Jarohatlanganda va shikastlanganda vrachgacha birinchi yordam

Tuproq ostida qolgan kishiga dastlabki yordam
Tayanch iboralar:  tuproq ostida qolish, yumshoq to‘qimalar, zaharli 
moddalar, yurak, buyrak va jigarni zararlanishi, sun’iy nafas berish va yurak 
massaji, tana sovushi, spirt, uksus, tanani isitish.
Tuproq bilan ko‘milib qolgan kishi juda og‘ir axvolga tushib qolishi mumkin. 
Chunki kishining tuproq bosgan joylaridagi yumshoq to‘qimalarida zaharli moddalar 
yig‘ilib qoladi. Tuproq bosgan kishi qutqarilgandan so‘ng yig‘ilgan zahar uni qon 
oqimiga qo‘shilib yurak, buyrak va jigarning ish faoliyatini buzilishiga sabab bo‘ladi. 
Organizm zaharlanishi natijasida kishi halok bo‘lishi mumkin. Tuproq ostidan tezlik 
bilan qutqarib olingan kishiga dastlabki yordam uning axvoliga qarab amalga 
oshiriladi ya’ni:
-avalombor nafas yo‘llari tozalanib nafas olmayotgan bo‘lsa sun’iy nafas 
oldiriladi;
-zarur hollarda yurak massaj qilinadi
;
-tanada jarohatlar bo‘lsa muolaja qildinadi.
Dastlabki yordam berilayotgan kishi tanasini iloji boricha sovutmaslikka 
harakat qilish kerak. Buning uchun spirt yoki uksus bilan badan ishqalanadi, badanni 
issiq suv solingan idish yoki rezina xaltali isitkich yordamida isitish mumkin emas.
7.9.Ilon va zaharli hashoratlar chaqqanda birinchi yordam
Tayanch iboralar: zaharli ilon va hasharotlar chaqishi, og‘iz bo‘shlig‘i 
qurishi, puls, holsizlik, achchiq ta’m, pay tortilishi, hushdan ketish, valerianka, 
kesish, kuydirish, haharni so‘rib olish.
Chaqish natijasida
jabrlanuvchida og‘iz bo‘shlig‘i qurishi, achchiq ta’m, 
holsizlik, pulsning tezlanishi va bosh aylanish hollari yuz beradi. Og‘ir hollarda 
kishida paylar tortilib, hushni yo‘qotish va nafas olishi to‘xtab qolishi mumkin. 
Tishlangan joy birdan qizaradi va qattiq og‘riq paydo bo‘ladi. Birinchi yordam: 
bemorni yotqizib, issiq choy berish va 15-20 tomchi valerianka eritmasini ichirish 
kerak. Tishlangan joyni kesish, kuydirish yoki zaharni so‘rib olish hollari man etiladi. 
Jabrlanuvchini yotgan holda kasalxonaga jo‘natiladi.