Jismoniy tarbiya mashg‘ulotlarida qo‘llaniladigan jismoniy tarbiya metodlari reja: I bob maktabda jismoniy tarbiya asosiy tarbiya tarbiyasi

I BOB MAKTABDA JISMONIY TARBIYA FANINING XUSUSIYATLARI
1.1 "Madaniyat", "shaxs madaniyati", "shaxsning jismoniy madaniyati", "tarbiya", "jismoniy tarbiya", "jismoniy madaniyatga munosabat" tushunchalarining xususiyatlari.

Birinchi marta "madaniyat" so'zi lotin leksikasida paydo bo'ldi. Qadimgi Rim shoirlari va olimlari o'zlarining risolalarida, xatlarida biror narsani etishtirish yoki qayta ishlash jarayoniga murojaat qilish uchun foydalana boshladilar.

Qadimgi Rimda allaqachon "madaniyat" so'zi inson harakatlariga yaqin ma'noga ega bo'la boshlagan. Ularni tasvirlash uchun "madaniyat" so'zi ob'ektni bildiruvchi ikkinchi so'z bilan birga ishlatilgan. Masalan, “nutq madaniyati”, “xulq-atvor madaniyati” va boshqalar.
Oʻrta asrlarda “kult” soʻzi koʻproq, yaʼni kimnidir yoki biror narsani eʼzozlash koʻp boʻlgan.
Uyg'onish davrida "madaniyat" so'zining ma'nosi ham insoniyatning rivojlanish darajasiga qarab o'zgarib turadi. Uni ifodalash uchun qo‘llanganda, “barkamol”, “yuqori” sifatlari bilan birga qo‘llanadi.
Faqat 17-asrda "madaniyat" so'zi tushuncha xususiyatlariga ega bo'ldi. Unda ma'rifat, ta'lim, tarbiya kabi insoniy fazilatlarning rivojlanish darajasini ko'rsatadigan qadriyatlar mavjud. Bu esa «madaniyat» tushunchasini mustaqil hodisa sifatida tushunish asoslarini shakllantirishning zaruriy sharti edi.
Ushbu kontseptsiyani tavsiflovchi ta'riflar mavjud.
Madaniyat - bu odamlarning yig'indisi faoliyati natijasi va yaratilgan narsalarni ishlab chiqarish, taqsimlash va iste'mol qilishni saqlash jarayoni. Inson va madaniyat bir-birini rivojlantiradi.
beriladi. Va faqat madaniyat ta'sirida (tilni o'zlashtirish, jamiyatda mavjud bo'lgan qadriyatlar bilan tanishish, mehnat ko'nikmalarini egallash) aslida insoniy, shaxsiy fazilatlar namoyon bo'ladi va ijodiy sub'ekt paydo bo'ladi. Inson ijtimoiy mavjudot bo'lib tug'ilmaydi, balki faoliyat jarayonida bir shaxsga aylanadi. Ta'lim va tarbiya madaniyatni o'zlashtirishdan, uning avloddan-avlodga o'tish jarayonidan boshqa narsa emas.
Madaniyat ko'p qirrali tushunchadir. Birinchidan, madaniyat insoniyatning yashashi uchun zarur vositadir; odamlarga o'zlari duch kelgan sharoitlarni engish imkonini beradigan mexanizm. Shu ma'noda madaniyat guruh a'zolariga ma'lum bir vaqt, joy yoki vaziyatda yashashga yordam berish uchun avloddan-avlodga uzatiladigan bilimdir.
Madaniyat inson turini boshqa tirik mavjudotlardan ajratib turadigan hodisadir. Bu guruh tomonidan birlashtirilgan va guruh a'zolari tomonidan baham ko'rilgan o'rganilgan xatti-harakatlar va bilimdir. Guruh e'tiqodlari va amaliyotlari odatiy, an'anaviy bo'lib, bir guruhni (tsivilizatsiya, mamlakat yoki tashkilot) boshqasidan ajratib turadi.
Ilmiy yondashuvlarning xilma-xilligi madaniyatning o‘rni, o‘rni va mohiyatining turlicha talqin qilinishiga sabab bo‘ldi. Madaniyat o'zining moddiy va ma'naviy mujassamlanishida doimo ijodiy faoliyat bilan bog'liq bo'lib, u inson ongining ajralmas xususiyati bo'lib chiqadi.
"Shaxs madaniyati".
Madaniyatni o'zlashtirish jarayonida shaxs shaxsga aylanadi, chunki shaxs - bu jamiyatda uning to'liq va to'liq a'zosi sifatida yashashga, boshqa odamlar bilan o'zaro munosabatda bo'lishga va ishlab chiqarish faoliyatini amalga oshirishga imkon beradigan shaxsdir. madaniy ob'ektlar. Shaxsiy madaniyat nafaqat alohida shaxsning xohish-istaklariga, balki bu shaxs yashayotgan insoniyat taraqqiyoti bosqichidagi moddiy va madaniy yutuqlar darajasiga ham bog'liq. Shaxsning madaniyati umumiy madaniyatga bog'liq. Umumiy madaniyat jamiyat tomonidan har bir shaxsga qo`yiladigan talablar yig`indisidir.
Har bir inson shaxs sifatida u yoki bu jamiyatda bo'lgan holda madaniyatga qo'shiladi. Shaxsni madaniyat bilan tanishtirish, eng avvalo, individual qadriyatlar tizimini shakllantirish jarayonidir. Bu faoliyat natijasida shaxsning shaxs madaniyati shakllanadi. Shaxs madaniyati u tomonidan ishlab chiqilgan insoniyat yutuqlari rivojlanishining mohiyati, o'lchovidir.
"Shaxsiy madaniyat - bu ijtimoiylashuv jarayonida shaxs tomonidan olingan shaxsiy xususiyatlar-qadriyatlar tizimi (inson faoliyati, xatti-harakati, harakatlarining yo'nalishi va motivatsiyasini belgilaydigan umumiy asoslar, ideallar). Madaniyatning shaxsga ta'siri munozarali. Bir tomondan, u sotsializatsiya, ya'ni shaxsni jamiyatda mavjud bo'lgan qadriyatlar, me'yorlar va bilimlar bilan tanishtirish sifatida amalga oshiriladi. Boshqa tomondan, madaniyatni o'zlashtirish - bu individuallashtirish jarayoni, shaxsning o'ziga xos xususiyatlari, qobiliyatlari va qobiliyatlarini rivojlantirishdir".
"Shaxsning jismoniy madaniyati".
Jismoniy madaniyat shaxsning jamiyat madaniyati bilan uyg'unlikda rivojlanishiga imkon beradigan shunday xususiyat va fazilatlarni qamrab oladi. Bilimlar, ijodiy jismoniy va ma'naviy harakatlar uyg'unligiga erishish. Ish va dam olish, jismoniy va ma'naviy qarama-qarshiliklarni hal qilish. Inson tomonidan bunday uyg'unlikka erishish unga ijtimoiy barqarorlikni ta'minlaydi, ruhiy qulaylikni yaratadi.
Shunday qilib, shaxsning jismoniy madaniyati fenomeni uni samarali ta'lim va kasbiy faoliyatning sharti va zaruriy sharti, shuningdek, shaxsiy o'zini o'zi rivojlantirish va o'z-o'zini takomillashtirish maqsadi bo'lgan yaxlit sifat sifatida ko'rsatishga imkon beradi.
Jismoniy tarbiya va sport nazariyasi va metodologiyasi sohasidagi eng yirik rus mutaxassislari Mixail Yakovlevich Vilenskiy va Matveev Lev Pavlovichlar shaxsning jismoniy madaniyati tushunchasiga ta'rif berishda, "shaxsning jismoniy madaniyati eng asosiylaridan biri" degan fikrga qo'shiladilar. Inson madaniyatining qismlari.U jismoniy barkamollikning optimal darajasini, shaxsning o'z harakat faoliyati, madaniyat darajasi, turmush tarzidan samarali foydalanish asosida uning aqliy rivojlanishi bilan birlikda rivojlanishini ifodalaydi".
O’zbekiston Respublikasida jismoniy tarbiya va sport to'g'risidagi 329-sonli Federal qonuni "jismoniy madaniyat" tushunchasiga quyidagi ta'rifni beradi - "bu qadriyatlar, me'yorlar va bilimlar yig'indisi bo'lgan madaniyatning bir qismidir. Yaratilgan va foydalanilgan. jamiyat tomonidan insonning qobiliyatlarini jismoniy va intellektual rivojlantirish, uning harakat faoliyatini yaxshilash va sog'lom turmush tarzini shakllantirish, jismoniy tarbiya, jismoniy tarbiya va jismoniy rivojlanish orqali ijtimoiy moslashish maqsadida".
"Tarbiya".
“Tarbiya” so‘zining asl ma’nosi shu so‘zning o‘zagidan kelib chiqqan: “tarbiya” – bolani ovqatlantirish, ovqatlantirish, hayotga moslashmagan va tug‘ilishda mutlaqo nochor.
"Ta'lim" atamasi qayta ko'rib chiqilib, o'z ma'nosini kengaytirdi va hozirgi vaqtda asl ma'nosidan uzoqlashdi, ammo semantik manbaga tayanish hali ham saqlanib qoldi.
Biz: "o'quvchi katta dozadagi ma'lumotni hazm qila olmaydi" yoki "bola madaniyatni o'zlashtiradi" deymiz. "Oziqlanish" to'g'ridan-to'g'ri ma'noda tananing o'sishi va ishlashini ta'minlaydi. "Oziqlanish", majoziy ma'noda, kichik odamning ijtimoiylashuvi, uning madaniyatga kirishi va madaniyat tomonidan ishlab chiqilgan narsalarni o'zlashtirishni anglatadi.
ijtimoiy-madaniy me'yoriy modellarga muvofiq ijtimoiy va madaniy hayotda ishtirok etishga tayyorlash uchun uni maqsadli shakllantirish . Spenserning fikricha, “insonni tarbiyalashning umumiy vazifasi, so‘zning keng ma’nosida, to‘laqonli hayot kechirish imkoniyatini berishdir. Ya'ni, inson o'z tanasini boshqara olishi, aqlini rivojlantirish, ... tabiatning unga bergan ne'matlaridan qanday foydalanish, o'z qobiliyatini o'ziga va boshqa odamlarga foyda keltirishi uchun qanday ishlatishni bilishi kerak. Bunga erishish uchun esa inson ham aqliy, ham axloqiy, ham jismonan rivojlanishi kerak”.
Asrlar davomida ta'lim kontseptsiyasi qayta-qayta o'zgardi va moslashtirildi. Dahl lug'atida ta'lim berish "voyaga etmagan bolaning yoshiga qadar moddiy va ma'naviy ehtiyojlarini qondirish; ... hayot uchun zarur bo'lgan hamma narsani o'rgatish, ko'rsatma berish, o'rgatish ..." degan ma'noni anglatadi.
Brokxauz va Efron lug'atida (1892 yildagi tahrirda) ta'lim - bu "kattalarning bolaga yoki yigitga ataylab ta'siri bo'lib, uni shaxs o'z maqsadini amalga oshirishi kerak bo'lgan mustaqillik darajasiga etkazish uchun". yer yuzidagi odam”.
Izohli lug'atda Ozhegov S.I. ta'limni "oilada, maktabda, muhitda singdirilgan va jamoat hayotida namoyon bo'ladigan xulq-atvor ko'nikmalari" deb ta'riflagan.
Zamonaviy pedagogika lug'atida "ta'lim" tushunchasiga ijtimoiy hodisa sifatida quyidagi ta'rif berilgan: "ta'lim" - ijtimoiy-tarixiy tajribani yangi avlodlarga o'tkazishning murakkab va munozarali ijtimoiy-tarixiy jarayoni bo'lib, u tomonidan amalga oshiriladi. barcha ijtimoiy institutlar: jamoat tashkilotlari, ommaviy axborot vositalari va madaniyat, cherkov, oila, ta'lim muassasalari. Bu jarayon ijtimoiy taraqqiyot va avlodlar davomiyligini ta’minlaydi.
"Jismoniy ta'lim-tarbiya".
Mutafakkirlar Uyg'onish davridan boshlab "jismoniy tarbiya" tushunchasiga ta'rif berishga harakat qildilar. "Jismoniy tarbiya" kontseptsiyasining evolyutsiyasi va turli xil talqinlarini kuzatish uchun biz ushbu mavzuning qisqacha tarixiy sharhini o'tkazdik va bizning fikrimizcha, ushbu tushunchaning eng yorqin va aniq ta'riflarini taqdim etdik.
Taniqli chex oʻqituvchisi Yan Amos Komenskiy (1592-1670) jismoniy tarbiyaga katta eʼtibor bergan. U jismoniy tarbiyasiz normal ruhiy rivojlanishni tasavvur qilib bo'lmaydi, deb hisoblardi. Kasal odam har tomonlama rivojlana olmaydi. U "Rasmlardagi aqlli narsalar dunyosi" kitobida jismoniy tarbiyaning mumkin bo'lgan shakllarini yorqin ifoda etgan. U har qanday bolani, kelib chiqishidan qat’i nazar, har tomonlama rivojlangan, jismonan baquvvat shaxs qilib tarbiyalash mumkinligi haqida o‘sha davr uchun dadil fikr bildirdi. Komenskiy asarlarida ta'limning jasur, mutlaqo yangi usullari yaqqol ko'rinib turardi.
Ushbu usullarning asosi jismoniy rivojlanish bo'lib, ularsiz sog'lom odamni tasavvur qilib bo'lmaydi.
“Jismoniy tarbiya jismoniy rivojlanishni amalga oshirish bilan birga bolalarda jismoniy tarbiya va sportga bo‘lgan ehtiyoj va qiziqishni uyg‘otishi kerak. Jismoniy rivojlanish va salomatlikni mustahkamlashning psixofiziologik asoslarini, shuningdek, aqliy, axloqiy va estetik rivojlanishni, sog'lom turmush tarzi ko'nikma va odatlarini rivojlantirishni chuqur tushunishga ko'maklashish.
Jon Lokk (1632 - 1704) - ingliz faylasufi, mutafakkiri va o'qituvchisi "Ta'lim haqida ba'zi fikrlar" (1693) risolasida o'zining pedagogik qarashlarini bayon qilgan.Lokk o'zining hayot va ta'lim maqsadini "Sog'lom tanada sog'lom aql" deb hisoblagan. ." U tarbiyaning bir- biriga bog'liq bo'lgan uchta tarkibiy qismini ajratib ko'rsatdi: jismoniy, ruhni tarbiyalash (axloqiy) va ta'lim. U jismoniy tarbiya inson hayotining birinchi kunlaridan boshlanishi kerak, deb hisoblab, buni kattalarning bolalarga birinchi ta'siri sifatida tushuntirdi.
Geynrix Pestalozsi (1746-1827) to'g'ri tashkil etilgan ta'lim bolalarning barcha insoniy kuchlarini rivojlantirishda yordam berishi kerak, deb hisobladi. Pestalotsi inson tabiatining uch xil kuchlarini ajratdi: aqliy, jismoniy, axloqiy. Bu kuchlar bir tomonlamalikdan qochib, o'zaro bog'liqlikda rivojlanishi kerak.
Amerikalik faylasuf va pedagog Jon Dyui (1859-1952) shaxsning aqliy va jismoniy xususiyatlari meros bo'lib o'tadi, shuning uchun ularni ta'limda aniqlash va keyin o'quv dasturi orqali ishlab chiqish kerak emas, deb hisoblagan. Aksincha, ta'lim jarayonini bolaning qiziqishlari va xohishlariga bo'ysundirish kerak.
Pyotr Frantsevich Lesgaft (1837-1909) rus o'qituvchisi, anatomi va shifokori. U O’zbekistonda jismoniy tarbiya ilmiy tizimining asoschisi.
Lesgaft P.F. jismoniy tarbiyani yosh shaxsning aqliy rivojlanishi va ᠋ axloqiy tarbiyasiga uyg'un yordam beradigan tizim sifatida ta'riflagan ᠋ .
Jismoniy tarbiya nazariyasi va metodologiyasining asosiy tushunchalaridan biri bo'lgan va P.F.Lesgaft tomonidan taklif qilingan "jismoniy tarbiya" kontseptsiyasida ma'lum bir noaniqlik mavjud: "o'quv jarayonini anglatadi, lekin faqat bitta vositadan foydalanishni anglatadi. jismoniy tarbiya - jismoniy mashqlar".
Biroq, "jismoniy tarbiya" tushunchasi ko'pchilik tomonidan jismoniy tarbiyaga nisbatan jismoniy tarbiyadan ancha oldin paydo bo'lgan fizika bo'yicha ta'lim sifatida qabul qilinadi. “Jismoniy” so‘zi “fizika” so‘zidan olingan sifat bo‘lib, “tabiat” degan ma’noni bildiradi. Va tabiat harakatsiz mavjud emasligi sababli , bu tushunchalar ajralmas bo'lib qoldi. Ammo chalkashmaslik uchun "jismoniy madaniyat tarbiyasi" tushunchasini qo'llash to'g'riroq. Barcha ta'lim muassasalarida "jismoniy madaniyat" fani mavjud bo'lib, unda o'quvchilar jismoniy madaniyat bo'yicha tegishli ta'lim oladilar. Shuning uchun kontseptsiyani bunday shakllantirish tarix, matematika va boshqalardagi ta'limga o'xshashlik bilan mantiqiyroqdir. Va keyin “jismoniy madaniyat tarbiyasi” tushunchasining ta’rifi shunday ko‘rinishga ega bo‘ladi: “Jismoniy madaniyat tarbiyasi umumiy ta’limning tarkibiy qismi – shaxsning jismoniy madaniyatini shakllantirish jarayonidir”.
Butovskiy Aleksey Dmitrievich (1838-1917) - Xalqaro olimpiya qo'mitasining asoschilaridan biri, O’zbekistonning taniqli sport arbobi, o'qituvchi. 1910 yilda maktab gigienasi va jismoniy tarbiya bo'yicha xalqaro kongressda u jismoniy tarbiyani jismoniy, ko'p kompleksli, rivojlanishni, qobiliyatlarni talab qiladigan majmui sifatida belgilab berdi. Ularni to'rtta sifatga qisqartirish mumkin: salomatlik yoki kuch (kuch); harakatchanlik va epchillik; tana go'zalligi va tashabbusi; jasorat, dadillik va kuchli iroda axloqiy fazilatlarning mohiyatidir. Bu qobiliyatlarning har biri maxsus mashqlar orqali ega bo'ladi va to'liq jismoniy tarbiya jismoniy takomillashtirishning barcha bu integral sifatlarini rivojlantiruvchi bir xil bo'lmagan mashqlar to'plamidir.
Jismoniy tarbiya - zamonaviy g'oyalar.
Jismoniy tarbiya - bu umumiy ta'limning bir qismi bo'lgan asosiy tushuncha va umuman olganda - insonning butun jismoniy madaniyatining ᠋ .
Barcha ta'lim tizimlari jismoniy tarbiya kabi komponentni o'z ichiga oladi. Aynan shu narsa yoshlarda muvaffaqiyatli aqliy va mehnat faoliyati uchun zarur bo'lgan fazilatlarni rivojlantirishga yordam beradi. Jismoniy va ma’naviy jihatdan sog‘lom, axloqiy jihatdan barkamol yosh avlodni shakllantiradi. Sog'liqni saqlash, ishlash, ijodiy uzoq umr ko'rish va inson umrini uzaytirish uchun bilim va ko'nikmalarga to'liq ega bo'ladi.
Jismoniy tarbiya - bu uch komponent bilan tavsiflanishi mumkin bo'lgan jarayon. Eng keng tarqalgan va keng tarqalgan faoliyat komponenti. Bu vosita harakatlarini o'rgatish, insonning jismoniy fazilatlarini rivojlantirish va takomillashtirishdan iborat. Ammo jismoniy tarbiya tugallanmagan bo'lar edi va agar biz kognitiv yoki intellektual, aqliy, aqliy va boshqa tarkibiy qismlarni e'tiborsiz qoldiradigan bo'lsak, muvaffaqiyatli aqliy faoliyat uchun zarur bo'lgan fazilatlarni shakllantirish, axloqiy va irodaviy fazilatlarni tarbiyalash, ijodiy salohiyatni rivojlantirish vazifalarini hal qila olmaydi. va hissiy - qimmatli.
Sport va pedagogika to‘garaklarida taniqli pedagogika fanlari doktorlari, professorlar Xolodov Jorj Konstantinovich va Evseev Yuriy Ivanovichlar ham o‘z ilmiy ishlarida jismoniy tarbiya tushunchasiga ta’rif beradilar. Biroq, Yu.I. Evseev ushbu kontseptsiyaning ta'rifida faqat faoliyat komponentini hisobga olishni taklif qiladi. Ya'ni, "harakat harakatlarini o'rgatish va insonning jismoniy fazilatlarini rivojlantirish va yaxshilashni boshqarish".
J.K. Xolodov faoliyat komponentiga kognitiv "maxsus bilimlarga jalb qilinganlarning o'zlashtirishi va jismoniy mashqlarga ongli ehtiyojini shakllantirish" ni qo'shishni taklif qilad].
Jismoniy tarbiyaning eng aniq va keng qamrovli ta'rifini L.P. Matveev. U ta’kidlaydiki, “Jismoniy tarbiya jismoniy madaniyat omillaridan yo‘naltirilgan foydalanishning pedagogik jihatdan tartibga solingan jarayonidir.U harakat harakatlarini o‘rgatish (natijada harakat ko‘nikmalari va ular bilan bog‘liq bilimlar shakllanadi)ni o‘z ichiga oladi.Individual jismoniy sifatlar va harakat qobiliyatlarini tarbiyalash. ular bilan bog'liq , shu asosda shaxsiyat xususiyatlarini shakllantirish va rivojlantirishga yordam berish".
"Jismoniy madaniyatga munosabat"
Inson nima va qanday sharoitda qilishi kerak bo'lishidan qat'i nazar, u doimo o'z munosabatini yoki o'zi bajarishi kerak bo'lgan narsaga (jarayonga) yoki nima bilan shug'ullanishi kerakligiga (ob'ektga) munosabat bildiradi. Bunday munosabat qiymatga yo'naltirilgan munosabat deb ataladi. Bizning ishimiz muammosiga nisbatan qadriyat munosabatini jismoniy madaniyat qadriyatlariga munosabat deb hisoblash mumkin. Ular ob'ektiv (moddiy, tarixiy, ijtimoiy munosabatlar, axborot) va sub'ektiv shakllar (jismoniy, ma'naviy, axloqiy, aqliy) bo'lishi mumkin. Agar inson ongli ravishda "jismoniy madaniyat" ob'ektining qadriyatlaridan o'zini rivojlantirish va o'zini-o'zi takomillashtirish maqsadlarida foydalanishga tayyorligini ko'rsatsa, u jismoniy madaniyatga qadrli munosabatni ko'rsatadi, deb da'vo qilish mumkin.
Qadriyatlar inson xulq-atvor motivlarining asosidir. Biror kishining biror narsa qilish istagini yoki aksincha ekanligini anglash va oqlash jarayoni motivatsiya deb ataladi.
"Jismoniy faollik uchun motivatsiya - bu jismoniy tayyorgarlik va ishlashning maqbul darajasiga erishishga qaratilgan shaxsning alohida holati".
Jismoniy madaniyatga munosabat uning motivatsion-qiymatli tarkibiy qismi bo'lib, u ijobiy hissiy munosabat, doimiy qiziqish va tizimli mashg'ulotlarga bo'lgan ehtiyoj kabi ko'rsatkichlar bilan tavsiflanishi mumkin. Jismoniy madaniyat sohasidagi shakllangan bilimlar tizimi, shaxsga axloqiy va irodaviy sa'y-harakatlarni ko'rsatishga yordam beradigan ustun motivlar va e'tiqodlar, jismoniy madaniyatning barcha qadriyatlarini bilish va kundalik hayotida qo'llash istagi. Sog'lom turmush tarzi va jismoniy takomillashtirish uchun maqsadli belgini shakllantirish.
V.V. Pyatkov "Motivatsion-qiymatli komponent jismoniy madaniyat sohasidagi shaxsning dunyoqarashi bo'lgan bilimlarni o'z ichiga oladi va ularni nazariy, uslubiy va amaliy bilimlarga ajratadi. Nazariy bilimlar jismoniy madaniyatning rivojlanish tarixini, rivojlanish qonuniyatlarini qamrab oladi ", deb hisoblaydi. inson tanasining harakat faoliyati va ishlashida vosita harakatlari, jismoniy o'z-o'zini tarbiyalash va o'z-o'zini takomillashtirish.Uslubiy bilimlar savolga javob olish imkoniyatini beradi: "nazariy bilimlarni amaliyotda qanday qo'llash, jismoniy sohada o'zini takomillashtirish. madaniyat." Amaliy bilim “u yoki bu jismoniy mashqlarni, harakat harakatini qanday qilib samarali bajarish kerak” degan savolga javobni tavsiflaydi. Bilim jismoniy tarbiya va sport faoliyati jarayonida shaxsning o‘zini o‘zi bilishi, o‘zini shaxs sifatida anglashi uchun zarurdir. , qiziqishlari, intilishlari, tajribalari”
Shunday qilib, jismoniy tarbiya haqidagi zamonaviy g'oyalar nafaqat uning amaliy mohiyatini, balki shaxsni ijtimoiylashtirish, uning intellektual, psixologik, ma'naviy-ijodiy rivojlanishi va uzoq umr ko'rish masalalarini ham aks ettiradi. Jismoniy tarbiyani ana shunday tushunish insonning jismoniy madaniyatini shakllantirishni ushbu jarayonda yetakchi va maqsadli belgi sifatida belgilash imkonini beradi.
Shunday qilib, jismoniy madaniyat nazariyasi madaniyat nazariyasining asosiy qoidalaridan kelib chiqadi va uning tushunchalariga asoslanadi. Shu bilan birga, uning mohiyati, maqsadi, vazifalari, mazmuni hamda vositalari, usullari va yo‘riqnomalarini aks ettiruvchi aniq atama va tushunchalar mavjud. Asosiy va eng umumiy "jismoniy madaniyat" tushunchasi. Madaniyatning o'ziga xos turi sifatida, umuman ijtimoiy ma'noda, bu odamlarning hayotga jismoniy tayyorgarligini (sog'liqni saqlashni mustahkamlash, jismoniy qobiliyatlarni va harakat qobiliyatlarini rivojlantirish) yaratish ijodiy faoliyatning keng sohasidir. Shaxsiy nuqtai nazardan , jismoniy madaniyat insonning har tomonlama jismoniy rivojlanishining o'lchovi va usulidir.