Jizzax politexnika instituti

Xodimlar mehnatiga haq to’lash ishlab chiqarish jarayoniga jalb qilingan mehnat resurslarining bahosidir. Boshqacha qilib aytganda, ish haqi – bu, mahsulot ishlab chiqarish va sotish xarajatlarining korxona xodimlari mehnatiga haq to’lash uchun sarflanuvchi qismidir.

Ish haqining nominal va real turlari mavjud.

Nominal ish haqi  bu xodimning ma’lum bir vaqt mobaynida bajargan mehnati uchun hisoblangan va to’langan ish haqidir.

Real ish haqi  nominal ish haqiga sotib olish mumkin bo’lgan tovar va xizmatlar miqdori; real ish haqi – bu, nominal ish haqining «iste’mol qobiliyati»dir.

Korxonalarda ish haqi sohasidagi siyosatni ishlab chiqish va uni tashkil etishda quyidagi tamoyillarni inobatga olish zarur:

• 
  adolatlilik, ya’ni bir xil mehnat uchun bir xil haq to’lash;
  
• 
  bajarilayotgan ishning murakkabligi va mehnat malakasi darajasini hisobga olish;
  
• 
  mehnatning zararli sharoitlari va og’ir jismoniy mehnatni hisobga olish;
  
• 
  sifatli, sidqidildan mehnat qilishni rag’batlantirish, yo’l qo’yilgan yo’qotishlar yoki o’z majburiyatlariga mas’uliyatsiz yondashishni moddiy jazolash;
  
• 
  mehnat unumdorligi sur’atini o’rtacha ish haqining o’sish sur’atlariga nisbatan tezroq ko’tarish;
  
• 
  ish haqi miqdorini inflyatsiya sur’atlariga mos ravishda muvofiqlashtirish;
  
• 
  mehnatga haq to’lashning korxona ehtiyojlariga to’liq javob beruvchi ilg’or shakl va tizimlarini qo’llash.
  

Sanoat korxonalarida, jumladan korxonalarida hozirgi vaqtda mehnatni tashkil etishning bir necha tizimlaridan foydalanilmoqda.

-tarif tizimi

-tarifsiz tizim

-aralash tizim