Жаҳон иқтисодий ва ижтимоий географияси

Aholi jon boshiga neft qazib olish bo’yicha:
1.BAA (55t.)
2.Katar (52t.)
3.Quvayt (44t.)
Neft zapasi bo’yicha etakchi davlatlar:
1.Saudiya Arabistoni (23 mlrd.t.) 5.Eron (12,7)
2.Iroq (13,4 mlrd.t.) 6.AQSH (3,6)
3.BAA (12,9 mlrd.t.) 7.Rossiya
4.Quvayt (12,8)
Asosiy importchilar: AQSH, Eron, Horijiy Yevropa davlatlari. Jahonda qazib olinayotgan barcha neftning 40%i xalqaro savdoga chiqariladi.
O’zbekistonda 1997 yil 8 mln.t. neft (gaz kondensati bilan) qazib olingan. O’zbekistonda 63 ta kondan neft qazib olinmoqda.

JAHONDA ANIQLANILGAN NEFT ZAXIRASINI TAQSIMLANISHI (%HISOBIDA)



Jahon gaz sanoati XX asrning 2-yarmida rivojlandi.Yaqin vaqtlargacha bu sanoat rivojlangan mamlakatlarda tez taraqqiy etdi. Gaz suyultirilgan holda (maxsus SN₄ tashuvchi kemalarda -165⁰ S t da) va quvurlarda tashiladi. Tabiiy gaz metan (CN₄), etan (C₂ N₆ ), propan (C₃N₈ ) kabi izomerlardan tashkil topgan. Tabiiy gaz ko’proq neftь konlari bilan birga (yo’ldosh gaz) uchraydi. Jahonning 60 dan ortiq mamlakatida gaz qazib olinadi. Hozirda dunyo bo’yicha 2,6 trln.m³dan (2005 y) ortiq gaz qazib olinib, uning asosiy qismi quyidagi davlatlarga to’g’ri keladi:
1.Rossiya - 600 mlrd.m³ 6.Jazoir - 59 mlrd.m³ mlrd.m³
2.AQSH - 540 mlrd.m³ 7.Indoneziya - 58 mlrd.m³
3.Kanada - 155 mlrd.m³ 8.O’zbekiston - 58 mlrd.m³
4.Niderlandiya - 84 mlrd.m³ 9.Saudiya Arabistoni - 36 mlrd.m³
5.Buyuk Britaniya - 74 mlrd.m³
Mazkur birinchi o’nlik davlatlariga dunyoda qazib olinayotgan tabiiy gazning 65 % i to’g’ri keladi (2005-y).
Tabiiy gazning asosiy eksportchilari: Rossiya, Niderlandiya, Norvegiya, Kanada, Eron, Jazoir, Liviya.
Importchilari: AQSH, Germaniya, Yaponiya, Fransiya. Dastlab tabiiy gazni botqoqlik gazi deb atashgan. Botqoqliklarda organik moddalarni chirishi natijasida gaz paydo bo’ladi. Gaz ekologik jihatdan eng toza yoqilg’i hisoblanadi.
Rossiya, AQSH, Kanada kabi mamlakatlarda eng katta gaz quvurlari mavjud. -165⁰-167⁰ da sovutilganda gaz tomchi holatiga o’tadi.