|
Yosh sportchilarda tezkor chidamlilikni rivojlantirish. Mashg‘ulot jarayonlarida har tomonlama jismoniy tayyorgarlik darajasini, yengil atletika mashqlari yordamida yosh yengil atletikachilarni organizmlariga ta'sirini nazorat qilish, jismoniy sifatlarini rivojlantirish yo‘llari, ularda qo‘llaniladigan mashqlar, usullar va bajarilish shiddatlarini me'yorlashtirish va doimiy nazorat ularning mashg‘ulotlarini zichligini oshirish va mashg‘ulot jarayonlarida samaradorligini ko‘rish mumkin. Mashg‘ulotlarni olib borish jarayonida sport maydonchasining umumiy ahvoli va yo‘lkalar uzunligini ham inobatga olgan holda nazorat qili borish tavsiya etiladi.
Mashg‘ulotida tezkor chidamlilikni rivojlantirish uchun qo‘llanadigan usullar va uslublari, shuningdek bir guruh murabbiylari tomonidan o‘tkazilgan tajriba hamda uning natijalarini ta'riflab bergan.
Aerob xususiyatdagi ishga bo‘lgan chidamlilik darajasi orqali, masofali va o‘zgaruvchan uslublarning tegishli rejimlarini qo‘llash yordamida oshirish mumkin. Oraliqli asosiy uslub shu narsani tashkil qiladiki, nisbatan yuklamali ish bajarilgandan so‘ng dam olish oraliqlari vaqtida yurak urish hajmi eng katta ko‘rsatkichlarga yetadi.
Yosh sportchilarning aerob imkoniyatlarini oshirish uchun muvaffaqiyatli qo‘llaniladigan mashg‘ulot usullaridan biri – bu masofali usuldir. Masofali uslubda yurak qisqarish tezligi 140 zar/daq.dan 170 zar/daq.gacha bo‘lib, yurakning funksional imkoniyatlarini oshirish, kapilyarlar sig‘imini kengaytirish, hamda kislorod iste'mol qilish bilan bog‘liq bo‘lgan jarayonlar imkoniyatlarini oshirish uchun samarali hisoblanadi.
Aerob xususiyatdagi ishda o‘zgaruvchan tezlik bilan ishlash keng qo‘llaniladi. Bunda nisbatan yuqori va nisbatan past tezlik bilan yugurib o‘tiladigan bo‘laklarni o‘zgartirib turish, bo‘laklar shiddatini yurak-qon tomir urishini 160-170 gacha oshirishni hamda oxirida, «kam shiddatli bo‘lakda YuQTU 140-145 gacha kamaytirishini nazarda tutadi» (29,34,36,41)).
Mashqlar davomida YuQTU 130-150 zar/daq atrofida bo‘ladi. Ish kislorod rejimi bo‘yicha shiddatli turg‘un sharoitlarda kechadi va samaradorlikni pasaytirmasdan bajarilishi mumkin.
Asosan past sur'atda to‘liq koordinatsiyali harakatlar bilan suzish qo‘llaniladi. Olimlarning ta'kidlashicha tezkor chidamlilik quyidagi uslublar bilan rivojlantiriladi: ravon yoki masofali uslub. Sportchi 20 daqiqa ichida bir tekis (ravon) rejimda tomir urushi 170-180 zar/daq atrofida bo‘ladi. Quruqlikda 20 daqiqadan 70 daqiqagacha davom etadigan kross yugurishi, chang‘ida yugurish yoki eshkak eshish (3 soatgacha) qo‘llanilganda ish shiddatiga ko‘ra tomir urish tezligi 175-190 zar/daq.gacha oshadi. Bunday ish rejimi umumiy chidamlilikni oshirish uchun samarali hisoblanadi. Ish davomiyligi 45-90 soniya atrofida, ya'ni 50-100 m belgilanadi. Dam olish oralig‘i shunday belgilanadiki, pauza oxirida tomir urishi 120-140 zar/daq. gacha pasayishi lozim. Masofalar o‘rtasida dam olish sust (masofali uslub) yoki faol (o‘zgaruvchan uslub) bo‘lishi mumkin.
XULOSA.
Xulosa qilganda, jismoniy madaniyatni, xususan, jismoniy sifatlarni rivojlantirnshni moxiyatining yuqoriligi va salmoqliligi ko`zga yakkol tashlaiib turibdi. Shuni qayd etish kerakki, jismoniy sifatlar ni rivojlantirishda ularning (kuch, tezkorlik, chaqqonlik, chidamlilik va xokazolarning) barchasini o`zaro o`zviy boglab olib borishni madaniyat ja rayoni takazo qiladi. Lekin sportning ma`lum bir turida muayyan fazilat kuchlirok shakllanadi, rivojlanadi va u yetakchi harakat sifati tarzida nomoyon bo`ladi. Boshqa sifatlar ham nisbatan ri vojlanadi, lekin ular yordamchi, kumakchi harakat sifati tarzida namoyon bo`lishi mumkin. Masalan, sport uyinlaridan basketbolda ayeosan chaqqonlik sifati rivojlanadi deb xisoblansa, tezlik yordamchi sifati tarikasida rivojlanadi. Lekin basketbol chidamlilikni ham madaniyatlashda asosiy vositadir. Ogir atletikachilarda kuch jismoniy sifati yetakchi fa zilat sanaladi. "Siltab kutarish (rkvok)ni ko`p mashq qilish esa tezkorlikni rivojlantiradi. Amaliyotda bu mashqlar orqali chidamlilik va egiluvchanlik ham kumakchi jismoniy sifat tarzida rivojlanishini guvoximiz. Umuman, chaqqon lnkni rivojlantirish uchun ko`prok uyinlardan: voleybol, basketbol, futbol, tennis, stol tennisi, gandbol, xokkey, regbi va boshqalardan foydalanish maqsadga muvofiqdir. Aslida bu uyinlar uchun tezlikning ahamiyati ham ikkinchn darajali emas. Chakkonlikni rivojlantirish esa tez o`zgaruvchan uyin sharoitiga moslasha bilishni, ko`zatuvchanlikni, muljalga to`g`ri olishni, qisqa fursat ichida turli murakkab vaziyatda aniq, to`g`ri tuxtamga kelish, uni xis qilish va o`z harakatlarini shu vaziyatga moslay olishdek hayotiy-zaruriy amaliy harakat malakalarni shakllantiradi.
Velosiped, harakatli uyinlar ham chaqqonlikni rivojlantiradi. Kuchni rivojlantirish uchun biz, odatda akrobatika, gimnastika, ogir atletika, ko`rash, eshkak zshish, o`rta masofaga yugurish, regbi, kulturizm kabi sport turlaridan foydalanishimizga to`g`ri kelmoqda. Aslida shu sport turlarining ayrim mashqlaridan to`g`ri va samarali foyda lanish maqsadga muvofiqdir.
Biz yosh sportchilarda egiluvchanlikni rivojlantirish uchun, odatda, badiiy va sport gimnastikasi mashqlaridan, akrobatikadan, suvga sak rashdan, kulturizmdan va boshqa mashqlardan foydalanimiz. Chidamlilikni rivojlantirish uchun o`rta va uzoq masofalarga yurish, sport yurishi, changida yurish, eshkak eshish, velosipedda yurish va shu bilan birga, ayrim mashqlarni qaytarishlar sonini oshirish bilan erishish mumkin. 300 m. ga 3 marta emas, balki 4 yoki 5 marta so`zish, 30 m. 60 m. 100 m. 200m. 400 m. ga yugurish; shu masofalarga so`zish, velosipedda qisqa masofa ga poyga(git), sport uyinlari, shtangada "siltab kutarish" mashqlarni bajarish tezkorlikni rivojlantirishning asosiy vositasi xisoblanadi.
ADABIYOTLAR
Do'stlaringiz bilan baham: |
