Jismoniy tarbiya nazariyasi va usuliyati



Download 0,89 Mb.
Pdf ko'rish
bet120/275
Sana30.12.2021
Hajmi0,89 Mb.
#93737
1   ...   116   117   118   119   120   121   122   123   ...   275
Bog'liq
JISMONIY TARBIYA NAZARIYASI VA USULIYATI Болтабоев Х

Ikkinchidan  – nagruzka bilan dam olishni ratsional almashtirish muammosini xal etishda tiklanish jarayoni 
fazali ekanligini xisobga olishimiz, navbatdagi nagruzka tiklanish-ning qaysi fazasiga to‘ri kelayotganligini, chunki 
o‘sha nagruzkaning samarasi qaysi fazaga tushganligiga qarab turlicha bo‘lishini unutmasligimiz kerak. Agar 
nagruzkalar orasidagi interval cho‘zilib ketsa «tiklanish» fazasiga to‘ri kelmasa, amalda funksional imkoniyatlar 
oshmaydi. Agar navbatdagi nagruzka qayta tiklanib ulgurmagan fazaga to‘ri kelsa, pirovard natijasi funksional 
imkoniyatlarning pasayishiga xamda oxir-oqibat charchashga olib keladi. Lekin nagruzka “yuqori tiklanish” fazasiga 
mos kelib qolsa, uning xajmi va intensivligini oshirish uchun imkoniyat yaratiladi va shu tariqa ish qobiliyati doimiy 
ortib boradi. Shunga eotibor berish kerakki nagruzka bilan dam olishni o‘rin almashti-rilishi xar bir mashulot 
davomida olib borilmasligi kerak degan tushuncha paydo bo‘lmasligi kerak.  
 Qator mashqlarni, ayniqsa, chidamlilikni rivojlanti-rishga yo‘naltirilganini qisman qayta tiklanib ulgurmagan 
fonda bajarishga ruxsat etiladi, xatto uni maqsadga muvofiq deyish xam to‘ri bo‘ladi, chunki ish qobiliyatining oshishi 
charchash orqali amalga oshiriladi. Bu fikrni aloxida turkum mashulotlar uchun xam aytish mumkin. Organizm to‘la 
tiklan-magan sharoitda qator mashulotlar o‘tkazib, biz ularning effektini to‘plagandek (yiqqandek) bo‘lamiz va bu 
bilan organizmga nisbatan qattiq talablar qo‘yamiz, navbatdagi dam olish davridagi kuchli tiklanish uchun yetarli 
stimul yaratamiz. Dam olishning intervali bu turkumdagi mashulotlar uchun, albatta, ish qobiliyatining umumiy 
tiklanishi “yuqori tikla-nishi” uchun yetarli darajada katta bo‘lishi lozim.  
Qayta tiklana olmaganlik fonida axamiyatli darajadagi yuklamadan shuullanuvchilarning muvofiq ravishdagi 
dastlabki tayyorgarligidan so‘ng foydalaniladi. Turkumli qayta tiklana olmaganlik fonida o‘tkazilgan mashulotlarning 
effekti yi-indisiga nisbatan extiyotkorlik zarur. Bu tizimdagi nagruz-kalar asosan sport trenirovkalari uchun 
xarakterlidir. 
Yana bitta aniqlik kiritaylik. Amaliyotda nisbatan abstrakt va soddalashtirilgan tiklanish va bir xil tipdagi 
nagruzka jarayonining grafigiga duch kelamiz. Xayotda, jismoniy tarbiya praktikasida nagruzka doimo xarakteriga 
ko‘ra (kuch, tezlik, chidamlilik va x.k.) intensivligi xajmiga ko‘ra navbat-lashadi. Tiklanish jarayoni turlicha bo‘lgan 
organ va sistema-larda bir xilda va bir vaqtning o‘zida bormasligi eotibori-mizda (geteraxron tarzida) bo‘lishi lozim. 
Bundan tashqari, xatto bir turdagi funksional tuzum chegarasida xam turli funksional xususiyatlar tiklanishida xam 
geteroxronlik kuzatiladi, giteroxronlik bilan boliq bioximik jarayonlar-dagi tiklanish xam teng amalga oshmaydi. 
Masalan, muskulni energiya potensialining tiklanishida avvaliga ATFning miq-dori normallashadi, so‘ngra 
kreotinfosfat va nixoyat, glikogen o‘z normasiga qaytadi, bu xarakat apparati ish qobiliyati tiklanishining bir vaqtning 
o‘zida, ayniqsa, turli xarakter-dagi ishni bajargandan so‘ng ro‘y bermasligini ko‘rsatadi. 
Mashulotlar ketma-ketligi va ularning mazmunini turli tomonlarining o‘zaro boliqligi, mashulotlarning optimal 
ketma-ketligi muammosi, kuchiga yarashalilik muammosi bilan uzviy boliq. Xaqiqatdan xam jismoniy tarbiya 
jarayonida bir yo‘lni tanlash bilan biz shuullanuvchilarning imkoniyatlari va ularning rivojlanish qonuniyatlari bilan 
xisoblashishga maj-burmiz, yaoni shu etap uchun nimani uddalay olamiz-kuchimizga yarasha, keyingisida nimadan 
iborat bo‘lishi lozimligini belgilab olamiz. Shunday qilib, kuchiga yarashalilik ketma-ketlikni shart qilib oladi. 
Ketma-ketlilik muammosi kuchiga yarashalilik muammosiga borib taqalmaydi. Ularning qay yo‘sinda borishi, 
jismoniy tarbiyaning qaysi etapida qanday yo‘l tutish lozimligini aniqlash, nima uchun kuchiga yarashalilik tanlandi, 
ularni qaysinisini yo‘lidan borish maqsadga oson olib boradi? Mana shu savollarga beriladigan javob orqali optimal 
ketma-ketlilik muammosi xal qilinadi. 
Avval aytib o‘tilgandek, taolim va tarbiya jarayoni yo‘lini tanlashda rioya qilinadigan qoidalar – maolumdan 

Download 0,89 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   116   117   118   119   120   121   122   123   ...   275




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish