Жисмоний шахсларнинг меҳнатга ҳақ тўлаш шаклидаги даромадларини солиққа тортишни такомиллаштириш

2.3.2-jadval 

Xazorasp tumani mahalliy byudjeti daromadlarida 

jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig’ining o’rni 

 

Ko’rsatkichlar 

2010 yil 

2011 yil 

2012 yil 

mln.so’m  %da  mln.so’m  %da  mln.so’m 

%da 

Daromadlar - jami 

21053,7  100,0  22926,5  100,0  34299,8 

100,0 

Jismoniy shaxslardan 

olinadigan daromad 

solig’i 

4795,7 

22,8 

5495,4 

24,0 

6660,8 

19,4 

 

Manba: Xazorasp tuman DSI xisobot ma’lumotlari.

 

Jadval ma’lumotlaridan ko’rinib turibdiki, Xazorasp tumani mahalliy byudjeti 

daromadida  jismoniy  shaxslardan  olinadigan  daromad  solig’i  2010  yilda  jami 

daromadlarga  nisbatan  22,8 foizni, 2011  yilda  24,0  foizni  tashkil  etgan  bo’lsa, 

2012 yilda 19,4 foiz bo’lganligini ko’zatish mumkin. 

Jismoniy  shaxslar  daromadlaridan  olinadigan  soliqning  davlat  byudjeti 

daromadlarida tutgan o’rni va ahamiyatini, shuningdek, uning Jizzax viloyati soliq 

tshumlari  tarkibidagi  ahamiyatini  o’rganish  natijasida  xulosa  qilish  mumkinki, 

ushbu  soliqni,  jumladan,  jismoniy  shaxslarning  mehnatga  haq  to’lash  shaklidagi 

daromadlarini  soliqqa  tortishning  amaldagi  mexanizmini  o’rganish  dolzarb 

ahamiyat kasb etadi.  

Respublikamiz  iqtisodiyotida  unchalik  ahamiyat  kasb  etmaydigan  soliqlar 

ham mavjudki, ularni aholi daromad solig’i to’lagandan so’ng qolgan daromadlari 

hisobidan  to’laydi.  Bularga  mol-mulk  solig’i  yoki  turar  joylarni  majburiy 

sug’urtalash  uchun  sug’urta  badali  va  hokozalar  misol  bo’la  oladi.  Mol-mulk 

solig’iga  alohida  to’xtaladigan  bo’lsak  haqiqatdan  bu  soliqni  to’lashni  asosiy 

manbai faqatgina boshqa majburiy soliqlar va to’lovlar amalga oshirilgandan so’ng 

amalga oshirilishi lozim. Aynan shu soliq turi va shahar joylardagi er solig’i soliq 

to’lashga  ob’ekt  bo’lsada,  ob’ektga  nisbatan  soliq  to’lash  manbai  ish  haqidan 

ma’lum soliqlar va majburiy to’lovlarni amalga oshirgandan so’ng to’lashlari shart. 

---

65 

 

Aks  holda,  yoki  mulkdan  ajrashi  kerak,  yoki  moliyaviy  jarimalar  bilan  qo’shib 

to’lashi kerak.  

Ma’lumki,  mazkur  soliq  va  to’lovlar  aholi  real  daromadini  kamaytirishga 

olib  keladigin  resurslar  yig’indisidir.  Xulosa  qilib  aytadigan  bo’lsak,  aholidan 

olinadigan daromad solig’i barcha soliqlar va soliq vazifasini bajaruvchi majburiy 

to’lovlar  ichida  eng  yuqori  miqdorini  tashkil  etmoqda.  Shunday  ekan,  aholidan 

olinadigan  daromad  solig’ining  ob’ektiv  zarurligi  soliqqa  tortishning  «vujudga 

kelish  manbalaridan  qat’iy  nazar  barcha  daromadlarni  soliqqa  tortilishi»  orqali 

byudjet  daromadlarini  tashkil  etishdan  kelib  chiqadi.  Chunki  byudjet  manfaatlari 

va  uning  taqchillik  darajasini  (kamomadini)  birmuncha  kamaytirish  nuqtai-

nazaridan ham aholi daromadlarining soliqqa tortilishi ob’ektiv zaruriyatdir. 

Jismoniy shaxslar daromadidan olinadigan soliqlar bo’yicha imtiyozlari 

samaradorligini baholash tartibini takomillashtirish masalalariga bag’ishlangan 

mazkur bitiruv malakaviy ishining