Jizzax politexnika instituti «qurilish materiallari va konstruksiyalari»

Ohak-Shlakli  sementlar  -  bu  gidravlik  bog‘lovchi  modda.  ohak  bilan 
granullangan  domna  shlagining  birgalikda  yanchilishidan  hosil  bo‘ladi.  Qurilish 
qorishmalari  va  betonning  200  dan  ortiq  markasinn  tayyorlashda  qo‘llaniladi. 
Ushlab  qolish  muddati  va  boshqa  xususiyatlarini  tartibga  solib  turish  uchun  bu   
bog‘lovchilarni tayyorlashda 5% gacha gips toshidan qo‘shiladi.   Yuqori sifatli   
sementni   olish  uchun    alyumino-oksidli  va tarkibida  10...30%  so‘ngdirilmagan 
ohak, asosiy Shlaklar qo‘llaniladi. 
Ohak-Shlakli  sement  mustahkamligi  sulfat  Shlakli    sement  teng 
kelolmaydi.  Ularning  markasi:  M50.  M100,  M150,  M200.  Ushlab  qolish 
xususiyatining  boshlanishi  25  min.  dan  oldin,  qotishning  tugashi  ea  24  soatdan 
kech  bo‘lmasligi    kerak.    Harorat    pasayishi,    ayniqsa    10 
0
C
 
da 
mustahkamligining  ortishi  keskin      sekinlashadi  va  aksincha  haroratning 
ko‘tarilishi        kerakli        namlik        ostida,        tezkorlik        bilan        qotishni 
ta’minlanadi.    Havoda      qotirish      nam      sharoitda      15...30      kecha      kunduz 
qotirilgandagina   to‘liq qotishiga erishiladi, Ohak-Shlakli sement uchun sovuqka  

---

chidamsizligi,    agressiv    suv    ta’siriga          o‘ta    chidamliligi    va  kimyoviy 
jarayonda o‘zidan past issiqlik chiqarish bilan xarakterlidir. 
Ishqor-Shlakli    bog‘lovchi  -  bu    gidravlik  bog‘lovchi  modda        bo‘lib, 
granulli      Shlaklarni    maydalashda    ishqorli          komponentlar    bilan    yoki 
yanchilgan  Shlak  qorishma  bilan  ishqorli  metallarning  (natriy  yoki  kalsiy) 
qotishmasi ishqorli reaksiyani hosil qiluvchilar bilan olinadi. 
Ishqor  Shlakli  bog‘lovchini  olishda  granullangan  Shlaklar  -  domna, 
elektrotermofosfor,  rangli  metallurgiya  qo‘llaniladi.  Shlakning  zaruriy  aktivlik 
sharoiti  -  bu  oynasifat    fazaning  mavjudligi,  ishqorlarni  o‘zaro  ta’sirlaydigan 
xususiyatidir.  Yanchilishning  mayinligi  solishtirma  yuzaga  3000  sm 
2
/g  ga  mos 
kelishi kerak. 
Ishqorli  kompopent  sifatida  kaustik  va  kalsiylashtirilgan  soda,  potash, 
eriydigan  silikat  natriy  qo‘llaniladi.  Asosan  sanoat  mahsulotga  mos:  ishqorning 
erishi  (soda  ishlab  chiqarish);  soda  ishqorning  erishi  (kaprolaktam  ishlab 
chiqarish);  sodapotashli  qorishma  (alyuminiy  oksidli  ishlab  chiqarish);  sement 
changi  va  boshqalardan  foydalaniladi.  Tarkibida  ishqor  bo‘lgan  chiqindilardan 
foylalanish har yili 30 mln. t ishqor Shlakli bog‘lovchi olish imkonini beradi. 
Bog‘lovchida ishqorli bog‘lanish optimal tarkibi qaytadan hisoblab chiqilganda 
Na
2
O  Shlak  massasidan  2...5  %  ini  tashkil  etadi.  Bu  bog‘lovchi  qotishining 
boshlanishi  30  minutdan  erta  tugashi,  12  soatdan  kech  bo‘lmasligi  kerak. 
Mustahkamlik  chegarasi  28  kecha  kunduzdan  keyin  ishqor-Shlakli  bog‘lovchilar 
M300 dan M120O gacha markalarga bo‘linadi. Mustahkamlik chegarasiga etishini 
tezlatish  va  deformatsiyalanishini  kamaytirish  uchun  bog‘lovchilarga  sement 
klinkeri  qo‘shiladi  (2...6%).  Tez  qotadigan  ishqor-Shlakli  bog‘lovchi  3  kecha 
kunduzdan  keyin  M400  va  M500  markalari  uchun  siqilishdagi  mustahkamlik 
chegarasi  50%  dan  kam  bo‘lmagan  marka  mustahkamligini,  M600...M1000 
markalari  uchun  esa  30  MPadan    kam  bo‘lmagan  mustahkamlikni  tashkil  qiladi. 
Ishqor-Shlakli  bog‘lovchi,  issiq  nam  ishlov  ta’siriga  beriluvchandir.  80
0
...900
0
S 
haroratda bug‘lash sikli 6...7 soatga qisqartilishi mumkin, ishlov berib tarkibining 
aktiv kismi 3...4 soatni tashkil etadi. Bug‘lanishning maksimal haroratini sezilarli 

---

darajada  pasaytirish,  shuningdek  ishlov  berishning  pog‘onali  va  jo‘shqin  tartibini 
qo‘llash mumkin. Ularning iqtisodiy samarasi juda yuqori. 
Solishtirma 
kapital 
mablag‘  bu  bog‘lovchilarni  ishlab  chiqarishda 
portladsement ishlab chiqarishga nisbatan 2...3 marta kam, chunki fond, kapital va 
material  hajmi  texnologik  operatsiyalarga  shuningdek,  kondan  qazib  olish,  xom 
ashyo   tayyorlash, maydalash, kuydirish kabilarga hojat qolmaydi. 
Masalan: 
ishqor-Shlakli 
bog‘lovchilarni  markalari  M600...M1200  ni 
portlandsement  markalari  M600  bilan  ishlab  chiqarishga  ketadigan  sarfni 
solishtirsak,  portlandsement  ishlab  chiqarishga  nisbatan  tannarx  1,7...2,9  marta, 
yokilg‘ining  solishtirma  shartli  sarfi  3...5,  elektr-energiya-2,  keltirilgan  sarflar 
2...2,5 marta kamligini ko‘rishimiz mumkin.