Jismoniy madaniyat” kafedrasi samisi o‘quv uslubiy kengashida muhokama etilgan O‘uk raisi Mirzayev Q. J. Bayonnoma №1 avgust 2019 yil. «Boshqaruv psixologiyasi»

4)raqobat – odatda bir tomonning ikkinchisi ustidan ustun kelishi hisobiga boshqasining batamom yengilishini nazarda tutadi. Ya’ni, bunda “Men yutishim uchun sen mutloq yengilishing shart” degan tamoyil ustivor bo`ladi. Bunday usul albatta, psixologik nuqtai nazardan samarasiz va noto`g`ri bo`lsa ham, ayrim holatlarda masalaning aynan shu tarzda yechilishi boshqalarning iqtidori yoki irodasining kuchayishiga sabab bo`lishi mumkin. Masalan, oilaviy majoroda kelin agar nohaq bo`lib, yoshligi tufayli arazlab, barchaning dilini xira qilishi va ushbu vaziyatda baribir qaynonaning sabr bilan ustun kelishi, baribir aytganini qildirishi yosh kelinchakning kelgusini shu kabi xatti-harakatni boshqa qaytarmasligi uchun saboq bo`lishi mumkin;
5)hamkorlik – bu nizoni xal qilishning shunday usuliki, bunda ikkala tomonning shaxsiy manfaatlari nizoni keltirib chiqargan muammodan ustun qo`yiladi. Bunday holatlarda nizokashlar bir tomon manfaatining inobatga olinmasligi, ikkinchi tomonning boshqa manfaatini yerga urishini tushungani uchun ham murosa yo`li to`g`ri ekanligi, yaxshisi mavjud muammmoni yechishga teng kirishish lozimligi fikriga kelib to`xtaydilar.
Shunday qilib, real hayotda nizoning kelib chiqishi, uning qanday kechishi va yechimi uni keltirib chiqargan vaziyatdan ham ko`ra, ushbu vaziyatda ishtirok etayotgan insonlarning unga nisbatan sub’yektiv munosabatlariga bog`liq bo`ladi. Tashkilot va ishlab chiqarishdagi nizolar kishilar kayfiyatiga salbiy ta’sir qiladi va ularning ish qobiliyatini pasaytiradi, jamoadagi «ruxiy iqlim»ni yomonlashtiradi, kadrlar qo`nimsizligini ko`paytiradi. Shuning uchun bu masalalarga doimo e’tibor berish, mehnat jamoalarini boshqarishni, kadrlar turg`unligini tahminlovchi shartlardan biridir. Ishlab chiqarishda nizoli vaziyatlar oldini olishning barcha imkoniyatlaridan foydalanish lozim.
Boshqarish jarayonida nizo –bu rahbar, ichki va boshqa xodimlar o`rtasida muayyan masalalarni hal qilishda tomonlarning bir-biri bilan bir yechimga kela olmaganligi tufayli vujudga keladigan vaziyatdir.
Nizo qanday xarakterga ega bo`lmasin va u qay darajada katta bo`lmasin, barcha holatlarda nizoning sabablari hamda uni vujudga keltirgan holatlar diqqat bilan taxlil qilinishi lozim. Rahbar xar bir aniq vaziyatning tagiga adolat va ob’yektivlik bilan tegishli xulosalar chiqarishi kerak.
Rahbar faoliyatidagi eng muammoli masalalardan biri-bu xodimlar bilan bo‘ladigan ziddiyat, nizolar.
Ushbu masala bo‘yicha taniqli psixologlar A.A.Ershov,¹⁷ I.M.Kichanovalar¹⁸ bir necha ishlarni amalga oshirganlar va rahbarlarda nizoga nisbatan konstruktiv munosabatlarni shakllantirish, ziddiyat ham boshqaruvning asosiy vositasi ekanligini anglatish, nizolarni bartaraf etilmasa jamoadagi ishni to‘g‘ri yo‘lga solish qiyin ekanligini tushuntirish masalalariga to’xtalib o’tganlar.

Mutaxassislar tadqiqotlarining ko`rsatishicha, ruxiy iqlim yaxshi bo`lgan hamda intizom ancha yuqori bo`lgan joyda faqat iqtisodiy ko`rsatkichlar yuksak emas, balki nizolar ham anchagina kam, xodimlarning o`z mehnatidan katta qoniqish olayotgani ko`zga tashlanib turadi(5.3-rasm).

Xodimlar noroziligi yuksak talabchanlik va ishlab chiqarishing bahzi jixatlarini yaxshilash, bu bilan mexnat unumdorligini oshirish istagining natijasi sifatida ijobiy sabablarga ham ega bo`lishi mumkin. Jamoa a’zolarining printsipalligi hamda kamchiliklar bilan murosa qilmaslik istagi jamoaning yuksak faolligi tashabbusi tufayli yuzaga keladi.