Jarohatlanganda va shikastlanganda vrachgacha birinchi yordam

7.10. Jarohatlanib hushdan ketganda birinchi yordam
Tayanch iboralar:  hushdan ketish, bosh miya, teri va shilliq pardalar oqarishi, 

---

nafas olish, sun’iy nafas va yurak massaji.

Hushdan ketish deganda bosh miya tomirlarining qisqa muddatli spazmi 
natijasida yuz beradigan hushning qisqa muddatga yo‘qolishi tushuniladi. To‘satdan 
hushdan ketishda teri va shilliq pardalarning keskin oqarishi, nafas olishning 
qiyinlashishi (sekinlashishi), tomir urishining sustlashishi kuzatiladi.
Birinchi navbatda hushdan ketish sababini bartaraf qilish lozim. Shikastlangan kishi 
boshini pastga, oyoqlarini esa balandroq qilib yotqiziladi. Bemorga novshadil spirt 
hidlatiladi. Og‘ir hollarda sun’iy nafas oldiriladi. Novshadil spirt o‘rniga ovqatga 
qo‘shiladigan sirka yoki kesilgan piyozni hidlatish mumkin.
7.11
.
 Sun’iy nafas berish va yurakni uqalash 
Tayanch iboralar:  jarohatlanish, hushdan ketish, nafas olish va yurak faoliyati 
to‘xtashi, klinik o‘lim, ko‘z qorachig‘i, sun’iy nafas berish, Silvester usuli, Sholler 
usuli, yurakni tashqi uqalash.

Yuqorida keltrilgandek, jarohatlanishlar asoratida inson organizmi eng og‘ir 
ahvolga tushib qolishi mumkin. Bunday holatlarda nafasning va ba’zan yurak 
faoliyatining ham to‘xtashi kuzatiladi, lekin hayot hali so‘nmagan va hayot faoliyatini 
to‘la tiklash imkoniyati bo‘ladi. Biroz muddatdan keyin (5-6 minut) klinik o‘lim 
biologik o‘limga o‘tishi mumkin. Ana shu muddatda shikastlangan kishiga zudlik 
bilan yordam berish (tiriltirish) shu ishni amalga oshiruvchi odamdan tajriba, tez va 
puxta ishlashni talab qiladigan murakkab va hal qiluvchi jarayondir. Birinchi 
navbatda bu jarayonda nafas va yurakning to‘xtagan yoki to‘xtamaganligi aniqlanadi. 
So‘ngra nafas oldirish va yurak faoliyatini tiklash ishlari amalga oshiriladi.
Nafasning to‘xtashi. Nafas tovush boylamlarining spazmi, nafas yo‘llariga
begona narsalarning tiqilib qolishi, tilning xalqumga kelib qolishi va shu kabilar 
oqibatida o‘pkaga havo tushishi qiyinlashuvidan ruy beradi.