Jismoniy tarbiya



Download 6,06 Mb.
Pdf ko'rish
bet116/160
Sana31.12.2021
Hajmi6,06 Mb.
#252059
1   ...   112   113   114   115   116   117   118   119   ...   160
Bog'liq
18-y-Jismoniy-tarbiya-oquv-qollanma-A.N.Normurodov-T-2011y

Chidamkorlik
Tarbiyalash 
-   jism oniy 
harakat 
sifatida 
organizmning 
charchoqni  yenga  olish  qobiliyatidir.  Bu  markaziy  asab  tarm og‘i 
xususiyatlariga  va energetik alm ashinuvga bog‘liq.  Chidamlilik shunday 
fazilatki,  u  qiyinchilik  bilan  tarbiyalanadi,  y o ‘qotish  esa  oson. 
C hidam lilikni  tarbiyalayotgan  organizmda  o ‘tayotgan  bir  necha 
jarayon ni  ajratish mumkin:
C hidam lilik jism oniy  harakat  sifati  bo‘lib,  odam  organizmining 
uzoq  vaqt  davomida  m ushaklar  ishini  faol  bajarilishida  toliqishni 
yengish  qobiliyatidir.
C hidam lilik sifati ikki xil  bo‘ladi, umumiy  va maxsus.
U m um iy  chidamliliik  -   organizmning  uzoq  vaqt  davomida  har 
qanday  m ushaklarning  ish  bajarganida  charchoqni  yengish  qobiliyatiga 
aytiladi.


Maxsus  chidamlilik  -  jismoniy  mashqlar  yoki  sport  turlarining 
biriga  xos  bo‘lgan  m ushaklar  ishi  uzoq  vaqt  davom ida  bajarilganda 
charchoqni yengish bilan belgilanadi.
Maxsus  chidamlilik  umumiy  chidamlilik  asosida  rivojlanib. 
tezkorlik,  kuch  va  chidamlilik  mashqlarini  aniq  va  puxta  bajarish 
jarayonidan kelib chiqadi.
Chidamlilikni  tarbiyalash  darajasi  aw alam b o r  yurak  tomirlari, 
nafas  olish,  mushak  va  asab  tarmoqlari,  buyrakda  qonning  glikogenni 
tez  va  foydali  parchalanishi,  funksional  imkoniyatining  oshishi  bilan 
ifodalanadi.
Organizmning  yaxshi  funksional  holatga  yetishishi  uchun 
chidamlilikni  rivojlantirishga  qaratilgan  m ashqlarning  hammasini 
ishlatish lozim.
Energiya  almashinuvi  ko‘rsatkichlari  sportchining  berilgan 
jismoniy  tayyorgarlik  hajmi  va  m e’yorida  uning  funksional  holatini 
baholash  uchun  zarurdir.  Buni  aniqlashda  asosiy  va  q o ‘shimcha 
ko‘rsatkichlar ishlatiladi;
g)  aerob  bardoshlilikning  asosiy  ko‘rsatkichlari  quyidagilardir: 
o‘pkaning  maksimal  havo  almashinishi  qonning  kislorod bilan to ‘yinis! 
hajmi,  qonning  minutli  hajmi,  kislorod  bo ‘yicha  arteriavinoz  farqig/ 
teng:
d)  anaerob  chidamlilikning  asosiy  ko‘rsatkichi  — bu  organizmni 
maksimal  kislorodga  to‘yintirish  vazifasidir,  y a ’ni  organizmda  og'ir 
jismoniy 
mashqlardan 
so‘ng 
yig‘ilib 
qoladigan 
moddalar 
almashinuvining  hamma  mahsulining  oksidlanishiga  va  ularni  zarur 
bo‘lgan  yuqori  darajali  miqdorida  organizmdan  chiqarib  yuborish. 
Maksimal  darajada  kislorodga  to ‘yintirish  vazifasining  bir  qismi,  y a’ni 
anaerob  glikogenning  asosiy  mahsuli  sut  kislotasi  oksidlanishiga 
ketadigan  qismi  “laktat  fraksiyaning  maksimal  kislorod  vazifasi”  deb 
ataladi.
Anaerob  chidamlilikning  qo‘shimcha  ko ‘rsatkichi  sifatiga 
muvofiq  fermentatin  tizimining  faollik  darajasi,  adenazatrifosfatning 
anaerob  resitezi  uchun  ishlatiladigan  moddalarning  um um iy  zaxirasi. 
shuningdek,  turli  to‘qima  va  organlardagi  m oslashuv  va  kompensasion 
o‘zgaruvchanlikning ko‘rsatkichi  bo‘lib xizmat qilishi mumkin;
ye)  jismoniy  tayyorgarlikning  turlari  o ‘z  parametrlari  bo‘yicha 
bir-biridan  farq qiladi  (mushak sonining hajmi,  mushak kuchlanishining 
turi,  bajarilayotgan  mashqning rejasi,  quvvati).  Tayyorgarlikning  har bir


aso siy   parametriga,  ish  bajarishda  mushakning  alohida  bir  ish  turi 
m uvofiq  keladi.  M asalan,  shunday  bir  jismoniy  mashq  tanlash 
m um kinki,  unda  mushak  ishi  o ‘z  faoliyati  bo'yicha  mahalliy,  ushlab 
qoluvchiga teng,  maksimal  b o ‘lishi mumkin.
Aerob  va  anaerob  rejim da  chidamlilikning  rivojlanishi  aniq  bir 
m u sh ak   ish  turi  bajarilishi  yordamida  amalga  oshiriladi.  Bunda 
organizm da  fiziologik  va  biokimyoviy  almashinuvlar  rivojlanadi.  Bu 
o'zgaruvchanliklarning 
hajm i 
jismoniy 
mashqlarning 
organizm 
tayyorgarligi  darajasiga  m osligini  nazorat  qilishga  imkon  beradi. 
B un d an   tashqari,  odam  organizm idagi  o‘zgaruvchanlik  masalalarining 
qanday  hal  qilinishi,  u  sohadagi  muvaffaqiyat  va  bardoshlilikning 
osh ish i 
baholanadi. 
C hidam lilikni 
tarbiyalashda 
uning 
tarbiya 
uslublarini  to ‘g ‘ri  tanlash  katta  ahamiyatga  ega.  Bir  tekis  yoki  bir  xil 
tezlikdagi  uslub  kichik  va  o ‘rta  quvvatdagi  bir  tekis  ish  bilan 
t a ’riflanadi.  Anaerob  jarayonlam i  tarbiyalashda  va  takomillashtirishda 
k a tta   rol  o ‘ynaydi.  Bu  usulni  qo'llash  boshlang‘ich  davrda  va 
tayyorgarlik  bosqichlarida  tavsiya  etiladi,  eng  oson  va  foydali  uslub 
sifatid a boshlovchi  sportchilar uchun shartdir.

Download 6,06 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   112   113   114   115   116   117   118   119   ...   160




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish