Elektron murojaat-elektron imzo
O'zbekiston Respublikasining “Jismoniy va yuridik shaxslarning murojaatlari to'g'risida”gi
qonuniga asosan, murojaatlarning og'zaki, yozma yoki elektron shakllari mavjud.
Arizalar, takliflar va shikoyatlar murojaatlarning turlari hisoblanadi.
Murojaatlar, ularning shakli va turidan qat’i nazar, bir xil ahamiyatga ega bo'ladi.
Bugungi qonunchilik talablariga ko'ra, elektron raqamli imzo bo'lmagan taqdirda yagona
interaktiv davlat xizmatlari portalida ko'rsatiladigan xizmatlardan foydalanib bo'lmaydi.
Elektron murojaat elektron raqamli imzo bilan tasdiqlangan va elektron hujjatning uni
identifikatsiya qilish imkoniyatini beradigan boshqa rekvizitlariga ega bo'lgan elektron
hujjat shaklida bo'lishi kerak.
Xususan, biror davlat idorasiga ariza, murojaat, taklif yuborish uchun ham Siz
shaxsingizni tasdiqlaydigan o'zaro ishonchli hamkorlikni ta'minlaydigan elektron raqamli
imzoga ega bo'lish kerak.
Shundan kelib chiqib, bugungi kunda murojaatning samarali shakllaridan biri sifatida
elektron murojaatlarni aytishimiz mumkin.
Xususan, bugungi kunda yagona interaktiv davlat xizmatlari portali orqali davlat
xizmatlaridan foydalanish uchun elektron murojaatlarni yuborishda elektron raqamli
imzodan foydalanish majburiy hisoblanadi.
O'zbekiston Respublikasining “Elektron hukumat to'g'risida”giga asosan endilikda,
barcha davlat hokimiyati va boshqaruv organlari vakillariga o'zlarining xizmatlarini
axborot va kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalangan holda amalga oshirish
mas’uliyati yuklatildi.
Bu o'z navbatida jismoniy va yuridik shaxslar tomonidan davlat xizmatlaridan
foydalanishda ularga elektron shakldagi murojaatlarni bevosita davlat organi rasmiy
veb - saytiga yoki interaktiv davlat xizmatlari portali orqali yo'llash imkoniyatini yaratdi.
Elektron tartibdagi murojaatlarni elektron raqamli imzo bilan tasdiqlagan holda
masofadan istalgan vaqtda yagona interaktiv davlat xizmatlari portali va davlat
organining veb - saytiga murojaatlarni yo'llash mumkin.
O'zbekiston Respublikasining “Elektron raqamli imzo to'g'risida”gi qonunning
3–moddasiga muvofiq, elektron raqamli imzo – elektron hujjatdagi mazkur elektron hujjat
axborotini elektron raqamli imzoning yopiq kalitidan foydalangan holda maxsus
o'zgartirish natijasida hosil qilingan hamda elektron raqamli imzoning ochiq kaliti
yordamida elektron hujjatdagi axborotda xatolik yo'qligini aniqlash va elektron raqamli
imzo yopiq kalitining egasini identifikatsiya qilish imkoniyatini beradigan imzo, elektron
hujjat esa elektron shaklda qayd etilgan elektron raqamli imzo bilan tasdiqlangan
hamda elektron hujjatning uni identifikatsiya qilish imkonini beradigan boshqa
rekvizitlariga ega bo'lgan axborot hisoblanadi.
Shuningdek, yuqorida qayd etilganidek elektron raqamli imzo bilan yuborilgan
murojaatlar “Elektron hujjat aylanishi to'g'risida”gi Qonunining 7 – moddasiga asosan
elektron hujjat qog'oz hujjatga tenglashtiriladi va u bilan bir xil yuridik kuchga ega bo'ladi.
Elektron hujjatning majburiy rekvizitlari elektron raqamli imzo hisoblanadi.
Elektron raqamli imzo kalitlarining sertifikatlari yuridik va jismoniy shaxslarning
murojaatlari bo'yicha beriladi. Murojaat qiluvchi shaxs elektron raqamli imzo kalitining
sertifikatini olish uchun Davlat xizmatlari markaziga murojaat qilishlari mumkin.
Elektron raqamli imzo kalitlarining sertifikatlarini berish uchun jismoniy shaxslarga
elektron raqamli imzo berish uchun to'lov eng kam ish-haqining 7 foizi miqdorida yuridik
shaxslar va yakka tartibdagi tadbirkorlardan esa eng kam ish-haqining 10 foizi miqdorida
to'lov undiriladi, qonun hujjatlarida elektron raqamli imzo kalitlarining sertifikatlarini
bepul olish nazarda tutilgan hollar bundan mustasno.
Davlat xizmatlari tomonidan rasmiylashtirilgan elektron raqamli imzo kalitlari davlat va
bank xizmatlarining barcha turlaridan erkin foydalanish imkoniyatini ta'minlaydi
Elektron raqamli imzo kalitining sertifikatini olish uchun to'lovlarni tijorat banklari orqali
yoki Slick, UPAY va MBANK to'lov tizimlari orqali onlayn amalga oshirish mumkin.
Elektron raqamli imzo kalitining sertifikatini olish uchun Davlat xizmatlari markaziga
elektron raqamli imzo kaliti yozib qo'yish va saqlash uchun USB qurilma yoki SD-disk
(Sompakt-disk) olib borishlari kerak bo'ladi.
Shuni eslatib o'tish kerakki, USB qurilmalari yoki SD-disk (Sompakt-disk)larga yozib
olingan elektron raqamli imzo kalitlarini kompyuterga ulagan holda foydalanishda tashqi
omillardan (virus) lardan himoyalagan holda ishlatilishi kerak.
Aks holda elektron raqamli imzo kaliti virus yuqishi oqibatida zararlanishi hamda yoroqsiz
ahvolga kelishi mumkin.
Saqlash uchun o'zga ma'lumotlar manbaiga (flesh karta yoki Sompakt-disk) yozib olingan
elektron raqamli imzo kalitining sertifikati yo'qolgan(behosdan o'chirib yuborilganda) da
yoki viruslar orqali zarar etkazilishi oqibatida yoroqsiz ahvolga kelgan taqdirda, Davlat
xizmatlari markaziga elektron raqamli imzo kaliti sertifikatining dublikatini berish
to'g'risida murojaat qilish mumkin.
Shuni alohida ta'kidlab eslatib o'tish lozim, har bir jismoniy yoki yuridik shaxs o'zining
shaxsiy elektron raqamli imzosini o'zgalarga ishonib topshirmasligi kerak.
Aks holda elektron raqamli imzo orqali Sizning nomingizdan turli noqonuniy ishlarni
amalga oshirishi mumkin.
Buni untumang: O'zbekiston Respublikasi “Elektron raqamli imzo to'g'risida”gi qonunida
elektron hujjatdagi elektron raqamli imzo qog'oz hujjatga qo'lda o'zi qo'ygan imzo bilan
bir xil ahamiyatga ega ekanligi belgilangan.
