiri rawajlanıp atırǵan mámleketlerdiń parıqlanishiga járdem beredi. Rawajlanıp atırǵan mámleketlerdiń sociallıq-ekonomikalıq strategiyası qalaqlıqtı saplastırıw, dástúriy ekonomikalıq strukturalardı ózgertiw, xalıq aralıq miynet bólistiriwindegi pozitsiyalarini ózgertiw, jáhán ekonomikasına integraciyalashuv.

 Rawajlanıp atırǵan mámleketler degi sociallıq-ekonomikalıq processler barǵan sayın jáhán ekonomikası tásiri astında qáliplesip atır. Bul, birinshi náwbette, ilimiy -texnikalıq rawajlanıwdıń oraydan shetke tarqalıw impulslari, jáhán sawdasınıń áhmiyeti asıp barıwı, sonıń menen birge, TTKlarning aktivligi menen baylanıslı.

 Dúnya rawajlanıwınıń qásiyetleri rawajlanıp atırǵan mámleketlerde júz bolıp atırǵan processler menen baylanıslı. Sońǵı otız jıl dawamında sanaatı rawajlanǵan hám rawajlanıp atırǵan mámleketlerdiń ekonomikalıq rawajlanıw dárejesindegi parq kemeydi. Rawajlanıp atırǵan mámleketlerde differentsiatsiyani tereńlestiriw processleri júz berip atır. Islep shıǵarıw sanaatınıń tiykarǵı ósiwi, tayın ónimler kiripi jańa sanaatlasqan mámleketler toparı (NIS) tárepinen támiyinlendi.

 Jáhán ekonomikalıq sistemasındaǵı ekonomikalıq rawajlanıw dárejesindegi úlken boslıqlar onıń strukturalıq rawajlanıwına hám jáhán óndirisiniń natiyjeliligin asırıwǵa járdem bermeydi.

Bul máseleler xalıq aralıq ekonomikalıq turmısqa zárúrli tásir kórsetedi.
 Paydalanılǵan ádebiyatlar dizimi

 1. UNCTAD. Statistikalıq málimleme 2014.- N. Y. hám Jeneva, 2014 jıl.

 2. Jáhán ekonomikası : 2020 jılǵa shekem prognoz - M., 2009.

 3. Poncet S. Jáhán ekonomikasınıń uzaq múddetli ósiw keleshekleri: Shapaq 2050. Parij : CEP // Jumısshı hújjet. N16. 2006 jıl 

 4. Afrikada rawajlanıw natiyjeliligin óz-ara kórip shıǵıw : wáde hám islew. OECD. 2010 jıl.

 5. CNUCED. Jáhán investitsiya esabatı 2008.- N. Y. hám Jeneva, 2008 jıl.

 6. Eljanov A. Ya. Jáhán ekonomikası daǵı rawajlanıp atırǵan mámleketlikler: tendentsiyalar hám máseleler // Jáhán ekonomikası hám xalıq aralıq munasábetler.- 2007.- № 2.
 7. CNUCED. Jáhán investitsiya esabatı 2009.

 8. http://www. unctad. org/sections/dite_dir/docs/wir2010_regionalslides_asia%20_en.pdf

 9. http://www. unctad. org/en/docs/wir2010_en.pdf
 10. Globallasıw sharayatında Rossiya -Afrika munasábetleri. M., 2009 jıl.

 11. JST. Huqıqıy tekstler: Urugvay davra juwmaqlawshı akti. Jeneva, 1995 jıl.

12. Chernikov G. P., Chernikova D. A. Kútá úlken transmilliy korporatsiyalar hám zamanagóy dúnya.- M., 2008 jıl.

 13. Insan rawajlanıwı tuwrısındaǵı esabat 2009. Tosqınlıqlardı engib ótiw: Adamlardıń jıldamlıǵı hám rawajlanıwı. BMTTD.- N. Y., 2009 jıl.

 14. http://www. un. org/ru/

 Allbest. ru saytında jaylastırılǵan