Jiyanmuratova G. S0TS10L0 I d I y

0 ‘zini o‘zi identifikatsiyalash - самоидентификация - self-
identifi cation 
- individ tomonidan o‘zini boshqa inson yoki ob'ekt 
bilan aynanlashtirish.
0 ‘zlik - самость — self 
- Midga ko‘ra, individning boshqa 
insonlar yoki narsalar bilan murakkab munosabatlar haqida 
xabardorligi, o ‘z shaxsiy hayolida o‘zini ob'ekt sifatida tasaw ur qila 
olish qobiliyati, bir vaqtning o‘zida ham sub'ekt va ham ob'ekt bo‘la 
olish.
0 ‘zlikni anglash - самосознание — self-consciousness — 1)
individ tomonidan o‘zining avtonom mohiyatini anglab yetish, o‘zini 
o‘zi bilsh, o‘zini o ‘zi identifikatsiyalash, o ‘zini o‘zi aniqlashni o4z 
ichiga oladi; 2) individning atrofdagi insonlarning unga bo‘lgan 
qarashlari, baholarini anglab yetishi; Menda individning xulq-atvoriga 
ta’sir ko‘rsatuvchi Men-emasning mavjudligini ham tan olish.
358

---

GARVARD UNIVERSITETI RAVNAQI. P. SOROKIN IJOD I
Reja:
1. Garvard universitetining ravnaq topishi
2. Pitirim Sorokinning hayoti va ijodi
3. Sorokin umumsotsiologik qarashlari asosiari
4. Sotsial o'zgarishlar konsepsiyasi
5. Madaniyat sotsiologiyasi
6. Integralizm, sotsial muhabbat va ijodiy altruizm
1. 
Garvardda sotsiologiyaning rivojlanishini 1930-yiIdan Pitirim 
Sorokinning ish boshlashi davridan boshlab ko‘rish mumkin. Sorokin 
Garvardga kelganda, u yerda sotsiologiya bo‘limi yo‘q edi, lekin 
yilning oxirida u tashkil etildi, va Sorokinni uning boshqarishga 
qo‘yishdi. Sorokin sotsiologiya nazariyotchisi va 1960-yillargacha o‘z 
asarlarini nashr ettirgan boisada, uning ijodi bugungi kunda 
hayratlanarli tarzda kam esga olinadi. Uning nazariy qarashlari vaqt 
sinovlaridan yaxshi o‘tmadi. 
Balki, 
Sorokinning vaqtinchalik 
ahamiyati asosan uning Garvard universiteti sotsiologiya boiim ini 
ochganligi va unga Talkott Parsonsni (u Garvardda iqtisodiyotdan dars 
berardi) sotsiologiya bo‘yicha o'qituvchilikka taklif etganligi bilan 
izohlanadi. Parsons amerikaliklami yevropa nazariyotchilari bilan 
tanishtirib va keyinchalik yirik sotsiologlar sifatida yetishib chiqqan 
ko‘plab talabalarni tarbiyalagani uchun Amerika sotsiologiyasida 
obro‘-e'tiborli shaxsga aylandi1.
Sorokinning eng keskin va uzoq muddatli kelishmovchiligi 
Talkott Parsons bilan bo‘lgan. Parsons Sorokin sotsiologiya boiim in 
boshqarayotgan paytda Garvardda sotsiologiyadan dars berishga 
tayinlanadi. Sorokinning rahbarligida Garvadda Parsonsning karerasi 
juda sekinlik bilan rivojlanardi. Nihoyat, u o‘zini Garvardda va 
umuman, Qo‘shma Shtatlarda eng nufuzli sotsiolog sifatida namoyon 
etdi. Sorokin va Parsons o‘rtasidagi nizo ularning nazariyalarining 
juda o‘xshashligi natijasida kuchaygan edi. Ularning xususiyatlari 
o‘xshashligiga qaramay, Parsonsning ijodi Sorokinning ishlariga 
qaraganda ko‘proq e'tiborga tushgan edi. Vaqt o‘tishi bilan Sorokinda
1 George Ritzer. Sociological Theory. Eighth Edition. Me Graw-HilL 2010. - P. 207.
359

---

Parsonsning ijodiga nisbatan o ‘ta qiziqqonlik munosabati shakllandi, 
bu uning bir necha kitoblarida aks etdi. Bir tomondan, u Parsonsni 
o‘zining eng yaxshi g ‘oyalarini o ‘zlashtirishda ayblardi. Boshqa 
tomondan esa, u Parsonsning nazariyasini tanqid qilardi.
Ular o'rtasidagi munosabatlaming yana keskinlashuvi aspirantlar 
masalasida 
yuzaga 
kelgan. 
Garvarddagi 
yosh 
sotsiologiya 
maktabining eng buyuk yutuqlaridan biri iqtidorli talaba-aspirantlami, 
shu jumladan, masalan, Robert Mertonni o ‘ziga jalb qila olganligidir. 
Talabalarga ikkala olim ham ta ’sir ko‘rsata olgan boMsa, Sorokinga 
nisbatan Parsonsning ta’siri nisbatan kuchliroq bo‘lgan. Aspirant b o ia
turib, 
Merton Sorokinning assistenti 
sifatida ishlardi, 
lekin 
Sorokinning nazariy yo‘nalishlarini qo‘llab-quvvatlamagan. Merton 
unga dissertatsiyasiga izohlami ko‘rsatganda, Sorokin shunday javob 
beradi: «Hisobot ishi sifatida bu yaxshi. Siz taxminan minus besh 
olishingiz mumkin. Lekin, chuqur va yagona muhim nuqtai nazardan, 
men ishingiz borasida bir qancha keskin tanqidiy fikrlami bildirishim 
lozim».
Parsons Sorokinning o‘miga sotsiologiya bo‘limi boshqaruvini 
qabul qiladi va uni “Sotsial munosabatlar b o iim i” deb qayta nomlaydi