Jizzax shevasini qanchalik bilamiz ?

Ayrim joy nomlari :
Istansa- Ko’k bozor
Gord – Milliy bank atrofi
Emsu – Bunyodkor mahallasi
Targov sentr – Eski shahar bozori (Orom)
Vodniy – Zilol mahallasi
Ivanovskiy –Kimyogar mahallasi
Pasyolka – Bobur mahallasi
Mikra rayon – ittifoq mahallasi
Goluboy – Kurash saroyi
Ilgirga – Qahramon mahallasi
Sashka – Eski qal’a kafesi
Garbatka – H. Olimjon mahallasi
Londiniskiy – Orzu do’koni atrofi
Eroni – Gandumtosh mahallasi
Praspekt – Shox ko’cha
Ingliz – U. Xatamov jamoa xo’jaligi
Ba’zi hollarda shevada qo’llanilayotgan fe’llar oxiridagi “-ng “ undoshi o’rniga “n” undoshini qo’llashadi va fe’llarning oxirida kelgan ko’plik “-lar “ qo’shimchasi tarkibidagi “-r “ tovushi tushurib talaffuz qilinadi .
Borin- boring
Uzinda – o’zingda
yursen – yursang
kelin – keling
Jonin- joning
kelila- kelinglar
aytila- aytinglar
kurila- ko’ringlar
qizla- qizlar
qarela- qaranglar
apelar- opanglar
Adabiy til me’yorlariga va gapda grammatikaga amal qiladigan bo’lsak , avval Ega+aniqlovchi+to’ldiruvchi+|hol+kesim tarzida gap tuziladi. Og’zaki nutqda ikkinchi darajali bo’laklarning qo’llanish tartibi zarur emas . Ammo shevada avval Kesim+aniqlovchi+………. +ega tarzidagi gaplar keladi . Ya’ni
1.Ushxedida manga bulani ballari
2.So’ydimda man kecha taviq
3. Etovir manga uzini sirlarini
4.Kelayapman ko’chaning boshida man
5.Okkiganku siz bulani ertalab
Bundan ko’rinib turibdiki, jizzax shevasidagi Grammatik me’yorning buzilishi va muloqotdagi til tuzilishining noaniqligi kuzatiladi . Har bir viloyat shevalarining jozibasi va o’ziga yarasha qulayliklari bo’lgani kabi jizzax shevasining ham o’z so’z sehri mavjud . Til me’yorlari buzib gapirilsa ham ,bu shevaning o’ziga xos jozibasi mavjud .
Foydalanilgan adabiyotlar :
1.O’zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi, “Fan” nashriyoti . 2009
2.Alimova .D. A, Toshkent tarixi, Toshkent . 2007
3.Safarov. N Toshkent :G’afur G’ulom nomidagi adabiyot va san’at nashriyoti .1977
4.Pardayev .A .H , Jizzax bekligi O’rat Osiyo bekligi . Toshkent . 2004
5.Ziyo. net