Jismoniy tarbiya va sport nazariyasi va metodologiyasi

Asosiy darsliklar va o’quv qo’llanmalar
 
1. Саломов Р.С. Спорт машғулотнинг назарий асослари – Тошкент., Ўз ДЖТИ, 2005 йил - 
238 б.

---

42 
2. Mahkamdjanov K.M. Jismoniy madaniyat nazariyasi va metodikasi Toshkent., “Iqtisod -moliya” 
2008 yil - 300 b.
Qo’shimcha adabiyotlar 
1. Гончарова О.В. Ёш спортчиларнинг жисмоний қобилиятларини ривожлантириш Тошкент., 
Ўз ДЖТИ, 2005 й - 171 б.
2. Малинина Н.Н., Туленова Х.Б. Методика обучения общеразвивающим упражнениям, 
ТДПУ, 2003 й 
3. Абдуллаев А., Хонкелдиев Ш. Жисмоний маданият назарияси ва методикаси Тошкент., 
ЎзДЖТИ, 2005 йил - 300 б. 
 
Xorijiy adabiyotlar
1.Bcunen G., Claessens A., Lefere J., Ostyn M, Reuson R., Simons J. So-matotype as related to age 
peak velosity in height, weight and static strength in boys // Hum. Biol.- 1987.- №4.- P. 
2. Domann G., Domann D., Hagy B. How to teach your baby be physically " supperb.- Garden City 
Park, New York.- 1994. 
Elektron ta’lim resurslari
1. www.edu.uz 
2. tdpu.INTRANET.uz 
Mavzu: Harakatlantiruvchi harakatni tusbunib olish va faollik tamoyillari,
ko'rgazmalilik 
tamoyillari, tushunarli, individuallashtirish, tizimli, ketma-ketlik tizimlarini pedagogik 
asoslari.
Reja: 
1.Ko'rgazmalilik tamoyili. Hammani qoiidan keladigan yoki hammabop va individuallashtirilgan 
tamoyil.
2.Muntazamlilik tamoyili.
3.Ketma-ketlik tamoyili.
4.O'rgatishni mustahkamlash tamoyili haqida ma'lumotlarga ega qilish 
 
1.Ko'rgazmalilik tamoyili. Hammani qoiidan keladigan yoki hammabop va individuallashtirilgan 
tamoyil.
Ko’rsatmalilik tamoyili o’rgatish (o’qitish)da va tarbiyalashda ko’rgazmali qurollardan keng 
foydalangan holda jismoniy tarbiya jarayonini tashkil etishni taqozo qiladi. Ko’rsatmalilik 
insonning sezgi organlarini bilish jarayoniga jalb qilishni anglatadi. 
Jismoniy tarbiya jarayonida amaliy ko’rsatmalilik ko’rish, eshitish va harakat shakllarida amalga 
oshiriladi. 
Ko’rsatmalilikning ko’rish shakli (mo’ljallar, ko’rgazmali qurollar, o’quv videofilmlari va h.k. 
yordamida harakatlarni yaxlit va qismlarga bo’lib namoyish qilish) asosan harakatlarning fazoviy 
hamda fazo-vaqt tavsiflarini aniqlab olishga yordam beradi. Yangi harakatlarni o’rganishning 
dastlabki bosqichida ko’rgazmalilikning ko’rish shakli katta ahamiyatga ega. Shuningdek, 
harakatlarni juda aniq tabaqalashtirish sport-texnik mahoratni takomillashtirishda ham juda 
qimmatlidir. 
Ko’rsatmalilikning eshitish shakli (turli xil tovushli signallar ko’rinishida) harakat aktlarining 
vaqt va ritmik tavsiflarini aniqlashda ustuvor ahamiyatga ega. U ko’rish orqali ko’satmalilikni 

---

43 
ancha to’ldiradi, harakatlarni o’rgatishning yakuniy bosqichida u bilan birgalikda etakchi 
ahamiyatga ega bo’ladi. 
E’tirof etish lozimki, ko’rish tizimi orqali idrok etish uchta darajada kechadi: sezish, idrok etish 
va tasavvur qilish; eshitish tizimi orqali esa – faqat tasavvur qilish darajasida kechadi. 
(B.G.Akanaev). Inson nutq shaklida olinadigan axborotning 15% ni, ko’rish orqali esa 25 % ni 
eslab qoladi. Agar axborot uzatishning bu ikkala usulidan bir vaqtning o’zida foydalanilsa, u bu 
axborotning 65% gacha mazmunini idrok etishi mumkin (N.V.Krasnov). 
Harakat shaklidagi ko’rsatmalilik jismoniy tarbiyaga xos bo’lgan shakl hisoblanadi. Uning 
ahamiyati juda katta, ayniqsa, eng murakkab harakatlarni o’zlashtirishda. Bunda yo’naltirib 
turuvchi yordam va “harakat bo’ylab olib o’tish” eng etakchi metod sanaladi. Harakat shaklidagi 
ko’rsatmalilikning xususiyati shundan iboratki, u harakatlarni fazo va vaqtda aniqlab olishdan 
tashqari, ichki va tashqi ta’sir kuchlari, ayniqsa, inersiya va reaktiv kuchlar dinamikasida mo’ljal 
ola bilish imkoniyatini ta’minlaydi.