Jizzax viloyati Baxmal 2-son pedagogika kolleji

Nazorat uchun savollar 
1.Sport bayramlarini xonada o‘tkazishda qanday qoidalarga rioya qilinadi? 
2.Bayramlarni tashkil qilishga bo‘lgan muhim talablarni ayting. 
3.Sport bayramini muvaffaqiyatli o‘tkazishni ta’minlash uchun nimalarga e’tibor
berish zarur?

---

3-Mavzu: Sayr va ekskursiyalar
Reja: 
1.Sayr va ekskursiyalarning maqsad va vazifalari
 
2.Sayr va ekskursiyalarni tashkil qilish va o‘tkazish 
3. Sayr va ekskursiyalarda pedagoglar hamkorligi 
Eng oddiy turizm jismoniy tarbiyaning muhim vositasidir. Bolalar 
bog‘chasida turizm deganda bog‘cha hovlisidan tashqaridagi joylarda sayr qilish 
tushuniladi. Bundan maqsad bolalarda harakat malakalarini takomillashtirish, 
joylarda to‘g‘ri yurishga o‘rgatish va shunga o‘xshash ko
b
nikmalar hosil 
qilishdan iborat. Bunday mashqlar ahil jamoani tarbiyalash, bolalar bilan 
kattalar o^rtasida о‘гаго yaxshi munosabatlar o^matish uchun katta ahamiyatga 
egadir. 
Bolalar ko‘pincha bolalar bog‘chasi xonasi yoki maydonida turli 
mashqlami bajarayotib, yangi vaziyatda o‘zlarini yo-qotib qo‘yadilar. 
Tabiatning bolalaming sayr paytida duch keladi- gan o‘zgarib turuvchi sharoiti 
joylarda zarur moTjal olishni, qat’iyatlikni, botirlikni, umumiy chidamlilikni 
tarbiyalashga, do‘stona munosabatlami mustahkamlashga yordam beradi. 
Shuning uchun bunday sayr va ekskursiyalar muntazam amal- ga oshirilishi va 
u kichik guruhlardan boshlanishi, bunda maz- kur guruh bolalaming yosh 
xususiyatilari va imkoniyatlari, sog‘lig
b
ining ahvoli, yakka ko‘rsatkichlari 
hamda shifokor tav- siyalari hisobga olinishi lozim. 
Sayr 
maqsadga 
yo‘naltirilgan 
bo
4
lishi 
uchun 
tarbiyachi 
ulami 
kalendar-rejasida oldindan belgilab oladi va o
b
tkazishga puxta tayyorgarlik 
ko
c
radi. 
Yoz — sayrlami o^tkazishning eng qulay vaqti. Tarbiyachi bolalami 
muassasa joylashgan tumanni: shaharda (agar bolalar bog^chasi dala hovlida 
boMmasa) park, bog‘, xiyobonlami; dala hovlida, yaqin atrofdagi o‘rmon, yaylov, 
soy, gullagan o‘tloq, daryo, koTni oldindan o
4
rganadi. Bolalar bilan qaysi yo‘ldan 
borish maqsadga muvofiqligini aniqlash, ayrim marshrutlarning uzoqligini belgilash 
juda muhimdir. Bolalami yoTda dam oldi- rish mumkin boTgan joylar aniqlanadi, 
harakat ko‘nikmalarini takomillashtirish mashqlarini o‘tkazish imkonini beradigan 
barcha tabiiy sharoit — irmoqchalar, qirg
b
oq, do‘ngalaklar, tepaliklar, yiqilgan va 
egilib qolgan daraxtlar, yaylov va hokazolaming mavjudligi hisobga olinadi. 
Sayrlar mazmuniga o‘yinchoqlar va kichikroq inventarlar- dan foydalanib 
amalga oshiriladigan harakatli o‘yinlar, shuningdek, qoidali harakatli o
4
yinlar 
kiritiladi. Yalanglikda jismoniy tarbiya mashg‘uloti, harakatli o‘yin o‘tkazilishi, 
shundan so‘ng bolalar dam olishlari, sayr etishlari, xotirjam o‘ynashlari 
mumkin.Qishfaslida bolalar bog‘chasidan tashqarigasayruyushtirish ham muhim 
boiib, u ham ish rejasiga kiritiladi.Agar muayyan guruhdagi barcha bolalar konkida 
ucha oladi gan bo‘lsalar yaqin oradagi muz maydoniga (uning ma’muriyati bilan 
oldindan kelishilgan holda) borish maqsadga muvofiq.Kichik guruh bolalari yaqin 
atrofdagi xiyobonda sayr qilish- lari mumkin. Bunday sayrlar bardoshlilik, 
chidamlilikni hosil qilishga, bola organizmining qarshilik ko‘rsata olishini oshirish- 
ga, asab tizimi faoliyatini mo4adillashtirishga, bolalarda tetik, quvnoq kayfiyatni 

---

yuzaga keltirishga yordam beradi. 
Sayr vazifalari rejaga muvofiq bolalami oldindan ogohlanti- rish, ularda 
saymi quvonib kutish hissini uyg‘otish, sayr maqsadini quyidagi ko‘tarinkilikda 
ma’lum qilishdan iborat: “Yalanglikda o‘ynaymiz, so
4
ng cho‘milamiz”, 
“Yalanglikka mashg‘ulotlar bajargani boramiz”, “Ayiqchalami olib ketamiz va ular 
bilan o‘ynaymiz”, “Turistik poxodga jo‘naymiz”. 0‘rta va katta guruh bolalari 
sayrga tayyorgarlik ko‘rishda ishtirok etishlari lozim. Ular tarbiyachi bilan birga 
kerakli jihozlarini tayinlaydilar, ko‘tarib borish oson bodishi uchun ulami o‘zaro 
taqsimlab oladilar. 
Tajriba bunday sayrlaming sog‘lomlashtirish va ta’lim- tarbiyaviy ahamiyatga 
ega ekanligini, bolalarda turizmga nisbatan qiziqish, tetik ruh, chidamlilik, jamoa 
hissi paydo bo‘lishini tasdiqlaydi. 
Sayrda barcha yosh guruh bolalari erkin, istasalar guruh- guruh bo‘lib 
yurishlari mumkin (odatda juft bo‘lib yurish bir bolani ikkinchisiga bog‘liq qilib 
qo‘yadi va asab tizimi holatiga noxush ta’sir etadi, salbiy emotsiya uyg‘otadi, erkin 
harakat qilishga tabiat va uning go‘zalligini his etishga imkon bermaydi). Faqat 
muayyan sharoitlarda, masalan, bolalar transport yuradigan shox ko‘chadan kesib 
o‘tishlari kerak bo‘lganidagina juft bo‘lib saflanishi mumkin. Kichik guruh 
bolalarini tarbiyachidan tashqari yana kattalardan biror kishi kuzatib borishi kerak: u 
bolalami yoidan o‘tkazishga, yalanglik, o‘nnonda o‘yin uyush- tirishga 
ko‘maklashadi. 
Agar sayr paytida jismoniy tarbiya mashg‘ulotini o‘tkazish belgilangan 
bo‘lsa, unga tabiiy omillardan foydalanib amalga oshiriladigan mashqlar (qiya 
daraxtga sur’atni o‘zgartirib chiqish va pastga sakrash, kim o‘zarga yugurish, 
jilg‘adan hatlab o‘tish va hokazo), tik turgan, o‘tirgan, yotgan holatda buyumlar 
bilan bajariladigan mashqlar kiritiladi. 
Sayr va mashg‘ulot sof havoning bolaning yalang‘och badaniga bevosita 
ta’sir etishi tufayli (bolalar faqat trusi, mayka, panamka, kepka va sayrga mos oyoq 
kiyimida bo‘lishlari lozim) harakatda qabul qilinadigan tabiiy havo vannasi 
hisoblanadi. 
Sayr qish faslida ham rejalashtiriladi: bolalar oldindan ogohlantiriladilar va 
tarbiyachi bilan birgalikda kerakli narsalami (o‘yinchoqlar, belkuraklar, o‘yin uchun 
atributlar, chanalar, chang‘ilar, konkilar, va hokazo) tayyorlaydilar. 
Sayrlami muntazam o‘tkazish bolalaming harakat ko‘nikmalarini takomillashtiradi, 
organizmni chiniqtiradi, chidamlilikni tarbiyalaydi, hayotiy taassurotlarni 
yangilaydi, atrof-muhitni bilishga yordam beradi, sayohatlarga qiziqish uyg‘otadi, 
zavq-shavq baxsh etadi.