Jinoyat huquqi va kriminologiya

I BOB. JINOYAT HUQUQIDA BIR NECHA JINOYATLAR UCHUN JAZO 

TAYINLASH TUSHUNCHASI, TARTIBI VA UNDA ODILLIK PRINSPINING 

NAMOYON BO’LISHI 

1.1. Bir necha jinoyat uchun jazo tayinlash asosi sifatida jinoyat huquqida bir 

qancha jinoyatlar sodir etish holatlari, turlari va yuridik tavsifi 

 

Mamlakatimizni demokratik yangilashning bugungi bosqichdagi eng muhim 

yo’nalishlaridan biri bu – qonun ustuvorligi va qonuniylikni mustahkamlash, shaxs 

huquqi  va  manfaatlarini  ishonchli  himoya  qilishga  qaratilgan  sud-huquq  tizimini 

izchil  demokratlashtirish  va  liberallashtirishdan  iboratdir

1

.  Ushbu  maqsadni 

ro’yobga  chiqarishda,  albatta  jinoiy-huquqiy  qonunchilikni  takomillashtirish  ham 

alohida  ahamiyat  kasb  etadi.  Zero,  jinoyatchilikning  oldini  olish  va  uni  imkoni 

boricha  kamayitirish  demokratik  fuqarolik  jamiyati  qurishning  muhim 

mezonlaridan  biridir.  Bu o’rinda esa,  jinoyat  uchun jazo tayinlash  instituti o’ziga 

xos  o’ringa  ega.  Chunki,  yuqorida  qayd  etilganidek,  jinoyat  uchun  jazoning 

muqarrarligi  uning  oldini  olishda,  shaxsni  qonunga  hurmat  va  itoat  ruhida 

tarbiyalashda katta o’ringa ega.  

 

Ma’lumki,  bir  shaxs  tomonidan  bir  necha  jinoyatlar  sodir  etilishi  insoniyat 

tarixining  har  qanday  davrida  mavjud  bo’lgan  va  u  o’zining  ijtimoiy  xavfi 

yuqoriligi bilan ajralib turadi. Bir necha jinoyatlar uchun uchun jazo tayinlashning 

asosi  bo’lib  ikki  va  undan  ortiq  jinoyatlarning  bir  shaxs  tomonidan  sodir  etilishi 

hisoblanadi.  Shundan  kelib  chiqqan  holda,  avvalo,  tadqiqot  doirasida  bir  necha 

jinoyatlar  tushunchasi,  uning  turlari,  xususiyatlarini  ko’rib  chiqishimiz  zarur.  Bu 

esa,  mamlakatimiz  Jinoyat  kodeksining  bir  qancha  jinoyatlar  sodir  etish 

to’g’risidagi  VIII  bobini  atroflicha  tahlil  qilishni  taqozo  etadi.  Shu  o’rinda  aytish 

kerakki,  bir  necha  jinoyatlar  sodir  etish  holatlari  bir  qator  mamlakatimiz  va  xorij 

olimlari tomonidan tadqiq qilinib, o’ziga xos qarashlar va fikrlar ilgari surilgan. 

                                                             

1

 Karimov I.A. O'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasi va Senatining qo’shma majlisidagi 

“Mamlakatimizda demokratik islohotlarni yanada chuqurlashtirish va fuqarolik jamiyatini rivojlantirish 

konsepsiyasi” nomli ma’ruzasi. – T.: “O’zbekiston”, 2010. 8-bet. 

---

9 

 

 

Jinoyat  huquqida  “bir  qancha  jinoyatlar”  va  “bir  necha  jinoyatlar” 

tushunchalari  mavjud  bo’lib,  ular  haqida  to’xtalsak.  Chunki,  bitiruv-malakaviy 

ishining  o’rganish  obyekti  bevosita  bu  tushunchalar  bilan  bog’liq.  Amaldagi 

Jinoyat kodeksida ushbu tushunchalarning aniq bevosita ta’riflari keltirilmagan va 

ushbu  tushunchalar  bir-biri  bilan  bir  ma’nolidek,  ko’rinsa-da,  ular  mustaqil 

tushunchalardir.  Chunki  “bir  necha  jinoyat”  tushunchasining  huquqiy  ma’nosiga 

to’xtalsak, u  “bir qancha” jinoyat tushunchasiga nisbatan tor ma’nodagi tushuncha 

bo’lib,  agar  bir  qancha  jinoyat  sodir  etish  takroran  jinoyat  sodir  etish,  jinoyatlar 

majmui  va  retsidiv  jinoyatlarni  qamrab  olsa,  O’zbekiston  Respublikasi  Jinoyat 

kodeksi  59-moddasining  mazmuniga  ko’ra,  “Shaxs  tomonidan  Jinoyat  kodeksi 

Maxsus  qismining  turli  moddalarida  nazarda  tutilgan  ikki  yoki  undan  ortiq 

jinoyatlarni  sodir  etib,  ularning  birortasi  uchun  shaxs    sudlangan  bo’lmasa”  bir 

necha  jinoyat  sodir  etish  deb  topiladi.  Chunki,  takroran  jinoyat  sodir  etish, 

jinoyatlar  majmui  turli  moddalarda  nazarda  tutilgan  jinoyatlarni  qamrab  olgani 

holda, bir necha jinoyat sodir etganlik uchun jazo tayinlanadi. 

 

“Bir qancha jinoyatlar” atamasi xususida ham ko’plab olimlar tomonidan har 

xil  fikrlar  bildirilgan  bo’lib,  jumladan  А.M.Yakovlevning      fikriga  ko’ra,  bir 

qancha  jinoyat  sodir  etish    tushunchasi  takroran  jinoyat  sodir  etish,  retsidiv 

jinoyatlar    va  jinoyatlar  majmuida  namoyon  bo’ladi.  P.S.  Dagel  esa,  bir  qancha 

jinoyat  sodir  etish  deganda,  “ikki  yoki  undan  ortiq  jinoyatlarni”  yoki    “bir  necha 

jinoyatlarni  sodir  etish”ni    nazarda  tutadi.  N.А  Bekbergenov  tomonidan  esa,  bir 

qancha  jinoyat  sodir  etishda  uning  miqdor  ko’rsatkichlari  emas,  balki  har  bir 

qilmishning    mustaqil  huquqiy  ahamiyatga  ega    ekanligi,  uning  asosiy  va  zaruriy 

belgisi sifatida ta’kidlanadi

1

. 

 

Bu  borada  yuridik  fanlar  doktori  M.H.  Jiyanovning  ta’rifi  alohida  e’tiborga 

loyiq va u ushbu ta’rifni Jinoyat kodeksida mustahkamlashni taklif qiladi: “Jinoyat 

kodeksi Maxsus qismining bir moddasida yoki bir moddasining bitta qismida yoki 

turli qismida yoxud turli moddalarida nazarda tutilgan, jinoiy huquqiy ahamiyatini 

                                                             

1

 Бекбергенов Н.А. Назначение наказания по совокупности преступлений и приговоров.: Автореф. дисс. ... 

канд. юрид наук.-Казахстан: Алма-Ата, 2002.- с. 7. 

---

10 

 

yo’qotmagan ikki yoki undan ortiq jinoyatlarning bir vaqtda yoki turli vaqtlarda bir 

shaxs tomonidan sodir etilishi bir qancha jinoyat sodir etish deb topiladi”

1

. 

 

Yuqoridagi  fikrlardan  ko’rishimiz  mumkinki,  ushbu  muammoni  tadqiq 

qilgan  olimlarning  barchasi  bir  qancha  jinoyatlar  kamida  ikkita  jinoyatdan  iborat 

bo’lishini va bu jinoyatlar yagona subyekt tomonidan sodir etilishini ta’kidlaydilar. 

 

O’zbekiston  Respublikasi  Jinoyat  kodeksi  normalari  ham  A.M.  Yakov-

levning fikriga monand bo’lib, bir qancha jinoyatlar sodir etish deb nomlanadigan 

VIII  bobi  takroran  jinoyat  sodir  etish,  jinoyatlar  majmui  va  retsidiv  jinoyatni  o’z 

ichiga oladi.  

 

M. Usmonaliyev  fikricha, bir qancha jinoyat sodir etilgan deb topish  uchun 

qilmishlarda quyidagi shartlar bo’lishi kerak: 

 

-  shaxs  tomonidan  har  biri  mustaqil  jinoyat  tarkibini  tashkil  qiluvchi  ikki 

yoki undan ortiq jinoyatlar sodir etilgan bo’lishi kerak; 

 

-  Bunda  jinoyatlarning  bir  vaqtda  (jinoyatlarning  ideal   jami)  yoki  har  xil 

vaqt (real jami)da sodir etilganligining ahamiyati yo’q; 

 

-  dastlabki  sodir  etilgan  jinoyat  bilan  keyingi  sodir  etilgan  jinoyat  o’rtasida 

JKning 64-moddasida nazarda tutilgan muddatlar o’tib ketmagan bo’lishi kerak; 

 

-  shaxs  ushbu  jinoyatlarda  bajaruvchi,  tashkilotchi,  dalolatchi  yoki 

yordamchi  sifatida  qatnashganligi,  jinoyatga  tayyorgarlik  ko’rish,  suiqasd  qilish 

bosqichida to’xatilganligi yoki oxiriga etkazilganligining ahamiyati yo’q; 

 

- 

agarda 

shaxs 

 

Jinoyat 

kodeksining 

64-68-moddalari 

asosida 

javobgarlikdan,  69-moddasi  asosida  jazodan  ozod  qilingan  bo’lsa  (150-156-

moddalar  bundan  mustasno),  jinoyat  huquqida  nazarda  tutilgan  bir  qancha 

jinoyatlarni tashkil qilmaydi; 

 

-  oldingi  jinoyat  uchun  sudlanganlik  muddati  o’tmasdan  yoki  qonunda 

belgilangan  tartibda  olib  tashlanmasdan  yangi  jinoyat  sodir  etish  ham  bir  qancha 

jinoyat sodir etish hisoblanadi

2

. 

                                                             

1

 Jiyanov M.H. Bir qancha jinoyat sodir etganlik uchun javobgarlik. Farg’ona 2002. 73-bet. 

2

 M.Usmonaliyev. Jinoyat huquqi (Umumiy qism). Oliy o’quv yurtlari uchun darslik. – T.: “Yangi asr avlodi”, 2005. 

– 231-b. 

---

11 

 

 

Professor M.H. Rustamboyev ham yuqoridagiga monand tarzda fikr bildirib, 

bir qancha jinoyatlar tushunchasining quyidagi xususiyatlarini keltirib o’tgan:  

 

1)  shaxs  tomonidan  ikki  yoki  undan  ortiq  mustaqil  jinoyatlarning  sodir 

etilgan bo‘lishi lozim; 

 

2)  har  bir  jinoyat  sud  hukmida  ko‘rsatilgan  bo‘lishi  lozim.  Agar  shaxs 

jinoyat  sodir  etgan  bo‘lsa, lekin  jinoiy  ish  dastlabki  tergov  va  sud  tomonidan 

qonunda  ko‘rsatilgan  asoslarga  ko‘ra  tugatilgan  bo‘lsa  (O‘zR  JPKning  83,84-

moddalari), bu shaxs ilgari jinoyat sodir etgan hisoblanmaydi; 

 

3) jinoiy javobgarlikka tortish muddatining o‘tib ketganligi munosabati bilan 

javobgarlikdan ozod qilinmagan  bo‘lishi (64-modda),  ilgari chiqarilgan  hukmning 

ijro  etish  muddati  o‘tib  ketmagan  bo‘lishi  (69-modda),  sudlanganlik  muddatining 

o‘tib  ketmaganligi  yoki  amnistiya  akti  yoxud  afv  etish  orqali  jazodan  ozod 

qilinmagan bo‘lishi kerak; 

 

4) har bir jinoyat tugallangan yoki tugallanmagan bo‘lishi lozim. 

 

M.M.  Qodirov  va  M.M.  Qalandarovlar  fikricha,  bir  qancha  jinoyatlarning 

quyidagi asosiy belgilari mavjud:  

 

-  shaxs  tomonidan  jinoyat  qonunining  bir  yoki  bir  necha  moddalari  (yoki 

moddalarining  qismlari)da  nazarda  tutilgan  ikki  yoki  undan  ortiq  jinoyatlarning 

sodir etilishi; 

 

-  sodir  etilgan  har  bir  qilmishning  mustaqil  jinoyat  hisoblanishi  va  alohida 

modda (yoki moddaning qismi) bo’yicha kvalifikatsiya qilinishi;  

 

- bir qancha jinoyatlarni vujudga keltiruvchi jinoyatlarning har qaysisi uning 

sodir etilganligi faktidan kelib chiqqan jinoiy-huquqiy oqibatning saqlanib qolishi

1

. 

 

Yuqoridagilardan  kelib  chiqib  umumlashtirgan  holda,  bir  qancha  jinoyat 

sodir etishning quyidagi huquqiy belgilarini ko’rsatishimiz mumkin:  

 

-  bir  qancha  jinoyatlar  miqdor  ko’rsatkichlariga  ega,  ya’ni  shaxs  (yoki 

shaxslar) tomonidan ikkitadan kam bo’lmagan (undan ham ko’p bo’lishi mumkin) 

jinoyat  sodir  etilgan  bo’lishi  zarur.  Bu,  bir  tomondan,  bir  qancha  jinoyatlarni 

                                                             

1

 Jinoyat huquqi. Umumiy qism: Darslik (To’ldirilgan va qayta ishlangan ikkinchi nashri) / R. Kabulov, A.A. 

Otajonov va boshq. – T.: O’zbekiston Respublikasi IVV Akademiyasi, 2012. – 184-b.  

---

12 

 

tashkil  qiluvchi  har  bir  jinoiy  qilmish  Jinoyat  kodeksining  14-moddasi  talablariga 

muvofiq yagona jinoyat deb tan olinishi zarurligini bildirsa va yagona jinoyatlarni 

bir  qancha  jinoyatlardan  farqlashga  xizmat  qilsa,  ikkinchi  tomondan,  ma’muriy 

yoki intizomiy huquqbuzarlik maqomiga ega bo’lgan qilmishlar bir qancha jinoyat 

sodir etish kabi baholanmasligini bildiradi; 

 

- bir qancha jinoyatlar sifat ko’rsatkichlariga ega, ya’ni bir qancha jinoyatlar 

tarkibiga  kiruvchi  har  bir  jinoyat  o’zining  jinoiy  -  huquqiy  ahamiyatini 

yo’qotmagan  bo’lishi  va  jinoiy-huquqiy  munosabatlarni  vujudga  keltirishga  qodir 

bo’lishi  zarur.  Аmaldagi  qonun  hujjatlariga  muvofiq  jinoyat  quyidagi  hollarda 

o’zining jinoiy-huquqiy ahamiyatini yo’qotishi mumkin: 

 

a) javobgarlikka tortish muddatining o’tib ketishi munosabati bilan; 

 

b) shaxs amnistiya akti asosida javobgarlikdan ozod qilinganda; 

 

v) sudlanganlik holatining tugallanishi munosabati bilan; 

 

g) sudlanganlik holatining olib tashlanishi munosabati bilan; 

 

d)  jinoyat    ishini  qo’zg’atishga      to’sqinlik      qiluvchi      protsessual 

holatlarning  mavjudligi  tufayli  (masalan,  jabrlanuvchining  shikoyati  asosida 

qo’zg’atiladigan  jinoiy  ishlar  bo’yicha  shunday  shikoyatning  mavjud  bo’lmasligi, 

muayyan jinoyat  ishini to’xtatish bo’yicha chiqarilgan qaror  yoki ajrimning bekor 

qilinmaganligi kabilar); 

 

e)  66

1

-modda  -  yarashish  natijasida  (aybdorning  jabrlanuvchi  bilan 

yarashishi). 

 

-  bir  qancha  jinoyat  sodir  etishning  asosiy  huquqiy  belgilaridan  yana  biri 

shundan  iboratki,  bir  qancha  jinoyatlarni  tashkil  qiluvchi  ikki  yoki  undan  ortiq 

jinoyatning  har  biri  aynan  bir  shaxs  yoki  shaxslar  guruhi  tomonidan  sodir  etiladi. 

Boshqacha  qilib  aytganda,  bir  qancha  jinoyatlarni  tashkil  qiluvchi  jinoiy 

qilmishlarni bir-biriga bog’lab turuvchi  umumiy element sifatida, jinoyat subyekti 

tan olinadi; 

 

-  bir  qancha  jinoyatlarning  ayrim  turlarini  bir-biridan  farqlashga  yordam 

beruvchi  belgilardan  yana  biri  vaqt  hamdir.  Аmaldagi  jinoyat  qonuni  mazmuniga 

ko’ra  bir  qancha  jinoyatlar  turli  davrlarda  yoki  bir  vaqtda  ham  sodir  etilishi 

---

13 

 

mumkin.  Takroriy  jinoyatlar,  retsidiv  jinoyatlar  va  jinoyatlarning  real  jami 

bo’yicha  jinoyatlarning  turli  davrlarda  sodir  etilishi  talab  qilinsa,  jinoyatlarning 

ideal  jamini  bir  vaqtda  bir  qilmish  bilan  sodir  qilingan  ikki  yoki  undan  ortiq 

jinoyatlar tashkil qiladi; 

 

-  qonun  chiqaruvchi  bir  qancha  jinoyat  sodir    qilganlik      uchun  javobgarlik 

asoslarini belgilar ekan, jinoyat tushunchasini keng talqin qiladi va jinoyat deganda 

nafaqat tamom bo’lgan jinoyatlarni, balki jinoyatga tayyorgarlik ko’rish va jinoyat 

sodir  etishga  suiqasd  qilish  (JKning  25-moddasi)  hamda  ishtirokchilikda  sodir 

etilgan jinoyat (JKning 27-moddasi) larni ham nazarda tutadi; 

 

-  bir  qancha  jinoyat  sodir  etish  ijtimoiy  hodisa  sifatida  turli  shakllarda 

namoyon  bo’lishi  mumkin.  Davlatimizning  amaldagi  jinoyat  qonunida  bir  qancha 

jinoyat  sodir  etishning  uchta  shakli  nazarda  tutilgan.  Bular  takroran  jinoyat  sodir 

etish  (JKning  32-moddasi),  jinoyatlar  majmui  (JKning  33-moddasi)  va  retsidiv 

jinoyat  (JKning  34-moddasi)  lardir.  Bir  qancha  jinoyat  sodir  etishning  yuqorida 

sanab  o’tilgan  shakllari  jinoyat  qonuni  Maxsus  qismida  nazarda  tutilgan 

jinoyatlarning  turli  mezonlar asosida birikuvidan  hosil bo’lishi  mumkin. Masalan, 

takroran  sodir  etilgan  jinoyatlar  JK  Maxsus  qismining  aynan  bir  moddasida, 

qismida,  Kodeksda  alohida  ko’rsatilgan  hollarda  esa  turli  moddalarida  nazarda 

tutilgan ikki yoki bir qancha jinoyatlarning birikuvidan hosil bo’lishi mumkin. 

 

Endi  O’zbekiston  Respublikasi  Jinoyat  kodeksi  bo’yicha  bir  qancha 

jinoyatlarning har bir shakliga alohida to’xtalsak.  

 

Jinoyat  kodeksining  32-moddasida  takroran  jinoyat  sodir  etish  tushunchasi 

berilgan  bo’lib,  unga  ko’ra  Jinoyat  kodeksi  Maxsus  qismining  aynan  bir 

moddasida, qismida, Kodeksda alohida ko’rsatilgan hollarda esa, turli moddalarida 

nazarda  tutilgan  ikki  yoki  bir  qancha  jinoyatni  shaxs  turli  vaqtlarda  sodir  etgan, 

ammo  ularning  birortasi  uchun  ham  sudlangan  bo’lmasa,  takroran  jinoyat  sodir 

etish deb topiladi.  

 

Ushbu  normadan  kelib  chiqqan  holda  M.H.  Rustamboyev  takroran  jinoyat 

sodir qilishning quyidagi belgilarini keltirib o’tgan:   

---

14 

 

 

1) takroran jinoyat sodir etish bir necha jinoyat sodir etishning shakli bo‘lib, 

unga ko‘ra shaxs javobgarlikka tortiladigan aynan bir-biriga o‘xshash bo‘lgan ikki 

yoki bir necha jinoiy qilmishni sodir qiladi; 

 

2)  sodir  etilgan  qilmishlar  jinoyat  qonuni  maxsus  qismining  aynan  bir 

moddasida,  qismida,  kodeksda  alohida  ko‘rsatilgan  hollarda  esa  turli  moddalarida 

nazarda tutilgan qilmishlarni ham qamrab oladi; 

 

3)  sodir  etilgan  jinoiy  qilmishlarning  birortasi  uchun  ham  shaxs  sudlangan 

bo‘lmasligi; 

 

4)  jinoyat  takroran  sodir  etilgan  deb  hisobanishi  uchun  ular  turli  vaqtlarda 

sodir qilingan va mustaqil jinoyat tarkibini tashkil qilishi

1

. 

 

M.  Usmonaliyev  takroran  jinoyat  sodir  qilishning  har  uchta  turi  uchun 

umumiy  belgilar  sifatida  quyidagilarni  ko’rsatib,  ulardan  birortasining 

yetishmasligi qilmishni takroran deb baholamaslikka olib kelishini qayd qilgan:  

 

a) turli vaqtlarda Jinoyat kodeksi Maxsus qismida nazarda tutilgan ikki yoki 

bir necha jinoyat sodir etilganligi; 

 

b) jinoyatlarning, albatta, turli vaqtlarda sodir etilganligi; 

 

v)  javobgarlikka  tortiladigan  birinchi  jinoyat  bilan  keyingi  sodir  qilingan 

jinoyat  o’rtasida  JK  64-moddasida  nazarda  tutilgan  (jinoiy  javobgarlikka  tortish 

muddatlari) o’tib ketmagan bo’lishi; 

 

g)  shaxs  sodir  etilgan  jinoyatlarning  birortasi  uchun  ham  hali 

sudlanmagan  bo’lishi kerak

2

. 

 

O’zbekiston Respublikasi JK Maxsus qismining bir qancha  moddalari  faqat 

bitta  qismdan  iborat  bo’lib,  shaxs  ana  shunday  jinoyatlarni  har  xil  vaqtda  sodir 

etib,  ulardan  birortasi  uchun  ham  sudlangan  bo’lmasa,  faqat  keyingi  sodir  qilgan 

jinoyati uchun takroran sodir qilgan deb javobgar qilinadi. Sud bunday jinoyatlarni 

sodir qilgan shaxslarga nisbatan jazo tayinlashda O’zbekiston Respublikasi JKning 

56-moddasi  birinchi  qismi  “n”  bandiga  binoan    jazoni  og’irlashtiruvchi  holat 

                                                             

1

 Rustamboyev M.H. O’zbekiston Respublikasi jinoyat huquqi kursi. Umumiy qism. I tom. Jinoyat to’g’risida 

ta’limot // OTM uchun darslik. – T.: “ILM ZIYO”, 2010. – 241-b. 

2

 M.Usmonaliyev. Jinoyat huquqi (Umumiy qism). Oliy o’quv yurtlari uchun darslik. – T.: “Yangi asr avlodi”, 2005. 

– 324-b. 

---

15 

 

sifatida  jazo  tayinlaydi.  Masalan  aytaylik,  kuchli  ruhiy  hayajonlanish  holatida 

qasddan  badanga  o’rtacha  og’ir  yoki  og’ir  shikast  yetkazgan  shaxs  buning  uchun 

sudlanmasdan  turib  JKning  64-moddasida  nazarda  tutilgan  muddatlar  o’tmasdan 

yana xuddi shunday jinoyatni sodir qilsa, jinoyatlarning jami tariqasida emas, balki 

jinoyat  takroran  sodir  etilgan  deb  JKning  106-moddasining  o’zi  bilan  javobgar 

qilinadi.  Sud  jazo  tayinlash  vaqtida  JKning  56-moddasiga  binoan    jazoni 

og’irlashtiruvchi  holat  deb  hisoblaydi.  Аmmo  JKning  Maxsus  qismi  moddasining 

“takroran  qilinsa”  degan  yoki  undan  og’irroq  qismi  bilan  jazo  tayinlanayotgan 

bo’lsa,  JK  56-moddasi  birinchi  qism  “n”  bandi  qo’llanilmaydi.  Bunday  holda  bir 

qancha  jinoyat  sodir  etganlik  uchun  jazo  tayinlashning  qoidalari  ham 

qo’llanilmaydi.  

 

Jinoyat kodeksi 32-moddasi birinchi qismi mazmuniga e’tibor bersak, shaxs 

turli  vaqtlarda  Jinoyat    kodeksi  Maxsus  qismining  bitta  moddasi  yoki  bitta 

moddasining bitta qismida nazarda tutilgan jinoyatlarni sodir etgan bo’lib, ulardan 

biri  oxiriga  yetkazilgan,  ikkinchisi  tayyorgarlik  ko’rish  yoki  suiqasd  qilish 

bosqichida to’xtatilgan aynan bir xil jinoyatlar sodir etilgan bo’lsa, takroran jinoyat 

sodir  etish  deb  topiladi.  Ammo  M.I.  Tkachenko,  V.P.Malkov,  Yu.А.Krasikov, 

А.Zelinskiy  va boshqalar bu  holatga zid  fikrlar bildirib, “shaxs bir  xil jinoyatlarni 

turli  vaqtlarda  sodir  qilib,  ulardan  biri  uchun  jinoyatga  tayyorgarlik  ko’rish  yoki 

suiqasd  qilganlik  uchun  yoxud  ishtirokchilikda  sodir  etishda  ayblanib, 

javobgarlikka  tortilgan  taqdirda  jinoyatlar  majmui  deb  hisoblash  kerak”,  -  deb 

yozganlar.  

 

O’zbekiston  Respublikasi  Oliy  sudi  Plenumining  2006-yil  3-fevraldagi 

“Sudlar tomonidan jinoyat uchun jazo tayinlash amaliyoti to’g’risida”gi qarorining 

49-bandida  ko’rsatilganki,  “shaxs  bir  necha  aynan  o’xshash  qilmishni  sodir  etgan 

bo’lib,  ulardan  ayrimlari  tugallangan  jinoyat,  boshqalari  esa  —  jinoyatga 

tayyorgarlik,  suiqasd  tariqasida  kvalifikatsiya  qilinganda  yoki  ayrimlari  mustaqil, 

boshqalari  esa  ishtirokchilikda  sodir  etilganda  jinoyatlar  majmui  bo’yicha  jazo 

tayinlash qoidalari qo’llaniladi”.  

---

16 

 

 

O’zbekiston  Respublikasi  Oliy  sudi  Plenumi  qarorining  ushbu  tushuntirishi  

Jinoyat  kodeksining  32-moddasi  qoidalariga  ma’lum  ma’noda  to’g’ri  kelmasa-da, 

olimlarning  “bunday  holda  jinoyatlar  jami  tariqasida  jazo  tayinlanishi  kerak”, 

degan  fikrlari  ma’lum  darajada    adolatli  hisoblanadi.  Chunki,  tamom  bo’lgan 

jinoyat,  jinoyatga  tayyorgarlik  ko’rish,  jinoyat  sodir  etishga  suiqasd  qilish  va 

ishtirokchilikda  sodir  qilingan  jinoyatlarni  ijtimoiy  xavflilik  jihatidan  aynan  teng 

deb hisoblash noto’g’ri.  

 

Jinoyat  takroran  sodir  etilgan,  deb  kvalifikatsiya  qilinganida  har  doim 

og’irroq  jazo  turi  tayinlanadi.  Shaxs  jinoyatda  ishtirokchi  sifatida  topilib,  uning 

qilmishi  kvalifikatsiya  qilinganida,  javobgar  bajaruvchi  sifatida  qatnashmaydi. 

Demak, bunday hollarda qilmish takroran qilingan, deb kvalifikatsiya qilinib, jazo 

tayinlanganida,  muayyan  normaning  javobgarlikni  og’irlashtiruvchi  turi  sifatida 

qaralishi  lozim.  Qilmishni  takroran  sodir    qilingan  deb  kvalifikatsiya  qilish, 

jinoyatni  avtomatik  ravishda  og’ir  yoki  o’ta  og’ir  turiga  aylantirib  yuboradi. 

Natijada bunday hollarda shaxsga nisbatan javobgarlik yoki jazodan ozod qilish va 

qonunda  nazarda  tutilgan  boshqa  imtiyozlarni  qo’llash  mumkin  bo’lmay  qoladi. 

Bunday  holda  jinoyatlarni  jinoyatlar  majmui  deb  kvalifikatsiya  qilinganida  esa, 

jinoyatlarni  qisman  yoki  to’la  qo’shgan  taqdirda  ham  uni  tasnifiga  ta’sir  qiluvchi 

kvalifikatsiya qilish belgisi o’zgarmay qolaveradi. Bunday holda shaxsga nisbatan 

javobgarlikdan  yoki  jazodan  ozod  qilish  yoki  qonunda  nazarda  tutilgan 

imtiyozlarni qo’llash mumkin bo’ladi. 

 

Bitiruv  malakaviy  ishining  tadqiqot  doirasidan  kelib  chiqib,  retsidiv 

jinoyatga  to’xtalmasdan  bir  qancha  jinoyatlar  sodir  qilishning  shakli  sifatida 

jinoyatlar  majmui  (jami)ni  ko’rib  chiqishni  ma’qul  topdik.  Jinoyatlar  majmui 

tushunchasi  JK  ning  33-moddasida  bayon  qilingan  bo’lib,  unga  muvofiq  JK 

Maxsus  qismining  turli  moddalarida  yoki  bitta  moddasining  turli  qismlarida 

nazarda  tutilgan,  javobgarlikka  tortiladigan  ikki  yoki  bir  qancha  jinoiy  qilmishni 

sodir  etish,  agarda  ulardan  birortasi  uchun  ham  shaxs  sudlangan  bo’lmasa, 

jinoyatlar majmui deb topiladi.  

---

17 

 

 

Ushbu  ta’rifdan  kelib  chiqqan  holda  jinoyatlar  majmuining  quyidagi 

huquqiy belgilarini ajratish mumkin:  

 

1) jinoyatlar majmui bir qancha jinoyatlar sodir etishning shakli bo’lib, unga 

ko’ra  shaxs  javobgarlikka  tortiladigan  ikki  yoki  bir  necha  jinoiy  qilmishni  sodir 

etadi;  

 

2)  sodir  etilgan  qilmishlar  jinoyat  qonuni  Maxsus  qismining  turli 

moddalarida yoki bitta moddasining turli qismlarida nazarda tutilgan bo’ladi;  

 

3)  sodir  etilgan  jinoiy  qilmishlarning  birortasi  uchun  ham  shaxs  sudlangan 

bo’lmaydi.  

 

Shuni  aytish  kerakki,  qonun  chiqaruvchi  JK  33-moddasida  “jinoiy  qilmish” 

tushunchasini qo’llar ekan,  uni keng tushunadi  va bu tushunchaga  nafaqat tamom 

bo’lgan  jinoyatlarni,  balki  jinoyatga  tayyorgarlik  ko’rish  va  jinoyat  sodir  etishga 

suiqasd qilish (JK 25-modda) hamda ishtirokchilikda sodir etilgan jinoyat (JK 27-

modda)  larni  ham  kiritadi

1

.  Ushbu  qilmishlar  sodir  qilingan  paytda  qilmishning 

jinoyatlar  majmui  tariqasida  baholanishini  yuqorida  takroran  jinoyat  sodir  etish 

tushunchasiga to’xtalganimizda ko’rib chiqqan edik.  

 

O’zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining   2008-yil 15-mayda qabul 

qilingan  “Bir  necha  jinoyat  sodir  etilganda  qilmishni  kvalifikatsiya  qilishga  doir 

masalalar  to’g’risida”  gi  qarorida  tushuntirish  berilishicha,  jinoyatlar  majmui 

deganda, shaxs tomonidan Jinoyat kodeksi Maxsus qismining turli  moddalari yoki 

bitta  moddasi  turli  qismlarida  nazarda  tutilgan  ikki  yoki  undan  ortiq  jinoyat,  ular 

qasddan  yoxud  ehtiyotsizlik  oqibatida  qilinishidan  qat’i  nazar  sodir  etilishi 

tushunilishi lozim.  

 

Jinoyat  kodeksi  33-moddasining  ikkinchi  qismiga  ko’ra,  agar  shaxs  sodir 

etgan  qilmishda  JK  Maxsus  qismi  ayni  bir  moddasining  turli  qismlarida  nazarda 

tutilgan  jinoyatlarning  alomatlari  mavjud  bo’lsa,  u  moddaning  og’irroq  jazo 

belgilangan  qismi  bo’yicha  javobgarlikka  tortiladi.  Bu  qoidada  faqat  bir  harakat 

bilan  kodeks  Maxsus    qismining  bitta  moddasida  nazarda  tutilgan,  ammo  o’sha 

moddaning    turli  qismlarida  kvalifikatsiya  qilish  mumkin  bo’lgan  belgilar  bor 

                                                             

1

 M.H.Jiyanov. Bir qancha jinoyat sodir etganlik uchun javobgarlik // Farg’ona. 2002 yil. 68-bet. 

---

18 

 

qilmishlar  nazarda  tutilmoqda.