|
2.Rahbarning ish sharoitini bayon etish metodi.
Rahbarning ish sharoitini bayon etish metodiuning faoliyat mahsulini tahlil qilish
metodi ham deb yuritiladi. Bu metod psixologiyada inson xotirasi, tafakkuri, qobiliyati
va xayolining xususiyatlarini aniqlash maqsadida keng qo‘llaniladi. Odam chizgan
rasmlar, yasagan o’yinchoqlar, modellar, tayyorlangan narsalar, tikkan qo’g’irchoqlar,
to‘qib, so‘zlab berilgan hikoyalar, texnik konstruksiyalar chizmasini tushunish kabilarni
tahlil qilish orqali ularning mantiqiy xotirasi, tafakkuri, badiiy va adabiy qobiliyati,
ijodiy xayoli, texnik ijodi yuzasidan materiallar to‘plash mumkin. Mazkur metodida ijod
mahsulini yaratgan jismoniy shaxs bevosita ishtirok etmaydi. Tekshiriluvchi bilan
tekshiruvchi o‘rtasida muloqot o’rnatish uchun shaxsning psixikasi to‘g‘risida sirtdan
muayyan hukm va xulosa chiqariladi. Tekshiruvchi (rahbar, o‘qituvchi, murabbiy,
psixolog) ekspert tariqasida shaxslar ijodiyotiga baho beradi, bunda mehnat
mahsulining shakli, mazmuni, sifati, originalligi, hajmi, xususiyati bilan keskin tafovut
qilishi nazarda to`tiladi.
Ijodiy faoliyat mahsullarini tahlil qilish orqali har xil yoshdagi va kasbdagi
odamlarning psixik xususiyatlari to‘g‘risida ma’lumotlar to‘plash mumkin. Faoliyat
mahsulotlarini o‘rganish inson ruhiyatini o‘rganish metodlari ichida o‘ziga xos o‘rinni
tashkil etadi. Shuni ta’kidlab o’tish joizki, inson ruhiyatini o‘rganish yuqorida bayon
qilingan metodlardan tashqari yana ayrim qo’shimcha metodlardan ham foydalaniladi.
E’tirof etish joizki, qo‘llanilayotgan har bir metodning o‘ziga xos ijobiy, afzal tomonlari
bilan birgalikda qiyin va salbiy tomonlari ham mavjud. Shu bois konkret shaxs
ruhiyatini o‘rganish vaqtida yakka metodlar natijalari bilan kifoyalanib qolish mumkin
emas.
Ruhiyatni tekshirishda atroflilik, dinamiklik, ob’ektivlik, tekshiriluvchining yosh
xususiyatlarini inobatga olish va boshqa tamoillarga suyanish darkor.
Faoliyat mahsulotlari va jarayonlarini tahlil etish yo`llari bo‘lib, unga
B.G.Ananev xronometriya, profesiografiya, bajarilgan ishlar va buyumlar bahosini
izohlashlarni kiritadi. Boshqaruv psixologiyasining bu guruhidan quyidagi usullar
muhim ahamiyatga ega. Topshriqlar tahlili - bu kuzatilayotgan inson va uning yashirin
kasbiy xulqining yo‘nalganligini psixologik jihatlarini tadqiq qilish metoddir.
Topshiriqlarni tahlil etish metodi F.Teylor tomonidan ishlab chiqilgan bo‘lib, tasvirlash
va tahlil etish maqsadida qo‘llanilgan. Topshiriqlarni tahlil etish hamda bajarilgan
ishlarni tahlil etish metodi ham muxandislik psixologiyasida keng qo‘llaniladi.
E.Mak-Kormik va uning kasbdoshlari metallurgiya sanoatiga xos bo‘lgan 250 ta
kasb turlarini tahlil etish uchun faoliyatlar ro‘yxatini ishlab chiqishdi. Olingan
ma’lumotlarni faktorli tahlil qilish yo`li bilan qayta ishlash orqali 14 ta omil ajratildi va
bu omillar "pozitsion tahlil so‘rovnomasi"ni loyihalashtirishga asos bo’ldi (RAQ). RAQ
187 elementdan iborat bo‘lib, ular mehnat xulqining asosiy shakllari hamda turli
jihatlarini o‘z ichiga oladi. Ayrim jihatlarga tegishli misollarni keltiramiz: yozma
topshiriqni ko‘rsatmasiga asoslangan holda bajarish, klaviaturadan foydalanish,
konsultasiyalarda qo‘l ostidagi ishchilar miqdori va boshqalar. RAQ metodi asosida
28
to‘plangan ma’lumotlarni tahlil etishda tadqiqotchi har bir bo’limlar bo‘yicha javoblarni
oladi. Ta’kidlash kerakki, RAQ - topshiriqlar emas, balki bajarilgan ishlar tahlili metodi
bo‘lib, ishchilarni tanlash muammosini hal etishda qo‘llaniladi. RAQ ishchilarni
o‘qitish, malaka oshirish va ma’muriy jihatdan o‘zgarishlarida qo‘llaniladi. Kasbiy
tahlilning yana bir muammosi kritik voqealar metoddir. Uning mohiyati shundaki,
tadqiqotchi ishchining qoniqarsiz xulqini tasvirlaydi.
Ushbumavzudabilimberishmetodlarihaqidaemas,
balkifanuchun,
uningrivojlanishiuchunzarurbo‘lganma’lumotlarnito‘plashdagiqo‘llaniladigantadqiqot
metodlarihaqidaso‘zboradi.
Tadqiqiy metodlarning 2 ta turi mavjud:
1.Longityud
2.Kesimli
Do'stlaringiz bilan baham: | 
