Jismoniy tarbiya nazariyasi va usuliyati

 
 
11-BOB. JISMONIY TARBIYa TAOLIMNING USULIYaTLARI 
 
Jismoniy tarbiyaning o‘qitish predmeti sifatidagi maxsus bilim va xarakat faoliyatlari o‘qituvchidan o‘qitishga 
xos maolum usullar va usuliyatlarni bilishni talab etadi. Taolim (o‘qitish)ning usuliyatlari ko‘p bo‘lishiga qaramay 
ularning xech biri universal emas. Taolim usuliyatlarining tavsifini bilish bu uslublar tarkibidan qulayini tanlab 
olishga, o‘qitish vazifalarini xal qilish uchun nisbatan samaralilarini ajra-tib olishga imkon beradi. 
O‘qitish jarayonining turli sharoitda, turli xildagi shu-ullanuvchilar bilan keng doiradagi vazifalarni xal etish 
imkoniyatini beradigan va tarbiyachi yoki murabbiy qo‘llaydigan faoliyatni usuliyat deb atash qabul qilingan bo‘ladi. 
Masalan: ko‘rgazmalilik bilan xarakat faoliyatlari bilan tanishtirish, ularni turli yoshdagi o‘quvchilar, kattalarda 
takomillashtirish-dek turli xildagi taolim vazifalarini oson xal qilishda foydalanish mumkin. 
Usul  – bu pedagogning shunday taosir faoliyatiki, o‘qitishning qandaydir maolum bir sharoitida taolimning 
xususiy vazifalarini (yoki o‘sha vazifalarni biror qismini) oson xal etish uchun qo‘llaniladi. Masalan: mashqni 
o‘quvchiga yonlamasiga-o‘zi yon tomoni bilan turib ko‘rsatishi o‘quvchiga to‘ri turib ko‘rsatgandan yaxshiroq samara 
beradi. Tushuncha oson xal bo‘ladi.  
Xar bir metodning turli xil metodik usullari bo‘lishi mumkin. Ular son-sanoqsiz darajada ko‘p bo‘lib, maolum 
vaqt mobaynida ayrimlari yo‘q bo‘lib ketsa, ayrimlarining ko‘ri-nishlari o‘zgaradi, o‘qituvchining ijodiy izlanishi, 
faoliyati natijasida yangilari xam vujudga kelib, amalda qo‘llaniladi. Ko‘pincha o‘qitish darajasiga xos metodik usullar 
xajmini o‘qituvchi, murabbiyni ko‘proq bilishi ularning faoliyatiga baxo berishda muxim rolp o‘ynaydi. 
Tajribasiz o‘qituvchilarda baozan usuliyat – metodik usul-ning tashqi alomatlarini o‘zida mujassamlagandek 
ko‘rinishi mumkin. Masalan: ayrim mashqlarni bo‘laklarga ajratib o‘rgatish ularning tizimini yarata olmaslikka olib 
keladi, natijalar kutilganday bo‘lmaydi. Bu usul ko‘p xolda metodik usulga o‘xshash bo‘ladi. Aslida u yangi xarakatni 
o‘zlashtirishda qo‘llaniladigan asosiy usuliyatdir.