Jismoniy tarbiya gigiyenasi va sportning tibbiy-fiziologik asoslari

Bolalar va o‘spirinlar organizmiga mushak yuklamasi va doimiy tarzda jismoniy tarbiya bilan shug‘ullanishning ta’siri
Jismoniy yuklamaning yurak-qon tomir tizimi, nafas olish tizimi, endokrin tizimi va modda almashinuviga ta’siri haqida nazariy ma’lumotlarga ega ekanligini aniqlash va baholash.
Yurak-qon tomir tizimi funksional holati ko‘rsatkichlari:
- Yurak qisqarishlari tezligi: yurak faoliyati – yurak qisqarishlari maromi bolalar va o‘spirinlar o‘sishi hamda rivojlanishi xarakteri bilan aniqlanadi. Bolalardagi qon aylanish xususiyatari modda almashinuvining o‘ziga xos xususiyatlari bilan bog‘liq. O‘sib borayotgan organizmning kislorodga bo‘lgan ehtiyoji yurak ishi kattalashishini talab qiladi.
- Arterial bosim, yurak-qon tomir tizimi funksional holati ko‘rsatkichi.
- B. Korotkov bo‘yicha auskultativ o‘lchanadi.
Nafas tizimga ta’siri: kattalarga qaraganda, bolalarda jismoniy yuklamalar mobaynida tashqi nafas intensifikatsiyasi nafas olish chuqurligi hisobiga emas, balki nafas olish tezligi hisobiga sodir bo‘ladi. Sistematik tarzdagi mashg‘ulotlar natijasida bolalarda nafas olishning neyrogumoral boshqarilishi yaxshilanadi, nafas olish tizimi ishi bir-biriga moslashishi yaxshilanishi ta’minlanadi.
Endokrin tizimga ta’siri:
Mushak ishi bolalar buyrak usti beziga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. Yuklamaning hissiyotliligi buyrak usti bezlarining sekretor funksiyasi oshishiga olib keladi.
Mushak yuklamasida moslashish reaksiyalarini ta’minlashda gipofiz, oshqozon osti bezi, qaolqonsimon bez va jinsiy bezlar ma’lum va ahamiyatli rol o‘ynaydi.
Modda almashinuvga ta’siri:
Mushak yuklamasi modda almashinuv jarayonlariga katta talablar qo‘yadi.
Bu chiqarish tizimi funksiyasi, avvalambor, buyraklar funksiyasi kuchayishidir, sababi ular qonni metabolizm mahsulotlaridan tozalash orqali qonning kimyoviy tarkibi doimiyligini ta’minlash haqida nazariy ma’lumotlarga ega ekanligini aniqlash va baholash.