Jismoniy madaniyat

1950 yildan miqdoriy yondoshuv rivojlana boshladi

. Bu yondoshuvning asosiy 

mohiyati guruh va tashkilotlarni boshqarishda matematik metodlardan, xususan, mehnat 

operasiyalarini  tahlil  etish,  matematik  modellar  yaratish  uslublari  qo’llandi.  (

Xotorn 

tajribalarining  to’liq  bayoni  qo’llanmaning    "Boshqaruv  texnologiyalari"  bobida 

keltiriladi

) boshqarishda matematik metodlardan, xususan, mehnat operaciyalarini tahlil 

etish,  matematik modellar yaratish uslublari qo’llandi.  Tashkilot boshqaruvi tizimiga 

mutlaqo mos model yaratib bo’lmasada, lekin matematik apparatni qo’llash natijasida 

---

172 

 

boshqaruv  jarayonini  chuqur  bilish  va  ayrim  iqtisodiy  natijalarni  bashorat  qila  olish 

imkoniyati oshadi. 

 

Ehtiyojlar ustunligi nazariyasi negizida kishilar ehtiyojlari va qiziqishlari orqali 

ularning  mehnatlarini  motivlashtirish  g`oyasi  yotadi.  1,2  va  4  yondashuvlar  rahbar 

bilan  xodimlar  o`rtasidan  qarshi  harakatga  olib  keladi.  Natijada  rahbar  va  jamoa, 

rahbar  va  ayrim  xodimlar  ehtiyojlari  o`rtasida  nomuvofiqlikning  paydo  bo`lishiga 

sabab  bo`ladi.  Shu  sababli  rahbar  motivlashtirishni  faqat  ehtiyoj  va  qiziqishlar 

yordamida amalga oshirishi lozim. 

 

Ehtiyojlar ustunligi nazariyasi ham rahbarlardan boshqarishni faqat ehtiyoj va 

qiziqishlar vositasida, ya’ni 3-yondashuv orqali amalga oshirishni talab qiladi. Chunki 

boshqa  yondashuvlarga  qarshi  harakat  bo`lib,  xodimlar  va  jamoa  bilan  rahbariyat 

o`rtasida  ixtiloflarga  olib  kelishi  mumkin.  Yuqoridagilardan  kelib  chiqqan  holda, 

boshqaruvda 

motivlashtirish 

modellari 

va 

strategiyalari 

haqida 

to`xtalib 

o`tsak.Motivlashtirish nazariyasiga asoslanib uning turli modellari ishlab chiqilgan va 

amaliyotda qo`llanib kelinmoqda.  

 

Ularning asosiylari quyidagilardir (1.1-chizma): 

 

 

Bu  yerda  kishilar  uchun  moliyaviy  dastak  mukofot  va  jazo  qo`llaniladi.  Bu 

“shirin  kulcha”  va  “qamchi”  taktikasidir.  Ba’zi  hollarda  bunday  yondashish  to`g`ri 

bo`lishi  mumkin,  ammo  uning  samarasi  juda  qisqa  bo`ladi.  Boshqa  hollarda  esa,  u 

kishilar  o`rtasidagi  munosabatga  putur  yetkazishi  mumkin.  Bu  modelning  muallifi 

amerikalik psixolog Emirson Mayo bo`lib, uning negizida quyidagi g`oya yotadi.