Жиззах политехника институти



Download 0,61 Mb.
bet15/45
Sana23.02.2022
Hajmi0,61 Mb.
#127341
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   45
Bog'liq
мехнатни мухофазасиМ.М

НАЗОРАТ УЧУН САВОЛЛАР:

  1. Ишлаб чикариш хоналарини шамоллатиш неча усулда амалга оширилади?

  2. Табиий шамоллатиш кандай амалга оширилади?

  3. Сунъий шамоллатишда кандай шамоллатгичлар (вентилятор) дан фойдаланилади?



М А Ъ Р У З А – 9


МАВЗУ: САНОАТ ЧАНГИ ВА УНИНГ ЗАРАРЛИГИНИ БАХОЛАШ. ЧАНГНИНГ ХОСИЛ БУЛИШ САБАБЛАРИ ВА УНИНГ ЙУЛ КУЙИЛГАН ЧЕГАРАВИЙ МИКДОРИ.

Табиий ва сунъий чангларнинг хосил булиш сабаблари.


Чангнинг инсон организмига таъсири ва уларга карши кураш тадбирлари.

Саноатда, траспорт воситаларини ишлатишда ва кишлок хужалигида бажариладиган ишларнинг деярли хаммасида чанг хосил булиши ва ажралиши кузатилади. Умуман чангларнинг турлари уларнинг келиб чикиш манбаларнинг хисобга олиб, уларни табиий ва сунъий чангларга булиб каралади.


Табиий чанглар сирасига табиатда инсон таъсирисиз хосил буладиган чанглар киритилади. Бундай чанглар шамол ва каттик буронлар таъсирида кум ва тупрокнинг эррозияланган катламларининг учиши, усимлик ва хайвонот оламида пайдо буладиган чанглар, вулконлар отилиши, космосдан ер атмосфераси таъсирига тушиб колган метиоритлар ва бошка космик жисмларнинг ёниб кетишидан хосил буладиган чанглар ва бошка холларда хосил буладиган чангларни киритиш мумкин. Табиий чангларнинг атмосфера мухитидаги микдори табиий шароитга, хавонинг холатига, йилнинг фаслларига ва аникланаётган зонанинг кайси минтакага жойлашганлигига боглик.
Автомобил двигателларида ёнишдан хосил булган газ дунё микёсида энг хавфли экологик мувозанатни бузилишига олиб келадиган омилга айланди. Дунё ахборот агентликларининг маълумотларига караганда планетамиз худудидаги катта шахарларнинг деярли хаммасида автомобиллар чикарган газлар муаммоси кундаланг турибди. Шуни хам таъкидлаш мухимки, автомобилларга карши кураш очишнинг имконияти йук. Чунки инсоният таракккиётини автомобилларсиз тасаввур килиш кийин.
Дунё микёсида ажралиб чикадиган зарарли моддалар микдорини куз олдимизга келтирадиган булсак, АКШ да иссиклик ЭС – да тош кумир ёкиш натижасида хосил буладиган чангларнинг тозалаш курилмаларидан кейин атмосферага чикариб юборилаётган микдори йилига 180.000.000 тоннани ташкил этади. Металлургия саноатида ажраладиган чанг микдори 150 млн. тонна деб келтирилган. Ёгочсозлик саноатида эса бу микдор 120 млн. тоннани ташкил этади. Эски иттифок АКШдан кам электр энергиясини ишлаб чикармаган, шунингдек, Европа мамлакатлари хам шунча микдорда чанг чикариш мумкин.
Сунъий чанглар саноат корхоналарида ва курилишларда инсоннинг бевосита ёки билвосита таъсири натижасида хосил буладиган чанглар киради. Масалан, машинасозлик саноатида – чуян ишлаб чикарувчи домна ва мартен печларида ва бу саноатнинг хамма куювчилик цехларида, иссиклик ЭС – да ёкилган кумирнинг маълум кисми кул ва тутун сифатида атмосферага чикариб юборилади, курилиш ишларида ер казиш ишлари, портлатиш ишлари, цемент ишлаб чикариш ва бошка жуда куп ишларда жуда куп микдорда чанг ажраладики, бу чангларни атроф-мухитга чикариб юбориш табиатга халокатли таъсир курсатиши мумкин.
Чангнинг келиб чикиши буйича органик, минерал ва аралашма чанглар деб белгиланади. Чангнинг катталиги буйича уч группага булиб каралади:
а) катталиги 10 Мкм дан катта булган чанглар йирик чанглар деб юритилади. Одатда бундай чанглар уз огирлиги таъсирида ерга кунади.
б) катталиги 10 Мкм дан 0,25 Мкм гача булган чанглар. Бу чангларни майда чанглар ёки микроскопик чанглар деб юритилади. Улар ерга маълум ижобий шароитлар булганда, масалан, ёмгир, кор ва шабнам каби ерга ёгилаётган огир зарраларга илашиб колган холатларда куниши мумкин.
в) катталиги 0,25 мкм дан кичик булган чанглар ультра микроскопик чанглар деб юритилади ва бу чанглар хеч качон ерга кунмай броун харакати коидаларига буйсинган холда учиб юради.
Чангларнинг физик ва химиявий хоссалари уларнинг дисперслиги (катта-кичиклиги) заррачаларнинг шакли, эриш кобилияти хамда химиявий таркибига боглик. Чангнинг дисперслилиги унинг гигиена жихатидан бахолаш учун энг мухим аломати хисобланади.
Чангларнинг организмга таъсирининг куп хил куринишида булишини уларнинг кимёвий таркиби белгилайди. Чангнинг асосий таъсири энг аввало нафас олганда вужудга келади. Чангли хаво билан нафас олиш асосан нафас органларининг захарланиши: бронхит, пневмокониоз ёки умумий зарарланиш ривожланишини вужудга келтириши мумкин. Баъзи бир чанглар кушимча касалликлар тугдириш хусусиятига эга. Чангнинг бу асосий булмаган таъсири юкори нафас йуллари, кузнинг шиллик кавати, тери коплами касалликларида кузга ташланади. Чангнинг упка йулига кириши пневмония, сил, упка ракининг келиб чикишига шароит яратиши мумкин.
Нафас олганда нафас йулларига кирадиган 5 мкм ли ва ундан катта чанг заррачаларининг хаммаси юкориги нафас олиш йулларида, биринчи навбатда, бурун бушлигида ушланиб колади. Бунинг окибатида шиллик парда шикастланади ва яллигланади. Бу холнинг олди олинмаса, у зурайиб, катарга айланади, бурун бушлигининг тозалаш хусусияти пасаяди.
5 мкм дан кичик чанг заррачалари упкагача кириб боради. Упкадан чанг турли йуллар билан масалан, лимфатик йулларни ювиш йули билан чикариб юборилади.
Саноат корхоналарини лойихалаш санитария нормаларида (СН-275-71) ишлаб чикариш хоналари хавосида чангнинг йул куйилган чегаравий микдори белгиланган.



М О Д Д А Л А Р



Йул куйилган чегаравий микдор катталиги м / м

Хавфлилик класси (синфи)

1. Алюминий ва унинг котишмалари

2

4

2. Ёкилги бензини

100

4

3. Ацетон

200

4

4. Аминопалстлар

6

3

5. Углерод оксиди

20

4

6. Марганец

0,3

2

7. 70% дан SiO булган чанг микдори

1

3

8. Аммиак

20

4

9. Мис чанги

1

2

10.Кургошин чанги

0,01

1

11.Фенопластлар

6

3

12.Озон

0,1

1

13.Тамаки чанги

3

3

14. Усимлик ва хайвонлар чанги

4

4

Ишлаб чикаришда чанг хосил булишига ва унинг инсон организмига зарарли таъсир килишига карши кураш тадбирлари куйидаги йуналишларда олиб борилиши зарур:



  1. Чанг хосил булишини бутунлай йукотадиган технологик жараёнларни такомиллаштириш;

  2. Чанг чикадиган жойлардан чангни олиб кетадиган махсус вентиляция урнатиш; чанг чикадиган жойларни изолциялаш;

  3. Хонани нам усулда тозалаш;

  4. Ишловчиларни санитария-маиший хоналарнинг тулик комплекси билан таъминлаш;

  5. Ишловчиларни чангдан саклайдиган респераторлар, шлёмлар, кузойнаклар, химоя мазлари билан таъминлаш.

Иш хоналарининг хавосини чангдан тозалаш чангни махсус курилмаларда тутиб колиш ва туплаш билан чамбарчас боглик. Хавони чангдан механик ва электрофизик усулларда тозалайдиган бундай курилмалар жумласига чанг тиндириш камералари, циклонлар, электр фильтрлар ультратовуш аппаратлари, турли фильтрлар киради.



Download 0,61 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   45




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish