|
D arsning tayyorlov qismi
Darsning tayyorlov qismi shunday o'tka/.ilishi kerak:
— darsga qo'yilgan m a ’lum vazifalarni ongli bajarishlari
uchun o'quvchilarni uyushtirish va ruhan tayyorlikni vujudga
keltirish zarur;
101
— o'quvchilarni muayyan mashqlarni o'zlashtirib olishga
tayyorlash (o'yinli, yengil atletikali);
— o 'q u v c h il a r o r g a n iz m in i k o 'p r o q ja d a lli, s h id d a tli,
murakkab mashqlarni bajarishga funksional tayyorlash;
— qomatning shakllanishiga yordam berish, chaqqonlikni
tarbiyalash, harakatni boshqara bilishlik.
Demak, tayyorlov qism darsning um um iy vazifalarini hal
e tis h u c h u n b o g 'l i q b o ' l g a n e n g y a x s h i s h a r o i t b ila n
t a ’m in lash vazifalarini hal etadi va b ir v a q tn in g o 'z id a ,
nisbatan mustaqil t a ’lim va sog'lomlashtirish ahamiyatiga ega
bo'ladi.
Dars guruhning u m u m iy sarflanishi va navbatchi o 'q u v
chining dars boshlanishga tayyor ekanligi haqidagi raporti bilan
boshlanadi. A m m o birinchi bor raport bilan tanishtirganda,
uning tarbiyaviy ahamiyatini ko'zda tutib, q at’iyroq talab etish
zarur.
Salomlashgandan so'ng navbatchi safning o 'n g qanotiga
turadi. Bu har bir o'quvchiga yiliga ikki m arotabadan safni
s a q l a s h i m k o n i n i b e r a d i .
S a f m a s h q l a r i n i o ' r g a n i s h
o 'q u v c h i l a r n i n g fao llig in i o s h ir a d i, sa fla n ish h a m d a saf
burilishlari haqida malaka hosil bo'ladi. O'qituvchi saflanishdagi
bir xillikdan qochishi, joylashtirish va joylarni o'zgartirish
usullarini xilma-xil tarzda tashkil etishi kerak.
D ars b o s h la n g u n c h a va o 'q it u v c h i m a s h g 'u lo t jo y ig a
kelguncha guruh saflangan va salomlashishga tayyor turgan
bo'lishi kerak.
Salom alik — darsni tayyorlov qismining zaruriy daqiqasi.
U o 'z a r o s alo m atlik istaydigan, m u lo y im , x u s h m u o m a la ,
o d o b li m u n o s a b a t n i ta r b iy a la s h va keyingi fa o liy a tla r d a
muvaffaqiyatlarni ta ’minlaydigan bo'lishi kerak.
Birinchi darsda o'qituvchi sinf, guruh bilan salomlashgan
dan so'ng o'quvchilarning tarkibi bilan tanishish maqsadida
ro'yxatni o'qib chiqadi. Keyingi darslarda ro'yxatni o'qish shart
em as, vaqtni tejash, dars davom ida yoki yakunlov qismida
navbatchi orqali yo'qlam a qilish maqsadga muvofiqdir.
So'ngra o'qituvchi dars vazifasini e ’lon qiladi. Ularning
mohiyati darsning asosiy qismida aniqlanishi mumkin.
Tayyorlov qismining manbayi saflanish va qayta safla-
nishdan iborat:
— yum shoq yurish, oddiy, tez, baland va prujinasimon
qadamlar, tovondan oyoq uchiga o'tish, yugurish va sakrashni
h a r xil usullari, sakrab borish;
102
— raqs m a sh q la ri, t o ‘siq!ardan o shib o 'ti s h , u m u m iy
rivojlantirish m ash q lari, an jo m va u sk u n alard a , gim nastik
devorcha, gimnastik o'rindiq, harakatda va joyida turib, juft-jull
bo'lib, harakatli o'yinlar orqali o'tkaziladi.
Darsning tayyorlov qismida uchta izchil bo'limni ajratish
mumkin: um um iy, maxsus va yakka tayyorgarlik. U m u m iy
tayyorlov, asosan, s o g 'lo m lash tirish va fun k sio n al tayy o r-
garlikni hal etadi:
— maxsus tayyorlov esa o'quvchilarni m a ’lum tartibga va
o'ziga xos xususiyatga ega bo'lgan mashqlarni o'zlashtirib olishga
tayyorlaydi;
— alohida, yakka tayyorgarlik uch un qo'yilgan vazifalarni
yaxshi hal etishga yordam beruvchi, o 'qituvchi to m o n id a n
tavsiya etilgan va mustaqil tanlab olingan mashqlar u c h u n vaqt
ajratiladi.
U m um iy rivojlantirish mashqlarini bajarish uchu n xilma-
xil saflash shakllari q o 'lla n ila d i: kengay tirilg an, yozilgan,
tarqalgan va to r saflarda, ikki, u ch doirada, to 'rtb u rc h a k ,
uchburchakda, yarim doira va boshqalar.
Agar zalda sport snaryadlari o'rnatilgan bo'lsa, o 'q u v ch i
lar o'zlariga mustaqil joy tanlaydilar. Tanlangan joy o 'q u vch i
ning mashq bajarishi, yurishi u ch u n qulay, o'rtoqlariga xalaqit
bermaydigan bo'lishi kerak.
T an lab olingan m a sh q lar qisqa vaqt ichida bir necha
vazifalarni samaradorlik bilan hal etish imkonini berishi kerak.
Y a’ni asosiy qismda zaruriyati bo'ladigan harakatlarga asos
solinishi kerak.
O'quvchilarni saf qadami faoliyatlariga q a t’iy talabchanlikni
qo'yish kerak. Bu talablarning bajarilishi o'qituvchi tom onidan
baholanadi va yakuniy baho chiqarishda hisobga olinadi.
H ar bir o'qituvchining shiori: „Avvalgi o'tilgan mashqni
o 'zlash tirib o lm asd an bir q ad am o lg'a bosmaslik" bo'lishi
kerak.
Q ator u m um iy rivojlantirish mashqlarini bajarishda uning
sinxronligiga, uyg'unligiga erishmoq zarur.
M a s h q la r n i b a ja r is h d a o 'q u v c h il a r n i b o s h q a ris h usuli
diqqatga sazovordir. Ular xilma-xil va samarador bo'lishi kerak.
O 'q i tu v c h i la r m a s h q l a r m iq d o rin i s an ash , qarsak, o 'q u v
chilarning o'zini mustaqil sanashi, musiqa orqali musobaqa
unsurlaridan foydalanadilar. Boshqarishning har qanday usulida
o'qituvchi tanbeh berish, xatolarni to'g'rilash, o'quvchilarga
dalda berish, rag'batlantirish imkoniga ega bo'lishi kerak.
103
G uruhlarda darslar uslubshunoslik bo'yicha trenirovka (tay
yorgarlik) m ashg'ulotlariga yaqinlashtirib, tayyorlov qism i-
ning jadalligini oshirish maqsadga muvofiq.
Tayyorlov qism n in g davom etishi 10— 12 daqiqa. U ni
muvalTaqiyatli ta m o m la s h u c h u n g u ru h la r aniq, a ta m a la r
jihatidan to'g'ri, lo 'nd a bo'lishi kerak.
Do'stlaringiz bilan baham: |
