Javoblar 1 – topshiriq

Quyosh, havo va suv orqali chiniqtirish. Chiniqtirishning noan’anaviy usullari.

Chiniqtirish-bu organizmning atrof-muhitning noqulay omillariga, ayniqsa, sovuqqa bardoshliligini oshirishga yo’naltirilgan tadbirlar kompleksidir. Tana sovuganda dastlab teri tomirlari torayadi, qon ichki organlarga qo’yiladi, teri oqaradi, shu bilan bir vaqtda yurak qisqarishlari tezlashadi va kuchayadi, qonning arterial bosimi ko’tariladi, issiqlik mahsulini kuchaytirishga olib boruvchi titrash paydo bo’ladi (muskullar beixtiyor qisqaradi); bu vaqtda tana temperaturasi ko’tariladi. Shundan keyin teri qizaradi va butun tana bo’ylab issiqlikni sezish holati paydo bo’ladi, chunki issiqlik mahsuli issiqlik yo’qolishini oshira boshlaydi. Keyinchalik soviganda teri qaytadan oqaradi, lablar ko’karadi, tana bo’ylab titroq boshlanadi, bu organizm haddan tashqari soviganligining belgisidir. Sovuqning har kungi ta’siriga organizm o’rganadi va kamroq ta’sirlanadi; sovuq birmuncha uzoq vaqt va intensiv ta’sir etgandagina haddan tashqari sovish belgilari paydo bo’ladi. Shu bilan bir vaqtda organizmning yuqumli kasalliklarga bardoshliligi oshadi. Organizmni chiniqtirish-o’ta davolovchi vosita bo’lib, talaba sog’ligini mutadil ushlab turish vazifasini bajaradi. Ilmiy tekshirish tadqiqotlari keyingi payt shuni ko’rsatmoqdaki, organizmni chiniqtirish har xil surunkali xastaliklar bilan chalinishni oldini oladi, uzoq umr kechirish va aqliy hamda jismoniy ish qobiliyatini me’yoridan saqlab turish imkonini oshiradi. Organizmni chiniqtirishni doimiy olib boruvchilar orasida har xil xastaliklar 24 barobar kam uchrar ekan.Bundan tashqari, chiniqish organizmning umumiy quvvatini oshirish xususiyatiga ham ega. Organizm tonusini oshiradi, markaziy nerv tizimini mo’tadillashtiradi, qon aylanishi doirasida qon oqish harakatini yaxshilaydi, moddalar almashinuvini jadallashtiradi, organizmni har xil tashqi ta’surotlarga chidamliligini oshiradi. Chiniqish, bundan tashqari organizm termoregulyatsion apparatiga ijobiy ta’sir etib, har xil meteofaktorlar salbiy ta’sirini oldini oladi. Buning natijasida organizm o’zini mo’tadil ichki holatini bir me’yorda ushlab turadi. Meteofaktorlarni keskin o’zgarishi natijasida ham organizm o’z mo’tadilligini saqlay oladi. Chiniqish asosan MNTga ta’sir etib, organizmdagi barcha a’zolarni faollashtirish, boshqarish qobiliyatiga ega. Chiniqish muolajalari ayniqsa, organimni jismoniy hamda aqliy ish faoliyatini, sog’liqni takomillashtirish va kasalga chalinishiga chidamlilikni oshiradi.Organizmni chiniqrtirish asosan, jismoniy tarbiya va sport bilan shug’ullanish vaqtida ba’zi bir chiniqtirish muolajalari bilan amalga oshiriladi. Organizmni chiniqtirish turli yoshda ham o’z samarasini beradi, ammo chiniqtirish qancha vaqtli boshlansa, shuncha maqsadga muvofiq bo’ladi. Ammo shuni esda tutmoq kerakki, o’tkir kasalliklarda va surunkali xastaliklarni kuzatish paytida chiniqish muolajalarini qo’llamaslik lozim.

Teri , qon , arterial bosim, muskul , yuqumli kasalliklar , moddalar almashinuvi.
.Teri - tanani tashqi tomondan qoplab turadi va himoya, nafas olish, ayirish , tuyg'u , termoregulyatsiya vazifanini bajaradi . Organizmning ortiqcha suv yo'qotishidan va mexanik ta'sirdan himoya qiladi. Kasallik tug'diruvchi mikroorganizmlardan himoya qiladi .

Qon - odam va umurtqali hayvonlarning qon aylanish sistemasida aylanib yuradigan suyuq ,qizil rangli to'qima . Organizmning ichki muhitini saqlashda asosiy ahamiyatga ega.

Arterial bosim . Qon bosimi ham pulsga o'xshab 2 xil bo'ladi : arterial va vena . Arterial minimal va maksimal bo'ladi .Minimal bosim yurakning chap qorinchasi qisqarganda qonning aortaga va boshqa arteriya va boshqa arteriya tomirlariga yuqori bosim bilan chiqishi natijasida hosil bo'ladi. Minimal bosim yurakning chap qorinchasi kengaygan vaqtida aorta va arteriya tomirlarida bosimning kamayishi natijasida yuzaga keladi .

Muskul - nerv impulslari ta'sirda qisqarish xususiyatiga ega bo'lgan to'qima . Ular asosan harakatlanishda muhim rol o'ynaydi.

Yuqumli kasalliklar - potogen mikroorganizmlarning ( bakteriya , virus , ....) kishi , hayvon , o'simlik organizmiga kirib ko'payib zararli tasir ko'rsatishi natijasida kelib chiqadi .

Moddalar almashinuvi - tirik organizmlarning o'sishi , hayot kechirishi , ko'payishi tashqi muhit bilan munosabatlarini kimyoviy o'zgarish majmuyi . Moddalar almashinuvi tufayli hujayraga kirgan moddalar parchalanadi va sintezlanadi . Hujayralararo moddalar hosil bo'ladi , yemriladi , yangilanadi .