Jizzax davlat pedagogika instituti fizika va texnologik ta’lim fakulteti

LABORATORIYA ISHI.№6.
Diodlardan foydalanib o’zgaruvchan kuchlanishni o’zgarmas kuchlanishga aylantirish
Ishning maqsadi:

• 
  O’zgaruvchan kuchlanishni o’zgarmas kuchlanishga aylantirishda yarim davrli va to’liq davrli to’g’rilagichlar funksiyalarini o’rganish;
  
• 
  Diodlar bilan elektr tarkibiy qismi sifatida tanishib chiqish.
  

Asosiy tartib-qoidalar Kundalik hayotda elektr tokining ikki turidan foydalaniladi. O’zgarmas tok ko’plab qurilmalarning ichki elektr sxemalarida ishlatiladi. O’zgaruvchan tok kundalik turmushda va butun dunyo bo’yicha elektr tarmog’i yirik qismlariga elektr energiya uzatish uchun qo’llaniladi. Diodlar o’zgaruvchan tokni o’zgarmas tokka aylantirish uchun ishlatiladi. Ushbu elektr tarkibiy qismi, odatda, turli legirlangan yarim o’tkazgichlarning kavsharlab ulanishidan tarkib topadi. Diod kuchlanishning bir yo’nalishida o’tkazgichga aylanadi, ayni paytda boshqa yo’nalishda u izolyator vazifasini bajaradi. Yarim o’tkazgichning voltamperli tavsifi 3-rasmda ko’rsatilgan. Ushbu xossadan to’g’rilagichlarda foydalaniladi. Oddiy yarim davrli to’g’rilagich (1-rasmga qarang) o’zgaruvchan kuchlanishning faqat pastki yarim davrini blokirovka qiladigan bitta dioddan iborat. Shunday qilib, tokka nisbatan kuchlanish o’rtacha vaqti endi nolni tashkil qilmaydi, balki noldan yuqori yakuniy miqdorni tashkil qiladi va endilikda o’zgarmas tok/kuchlanish tarkibiy qismiga ega bo’ladi. Yanada murakkab to’liq davrli to’g’rilagich 2-rasmda ko’rsatilgan. U 4 ta diod birlashishidan iborat bo’lib, pastki yarim davrni so’ndirmaydi, balki uni yuqorigi yarim davrga aylantiradi. Shunday qilib, ushbu sxema mahsuli o’zgarmas tok/kuchlanishdan iborat, biroq o’rtacha vaqt mobaynida yarim davrli to’g’rilagich mahsuliga nisbatan ikki baravar ko’proqdir. Bunga muvofiq, ichiga o’rnatilgan zanjirdagi lampochka boshqa sxemadagi kabi yorqinroq yoritiladi.	1-rasm: Yarim davrli to’g’rilagich
	2-rasm: To’liq davrli to’g’rilagich
	3-rasm: Yarim o’tkazgichli diodning voltamperli tavsifi. Tok “j” sifatida belgilangan.