Joba: Shaxstıń rawajlanıwı hám qáliplesiwi haqqında túsinik

Oqıwshı shaxstı q’áliplestiriwde tárbiyanıń ahmiyeti
Pedagogika tariyxınan shaxstırawajlandırıw hám qáliplestiriw faktorları haqqında túrli-túrli kóz qarastıń bolǵanı málim. Máselen, Angliya pedagogi, filosofı Djon Lokk (1632-1704) adamnıń janı tárbiya wóziniń xatın jazatuǵIn taza taxta dep yesaplanadi.
Francuz aǵartıwshısı K.A.Gelveciy (1713- 1784) filosof materialisti shaxstıń rawajlanıwında sheshiwshi factor násil emes, al ortalıq hám tárbiya dep kórsettei.
Amerikalı pedagog, psixolog Torndaik (1874-1949) adam balasınıń rawajlanıwında násildiń tutqan ornı joqarı baha berdi.
Jámiyet jas áwladtıń kamalǵa jetiwine maqsetke qaratılǵan hám jobalı túrde tálim-tárbiya arqalı tásir jasaydı. Tálim-tárbiya oqıwshı shaxstıń rawajlanıwında hám qáliplesiwinde násilge, ortalıqqa Salıstırǵanda jetekshi factor esaplanadı. Sebebi, bala ana tilin jasap turǵan ortalıq tásirinde úyrenip alıwı múmkin. Biraq oqıw jazıw ilim-bilimdi tek ǵana oqıw tárbiya processinde iyeleydi. Tálim-tárbiya arqalı balanıń tuwma kemshiliklerin úyrenip olardı jetilistiriwge boladı. Tárbiya menen qolaysız ortalıqtıń tásiri nátiyjesinde payda bolǵan unamsız qásiyetlerdi saplastırıp unamlı sıpatlar qáliplestiredi. Ortalıq oqıwshı shaxsınıń rawajlanıwına jobasız, maqsetsiz tosınnan tásir jasaydı. Al tárbiya bolsa oqıwshı shaxsınıń rawajlanıwına, qáliplesiwine maqsetli ráwishte jobalı túrde sistemalı tásir jasaydı. Ortalıq oqıwshı shaxsınıń rawajlanıwına tosınnan tásir jasap onıń rawajlanıwın tárbiya bolsa keleshekti gózlep iske asırıladı. Tálim-tárbiya processinde oqıwshi bilim, eplilik, konlikpeler menen qurallandırıladı, koz qarası jetilistiriledi, ulıwma insanity hám milliy paziyletler qáliplestirilei. Bulardıń nátiyjesinde oqıwshı kamalǵa jetilisip baradı.
Tárbiya tábiyiy dereklerdi oyatiwda hám olardı rawajlandırıwda úlken ahmiyetke iye. Ayrıqsha qánige bolıwı ushın, jeterli tálim-tárbiya alıwı zárúr. Úlken talent iyeleriniń ol dárejege jetiwi ushın kóp jıllar qunt penen oqıǵanı málim.
Tálim-tárbiya qolaylı ortalıq penen birge beyimlilik derekleriniń uqıplıliq urıqlarınıń kúta erte oyanıwına járdem beretuǵInlıǵI kópten belgili. Máselen, V.Motcart úsh jasında muzika ásbabın shertken, tórt jasında óz betinshe muzika tarawında miynet jarata baslaǵan. I.E Repin hám V.A. Serovtiy tort jasında súwretlew óneri salasında dóretiwshilik uqıplılıq júzege shıqqan. Poiziya tarawında ǵazaller dúniyasınıń sultanı A.Nawayı da dóretiwshilik uqıplılıq nıshanları yerte kóringen.
Oqıtıwshılar, tárbiyashılar, ata-analar usınday beyimlilik dereklerin, uqıplılıq nıshanların, bolajaq talent urqanların óz waqtında anıqlap, olardıń rawajlanıwı ushın qolaylı jaǵdaylar jaratıp tálim-tárbiya jumısların dóretiwshilik penen jańasha shólkemlestiriwi lazım.
Á d e b i ya t l a r
1. Ózbekstan Respublikası «Bilimlendiriw haqqında»
nızamı. T- 1997j.
2. I.A.Karimov. «Barkamol avlod Ózbekiston taraqqietining
poydevori»T- 1997j.
3. R.Mavlanova, U. Turaeva Q.Xolqberdiev. Pedagogika. T-2001j.
4. A.Zunnunov, M.Xayrullaev. Pedagogika tarixi. T-2000 j .
5. N.Haybullaev. Pedagogika. Lekciyalar teksti. T - 2000 j.
6. Q.Qosnazarov, A.Paziylov, A. Tilegenov., Pedagogika. “Bilim”., Nókis-2009
7.Hasanbaeva O. Ta`rbiyalıq isler metodikası.T.1996.