Jip hám shiyki ónimlerdiń siziqli tiġizliġİ Laboratoriya jumısınıń maqseti

1-LABORATORIYALIQ JUMIS
JIP HÁM SHIYKI ÓNIMLERDIŃ SIZIQLI TIĠIZLIĠİ
Laboratoriya jumısınıń maqseti: Jip hám shiyki ónimler sızıqlı tıġızlıġı haqqında maġlıwmatlardı úyreniw.
Laboratoriya sabaġı ushın kerek bolatuġın qurallar hám materiallar: Mısal hám máseleler,O’zRST-604-2001.


Tapsırma

1. 
   Jip hám shiyki ónimler sızıqlı tıġızlıġın anıqlaw boyınsha máseleler sheshiw
   

(2-tablitsa).

2. 
   Shiyki ónimler hám jip sızıqlı tıġızlıġı ólshew birliklerin úyreniń.
   
3. 
   Túrli ólshew dizimlerinde sızıqlı tıġızlıqtı qayta esaplaw usılları menen tanısıń.
   
4. 
   Tala uzınlıġı konvenciyasın keltiriń hám onı túsindiriń.
   

Úyde: Laboratoriya jumısı boyınsha esabat tayarlań.


Tiykarġı maġlıwmatlar
Sızıqlı tıġızlıq shiyki ónimler hám jip qásiyetleriniń tiykarġı kórsetkishlerinen biri esaplanadı.
1 km uzınlıqtaġı ónimniń grammlardaġı massası oniń sızıqlı tıġızlıġın bildiredi hám ol tómendegi formula menen anıqlanadı.
(g/km)
Sİ diziminde sızıqlı tıġızlıqtı ólshew birligi sıpatında teks qabıl etilgen. Ónim uzınlıġınıń massasına qatnası onıń nomerin ańlatadı. Ol tómendegi formula menen anıqlanadı:
(m/g; mm/mg; km/kg)
Sızıqlı tıġızlıq penen nomer ortasında tómendegishe baylanıs bar:

Tala, shiyki ónimler hám jiptiń sızıqlı tıġızlıġı tómende keltirilgen ólshew birlikleri arqalı ańlatılıwı múmkin.
Tala - mteks (mg/km)
Talalı qatlam, xolstcha, pilte - kteks (kg/km)
Pilik, jip - teks (g/km)

Joqarıdaġı formulalarġa berilgen mánislerdi qoyıp mısallardı sheshiń hám 2-tablitsanı toltırıń.

2-tablitsa

t/r	Uzınlıq, m	Massa, g	Sızıqlı tıġızlıq (teks, kteks)	Nomer	İngliz nomeri	Ónimniń atı
1.	1	430	430	0,0023		Xolst
2.	100	2,2				Jip
3.	5	20			0,14	Pilte
4.		2,85	570			Pilik
5.	500	10				Jip
6.	10	6,66				Pilik
7.		1,538	15,4		38,3	Jip
8.	5		3,57			Pilte
9.	1	400		0,0025		Xolst
10	100		29,4			Jip

Túrli ólshew dizimlerinde sızıqlı tıġızlıqtı qayta esaplaw tablitsası

3-tablitsa

Kórsetkishler	Qayta esaplaw teńlemeleri
	Teks
teks

Bul tablitsada basqa ólshew dizimine ótiw ushın paydalanılatuġın koeffitsientler keltirilgen.
Bul jerde, - metrik nomer;
- ingliz nomeri (paxta ushın).
Mısal: eger =1,8 bolsa, sızıqlı tıġızlıq
tekske teń boladı

yamasa


PAXTA TALASINIŃ KLASSİFİKATSİYASİ HÁM NORMALIQ KÓRSETKİSHLERİ. XIMIYALIQ TALALAR
Laboratoriya jumısınıń maqseti: Paxta talasınıń klassifikatsiyası hám norma kórsetkishlerin úyreniw. Ximiyaliq talalar menen tanısıw.
Laboratoriya sabaġı ushın kerek bolatuġın ásbaplar hám materiallar: O’zRST-604-2001.
Tapsırma

1. 
   Paxta talasınıń klassifikatsiyasın úyreniń.
   
2. 
   Paxta talasınıń normalıq kórsetkishlerin (tip, sort, klass) úyreniń.
   
3. 
   Toqımashılıq sanaatında isletiletuġın ximiyalıq talalardı úyreniń. Ximiyaliq talalar qásiyetleriniń abzallıq hám kemshiliklerin kórsetiń.
   

Úyde: Laboratoriya jumısı boyınsha esabat tayarlań.
Studentler WR VM janındaġı «Sifat» orayı tayarlaġan hám WR VM janındaġı standartlastırıw, metrologiya hám standartlastırıw mámleketlik orayı tastıyıqlaġan paxta talasınıń mámleketlik standartı O’zRST-604-2001 menen tanısadı.
O’zRST-604-2001paxta talasınıń texnikalıq shártleri esaplanıp, onda paxta talasınıń klassifikatsiyasına muwapıq normalıq talaplar keltirilgen.
Paxta talası uzınlıġı boyınsha 9 tipke bólinedi:1a;1b;1;2; 3; 4;5;6; 7.
1a;1b;1;2 hám 3 tipler uzın talalı, 4;5;6; 7 tipler bolsa orta talalı paxta esaplanadı.
Hár bir tiptegi paxta talası reńi, sırtqı kórinisi hám daqlarına qarap bes sortqa bólinedi: Birinshi (I), Ekinshi(II), Úshinshi(III), Tórtinshi(IV) hám Besinshi(V).

Sortları boyınsha talanıń reńi hám sırtqı kórinisi norma kórsetkishleri

4a-tablitsa

Sanaat sortı	Talanıń tipleri boyınsha reńi hám sırtqı kórinisi
	1a;1b;1;2; 3	4;5;6; 7
I	Aq yamasa tabiyiy nimrang aq túsli yamasa paxtanıń selektsion sortı yaki óstiriletuġun aymaġına baylanıslı bolġan nimrang. Jipek tárizli, jıltıraq hám tıġız kóriniste	Aq yamasa tabiyiy nimrang aq túsli
II	Tınıq emes aq reńnen nimrang túske shekem hám úlken bolmaġan sarı daqli, jıltırlıġı, jipek tárizliligi hám qalıńlıġı birinshi sortqa qaraġanda tómenirek	Tınıq emes aq reńnen ashıq sarı, daqlı nimranggacha
III	Tiniq emes aq reńnen nimrang túske shekem yamasa sarġısh daqları bolġan tegis emes sarġısh reńge shekem. Kúlreńlew túsli, derlik jaltıramaydı	Tınıq emes aq reńnen sarġısh daqli nimrang, sarġısh reńge shekem, nursız, kúlreńlew túsli
IV	Sarı yamasa kúlreń aralasqan tegis emes sarġısh túsli hám qońır daqlı. Jaltıraqlıġı joq	Tınıq emes aq reń hám nimrangdan kúlreń túsli sarġısh nimranggacha hám qońır daqli
V	Qońır reńnen daqlı sarı reńge shekem. Kúlreń	Tınıq emes aq, yamasa tınıq emes nimrangdan qoń ır daqlı aniq sarıġa shekem. Kúlreń

Paxta talası nuqsanları hám patas aralaspalarınıń muġdarına qaray bes klasslarġa bólinedi: Joqarı, Jaqsı, Orta, Ápiwayı hám Patas.