Jinoyat huquqi va kriminologiya

 

Ammo  sud  amaliyotida  bitta  moddaning  turli 

qismlarida  nazarda  tutilgan  turli  vaqtlarda  sodir  etilgan  bir-biridan  tamoman 

alohida-alohida  bo’lgan  jinoyatlar  uchun  jazo  tayinlashda  sodir  qilingan 

jinoyatlarning eng og’iri bilan jazo tayinlashdek jiddiy xatolar juda kam bo’lsa-da 

uchrab turadi. 

 

Jinoyat  huquqi  nazariyasida  jinoyatlarning  ideal  jami  va  jinoyatlarning  real 

jami  tushunchalari  mavjud.  Yuqorida  nomi  qayd  qilingan  Oliy  sud  Plenumi 

qarorida  ham  bu  tushunchalarga  to’xtalib  o’tilgan  bo’lib,    jinoyatlar  real  majmui 

ikki  va  undan  ortiq,  har  qaysisi  Jinoyat  kodeksi  Maxsus  qismi  turli  moddalarida 

(moddasi  turli  qismlarida)  nazarda  tutilgan  muayyan  jinoyat  tarkibini  tashkil 

etuvchi, jinoiy qilmish sodir etilganda mavjud bo’ladi.  

 

Jinoyatlar  ideal  majmuida  esa,  aybdorning  bitta  xatti-harakatida  Jinoyat 

kodeksi  Maxsus  qismi  turli  moddalarida  (moddasi  turli  qismlarida)  nazarda 

tutilgan  kamida  ikkita  jinoyat  tarkibi  belgilari  mavjud  bo’lib,  qilmish  ushbu 

normalardan birortasi bilan ham to’liq qamrab olinmaydi. 

 

V.P.  Malkov  jinoyatlarning  ideal  jami  sun’iy  ravishda  tuzilgan  yuridik 

konstruksiya bo’lmasdan shaxsning bir harakati bilan ikki yoki undan ortiq jinoyat 

sodir etish natijasidir - deb yozadi. M.M. Isayev, N.D. Durmanovlar jinoyatlarning 

ideal  jami  aybdorning  bir  harakati  bilan  ikki  yoki  undan  ortiq  jinoyat  tarkiblarini 

bajarishidir,  desa,    Krasikov  Y.А.  Jinoyat  kodeksi  Maxsus  qismining  turli 

moddalari  bilan  qo’riqlanadigan  turli  obyektlariga  zarar  yetkazish  yoki  har  xil 

yoxud  bir  qancha  oqibatlarni  kelib  chiqishi  bilan  bog’liq  bo’lgan  yagona  jinoiy 

qilmishdir

1

, deb yozadi. 

 

Bu borada mamlakatimiz olimlaridan M.H. Jiyanov salmoqli ish olib borgan 

va  u  jinoyatlar  ideal  jami  hamda  jinoyatlar  real  jami  tushunchalarini  Jinoyat 

kodeksida  norma  darajasida  belgilab  qo’yishni  taklif  qilgan:  “Jinoyat  kodeksi 

Maxsus  qismining  turli  moddalarida  yoki  bitta  moddasining  turli  qismlarida 

nazarda  tutilgan  javobgarlikka  tortilladigan  ikki  yoki  bir  necha  jinoiy  qilmishni 

                                                             

1

 Usmonaliyev M. Jazo tayinlash. O’quv qo’llanma. – T.: “Yangi asr avlodi”, 2003. – 37-b. 

---

19 

 

turli vaqtlarda sodir etish, agarda ulardan birortasi uchun ham shaxs hali sudlangan 

bo’lmasa, jinoyatlar real majmui deb topiladi.  

 

Bir  harakat  bilan  Jinoyat  kodeksi  Maxsus  qismining  turli  moddalarida 

nazarda  tutilgan  ikki  yoki  bir  necha  jinoiy  qilmishni  sodir  etish  jinoyatlar  ideal 

majmui deb topiladi”

1

. 

 

M.H.  Jiyanov  jinoyatlar  ideal  jami  va  jinoyatlar  real  jami  tushunchalarini 

huquqiy  norma  sifatida  belgilab  qo’yish  orqali  ushbu  qoidalarni  jazo  tayinlashga 

ham  tadbiq  etishni  taklif  etgan.  Chunki,  uning  fikricha  jinoyatlar  ideal  jamining 

ijtimoiy  xavflilik  darajasi  jinoyatlar  real  jamining  ijtimoiy  xavfliligidan  kamroq. 

 

Jinoyatlar  real  jami  va  ideal  jamining  bir  necha  jinoyatlar  uchun  jazo 

tayinlashdagi o’ziga xos xususiyatlarini keyingi paragraflarda ko’rib chiqamiz. 

 

 

 

                                                             

1

 Batafsil qarang: Jiyanov M.H. Bir qancha jinoyat sodir etganlik uchun javobgarlik muammolari: 12.00.08-Jinoyat 

huquqi va kriminologiya; yuridik fanlar doktori ilmiy darajasini olish uchun yozilgan dissertatsiya / Ilmiy 

maslahatchi: M.H.Rustamboyev. – T., 2012. 157-bet 

---

20